رضامندی بیماران؛ فاکتور مهم درمان

سالیانه میلیون‌ها نفر برای درمان خویش به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که با وجود هزینه، وقت و نیروهای فراوانی که از جانب، محافل پزشکی جهان و بیماران صرف می‌شود سوالات زیادی را در کنارخود دارد میزان رضایت بیماران از مراکز درمانی شامل مجموعه ای از عوامل محیطی و فرهنگی است که در بافت‌های اجتماعی افراد جامعه شکل می‌گیرد. وجه مشترک تمام این موارد رشد بی‌رویه و گسیختگی زیانباری است که سیستم‌های بهداشتی درمانی جامعه را به ناهنجاری می‌کشاند. بی‌شک می‌توانیم این را یک بیماری مشترک جامعه جهانی پزشکان و مردم بدانید!
آنچه در هر سیستم خدماتی هدف می‌باشد رضایت مراجعین به آن سیستم است و این موضوع در مورد سیستم خدمات بهداشتی درمانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، چرا که رضایت مراجعه کنندگان به این سیستم یعنی بیماران، به طور مستقیم یا غیرمستقیم در نتیجه کار درمان بیماران موثر خواهد بود. برای دستیابی به نتایج بالینی بهتر سه فاکتور مهم و اساسی نقش دارند؛
۱) پذیرش درمانی
۲) کیفیت و نتیجه درمان
۳) رضایت بیمار.
از این سه عامل فوق رضایت بیمار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در دو عامل دیگر موثر است. رضایت بیمار با برطرف شدن نیازهای او ارتباط دارد؛ نیازهای روانی - اجتماعی از یک سو و نیازهای جسمانی از سوی دیگر. اگر پزشکی، دانسته‌های علم خود را محدود به دانسته‌ها و اطلاعات موجود خود بداند هرگز موفق به تشخیص درست بیماری نخواهد شد. زیرا با تغییر شرایطی چون شرایط محیطی، روحی، و حتی فکری، پارامترهای تشخیص‌های بالینی و افتراقی آن در خیلی از بیماری‌ها فرق خواهد کرد. پس یک تشخیص دقیق و قطعی بر نکته‌های بسیار ظریف و پنهانی استوار است که از هر بینایی دور و در گوش هر شنوایی شنیده نمی‌شود که به قول شاعر؛ “تو مو می‌بینی و من پیچش مو”.پزشک ماهر آن است که از انبوه نکته‌ها، نکته‌ باریکتر از مو رادر یابد و در یک بینش متفکرانه مثل یک جراح زبر دست، لایه‌های شک و تردید را کنار بزند و به توده حقیقی که از آغاز پنهان بود، برسد؛“آن نیست که هست می‌نماید بگذارآن هست که نیست می‌نماید بطلب”هرچند امروز با تکامل دانش بشری تشخیص بهتر و دقیق‌تر از سطح کلینیک فراتر رفته و در سطح سلولی و بین سلولی و حتی شماره‌های کروموزمی بررسی می‌شود، حال آنکه تمام آنها را باید با تشخیص کلینیکی منطبق کرد.با همه پیشرفت‌هایی که در زمینه پاراکلینیک حاصل شده است هنوز هم معاینه و تشخیص کلینیکی که لازمه یک ارتباط و رضایت حقیقی بین بیمار و پزشک است در رده نخست اهمیت درمانی قرار دارد.
هرچند رضایت مراجعین به مراکز بهداشتی - درمانی صرفا در رضایت آنها از پزشک خلاصه نمی‌گردد، اما باید اذعان نمود که نقش این عنصر مهم و به عنوان رکن اساسی رضایت مراجعین غیرقابل انکار می‌باشد. در انگلستان با بررسی بر روی چند صد بیمار مبتلا به سرطان نشان داده شده است آنهایی که انگیزه نیرومندتری داشته‌اند، بیشتر زنده ماندند. این انگیزه هرچند ممکن است در خود بیمار وجود داشته باشد ولی در رابطه قوی بین پزشک و بیمار می‌تواند قویتر و حتی به وجود آورنده چنین انگیزه‌های قوی شود. انسان حق‌ دارد حقیقت را درباره بیماری‌‌های خود بداند و از سرنوشت خود، اطلاعات دقیق داشته باشد.
باورها و اعتقادات ما هرچه باشد، همه ما احساس می‌کنیم زندگی خاکی با مرگمان تمام نمی‌شود و این یک جریان پیوسته‌ای است که همواره ادامه دارد. این است که بیشتر به آنچه که در مورد ما رخ می‌دهد می‌اندیشیم. همه ما مسئول کاری انسانی هستیم که در قبال آن مسئولیت‌هایی حس می‌کنیم. ناچاریم در مورد سرنوشت کسانی که خودشان را در اختیار ما قرار داده‌اند احساس مسئولیت کنیم و رضایت آنان را به دست آوریم. اگر رضایت طرفین نباشد به همدیگر دروغ می‌گوییم و دروغ گفتن، روابط را تحریف می‌کند و در ادامه آن پیامد جدی را به همراه خواهد آورد. باید گفت امروزه موسساتی درمانی که تظاهر می‌نمایند که به نیازهای مراجعین پاسخ بهتری می‌دهند و رضایت آنان را جلب می‌کنند. در محیط رقابت‌ از لحاظ جلب سرمایه‌های مردم از موفقیت بهتری برخوردارند. میزان رضایت بیماران اولین و مهمترین قسمت مراقبت بهداشتی است زیرا با آن می‌توانیم هم ما و هم بیمار اهداف درمانی خود را مشخص کنیم. اهمیت این موضوع تا آنجاست که در فدراسیون‌ جهانی آموزش پزشکی در گردهمایی ادینبورگ صراحتا تاکید گردید که “عدم رضایت بیماران و توده‌های مردم، عمدتا حاصل ارتباط‌های ضعیف است نه کمبودهای حرفه‌ای”.
رضایت بیماران در اثر برآیند سه فاکتور اصلی به وجود می‌آید که عبارتند از:
۱) دریافت کننده خدمات بهداشتی درمانی
۲) ارائه دهندگان خدمات بهداشــــــــــــــتی درمانی
۳) خدمات تکنیکی، در تمام جوامع، رضایت بیماران به عنوان یکی از فاکتورهای اساسی دخیل در درمان از اهمیت ویژه‌ای برای دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان سیستم خدمات بهداشتی درمانی به شمار می‌رود. از آنجا که کشور ما همانند بسیاری از کشورهای جهان در این معضل بزرگ اجتماعی گرفتار است، لازم است در جهت ترمیم شکاف بین دستگاه عرضه کننده خدمات بهداشتی درمانی و مردم به منظور تسریع در رسیدن به وضعیت مطلوب گامی موثر برداریم و این موضوع لزوم یک برنامه مدرن در جهت بررسی میزان رضایتمندی بیماران از خدمات بهداشتی درمانی و تعیین فاکتورهای دخیل در آن را معلوم می‌سازد. در این راستا نظرخواهی اولیه از بیماران و دریافت کنندگان مراقبت‌های بهداشتی بسیار حائز اهمیت است. عدم وجود سابقه مطالعات علمی دقیق در جامعه ما بر ارزش و اهمیت این مسئله می‌افزاید.

دکتر سید صمد آقامیری

منبع : روزنامه رسالت