سواد اطلاعاتی

با پیشرفت جوامع و گام برداشتن انسانها در اعصار مختلف به سوی استفاده بیشتر از ابزار و ادوات در جهت رفاه و خلق آسایش بیشتر، شاهد نامگذاری قرنها با نامهای مختلف بوده ایم. اما بی شک باید این دوران را دوره فناوری اطلاعات و انفجار اطلاعات نامید. باید دید نقش فناوری اطلاعات در زندگی و در محل کار چگونه نقش و جایگاهی است و سواد اطلاعاتی چیست ؟ در طول دوران مختلف، بشر به این نتیجه رسیدکه تمرکز از روی قابلیتهای فیزیکی و کار یدی برداشته شود و از قابلیتهای فکری افراد استفاده گردد. این چرخش با وجود آمدن دنیای مجازی شتاب روز افزون بیشتری گرفت و سبب شد ارزش مهارت فکری، بیش از پیش احساس شود تا جایی که در جهت ایجاد ساختارهای زیربنایی برای انتقال اطلاعات، استفاده بهینه اطلاعات، پردازش و به کارگیری اطلاعات کارهای مهمی انجام شده است. اولین بار واژه سواد اطلاعاتی را پل ژوکروفسکی(pual zukrowski)به کار برد. اما سواد اطلاعاتی (information literacy) چیست ؟ انتخاب رفتار اطلاعاتی مناسب برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز، از طریق هر روش یا رسانه ممکن، که با آگاهی لازم در مورد اهمیت استفاده خردمندانه و صحیح اطلاعات در جامعه همراه باشد را سواد اطلاعاتی گویند. به بیان ساده تر مجموعه تواناییهایی که کمک به آن بتوان تشخیص داد در چه زمانی به اطلاعات نیاز است، چگونه بایستی به جابجایی، ارزیابی و به کارگیری موثر اطلاعات مورد نظر خود پرداخت و همچنین مهارتهای لازم را در زمینه حل مسایل اطلاعاتی بدست آورد، یا مهارت هایی که فرد برای ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی نیاز دارد. از خواص عصر اطلاعات، تغییرات سریع است که این سبب می شود به اهمیت آموزش متناسب با نیازهای فردو جامعه بیش از پیش واقف شویم. مهارتهای اطلاعاتی سبب ارتقای بهره وری و انعطاف بیشتر نیروی کار و پویایی محیط کار می گردد. اما ویژگیهای شخص دارای سواد اطلاعاتی چیست ؟ براساس تعریف انجمن کتابخانه آمریکا (ala) در سال ۱۹۸۹ میلادی شخص باسواد یا داری سواد اطلاعاتی از تواناییهای ذیل برخوردار است:
۱) تشخیص زمان استفاده از اطلاعات
۲) توانایی مکان یابی اطلاعات
۳) توانایی ارزیابی اطلاعات
۴) توانایی بهره برداری موثر از اطلاعات
به تعبیر دیگر فرد باسواد اطلاعاتی می داند گستره اطلاعات مورد نیاز کجاست ؟ چه کاری در جهت دستیابی موثر و کارآمد به اطلاعات مورد نیاز انجام دهد و چگونه ارزیابی و نقد صحیحی از اطلاعات و منابع اطلاعاتی بدست آورد و برای استفاده از اطلاعات در جهت نیل به اهداف تعیین شده چه جنبه های اقتصادی، اجتماعی و حقوقی و کاربردهای قانونی را لحاظ کند.اما الکوهایی نیز در جهت توسعه سواد اطلاعاتی در جوامه وجود دارد که از مهمترین آنها استانداردهای معتبر آموزش مهارتها از جملهidcs,icdl,iccs هستند.که به دو موردآن اشاره می کنیم. iccs یا international certificate in computer studies یک دوره آموزشی توسط مرکز ncc در انگلستان به عنوان یک دوره مقدماتی در فناوری اطلاعات برنامه ریزی شده است که مراکز زیادی در سراسر جهان داراست. و شامل ۵ مهارت اجباری است
۱) مفاهیم پایه کاربرد رایانه
۲) زبان انگلیسی برای ارتباط شغلی
۳) توانایی استفاده از رایانه شخصی
۴) ریاضیات پایه در کاربرد رایانه
۵) مقدمه ای بر برنامه نویسی و پایگاه داده
گواهی نامه دیگری که در ایران شناخته شده تر است. icdl یا international computer driving licence است که نخستین بار در کشور فنلاند طراحی و به کارگرفته شد و بسیاری از کشورها از آن به عنوان یک گواهینامه معتبر در علوم کامپیوتر می شناسند و شامل هفت مهارت است:
۱) آشنایی با مفاهیم پایه فناوری اطلاعات
۲) استفاده از رایانه و مدیریت پرونده ها
۳) واژه پردازها
۴) صفحات گسترده
۵) بانک های اطلاعاتی
۶) ارائه مطالب
۷) پست الکترونیکی و اینترنت
اما با توجه به تأثیر فناوری اطلاعات بر نهادها و سازمانهای اجتماعی و همچنین مزیتهای فناوری اطلاعات و همچنین دست برداشتن از فرآیندهای سنتی و مهندسی مجدد این فرآیندها و بهره برداری بیشتر از فناوری و لزوم تسریع در رسیدگی به امور ارباب رجوع و همچنین کاهش زمان خدمات رسانی چند سالی است که بر لزوم استفاده بیشتر از سواد اطلاعاتی در بین کارکنان ادارات و همچنین افزایش بهره وری افراد شاغل بهاداده شده است و با داشتن ساختار آگاهانه به استفاده از نرم افزارهای تخصصی در ادارات نیاز وباید بر لزوم آموزش بیشتر و افزایش سطح سواد اطلاعاتی کارکنان اهتمام جدی به عمل آید. اما باید توجه داشت که تمرکز سازمانی بر روی به کارگیری فنآوری اطلاعات لزوم آموزش گسترده را در هر سازمانی در جهت نیل به اهداف عالیه آن سازمان بیشتر از پیش نمایان می کند. هرچند که به باور بسیاری از کارشناسان و متخصصان روش باسواد کردن افراد از نظر اطلاعاتی، گنجاندن سواد اطلاعاتی در عرض برنامه درسی در طول تحصیل است اما آموزش مهارت های لازم و به روز مطمئنا به افزایش بهره وری سازمانها و کارکنان و همچنین رضایت بیشتر خدمات گیرندگان از این سازمانها می گردد.

نویسنده: علی هوشیار

منبع : سافتستان