ابوالنضر محمدبن مسعودبن محمدبن عیاش سلمی عیاشی سمرقندی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: ( ... - ۳۲۰) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: مفسر ، محدث ، ادیب و فقیه امامی
وی اهل سمرقند و از فقهای بزرگ فرقۀ اثنی عشری در زمان کلینی می‌باشد که در ابتدا مذهب عامه داشت و احادیث آنان را استماع می‌کرد ولی بعد به مذهب شیعه گروید. او از شاگردان شیخ کلینی بود. او از علی‌بن حسن‌بن علی‌بن فضّال و عبدالله بن محمد خالد طیالسی و جماعتی از شیوخ کوفه و بغداد حدیث شنید. شیخ کشی صاحب "رجال" از شاگردان عیاشی است. از دیگر شاگردان عیاشی پسر او جعفربن محمد است که خود از مشایخ ابو مفضّل شیبانی است. شاگرد دیگر او حیدربن محمدبن نعیم سمرقندی است که راوی جمیع مصنّفات عیاشی است. گفته‌اند که وی محدثی مورد اعتماد و یگانۀ زمان خویش بود و ازنظر علمی و ادبی و اندیشه و ذکاوت در مشرق نظیر داشت. او مجلسی برای خواص و مجلسی برای عامه مردم بر پا می‌کرد. خانه‌ او همانند مسجد ، مملو از افرادی چون قاری و کاتب و نیز محدثین و علماء بود که در آن عده‌ای به تألیف و مقابله و گروهی به استنساخ و گروهی نیز به تعلیقه و حاشیه‌نویسی مشغول بودند. در طب و نجوم و رویا تبحر داشت و در زمینۀ ابواب فقهی متجاوز از دویست کتاب تألیف کرد که در نواحی خراسان به اشتهار کامل رسید. در فهرست ابن‌الندیم صد و پنجاه و هفت جلد از آثار او ذکر شده است. از آثار وی: "تفسیر عیاشی" ، که بسیار شبیه به "تفسیر فرات" و "تفسیر علی‌بن ابراهیم" است؛ "التوحید و الصفهٔ"؛ "الصلاهٔ"؛ "الزکوهٔ"؛ "الصوم"؛ "المناسک"؛‌ "العالم و المتعلّم"؛ "الطب"؛ "التجارهٔ و الکسب"؛ "القضاء و آداب‌الحکم"؛‌ "الملاهی"؛ "الجزیهٔ و الخراج"؛ "الطاعهٔ"؛ "حقوق‌الاخوان"؛ "محاسن‌الاخلاق"؛ "دلائل‌الائمهٔ"؛ "الملاحم"؛ "القول بین‌القولین"؛ "فضائل‌القرآن"؛ "الانبیاء و الائمهٔ"؛ "النجوم"؛ "الرؤیا"؛ "معاریض‌الشعر".

منبع : مطالب ارسالی