جهش غول آسای بشر

روز ۲۱ جولای سال ۱۹۶۹ در سرزمینی که غریب‌تر از هر سرزمین ناشناخته دیگری بود، اتاقکی کوچک که عقاب می‌نامیدندش، آرام گرفته بود. زمان به آهستگی برای ۲ سرنشین این اتاقک کوچک می‌گذشت. ۲ مردی که نه تنها اشتیاق اکتشاف، سینه‌شان را می‌سوزاند که مردم جهانی را باید نمایندگی می‌کردند.
درهای این اتاقک کوچک باید تا چند ساعت دیگر بسته می‌ماند اما آنها از مردانی که از حدود ۴۰۰ هزار کیلومتر آن سوتر ماموریت آنها را فرماندهی می‌کردند، اجازه خواستند تا زودتر قدم بر دنیای ناشناخته بگذارند. اجازه صادر شد.
همانند شوالیه‌های قرون وسطا مردانی که قرار بود پیشگام قافله انسان در سرزمینی جدید باشند، به پوشیدن لباس‌هایی ناراحت اما ضروری اقدام کردند. زمان گذشت تا این‌که مراسم نهایی گام‌های نخستین مرد را بر کناره آخرین در جدا کننده او با محیط بیرون قرار داد. ساعت۲:۵۶ بامداد به وقت جهانی بود که درهای قفسی آهنین که عقاب می‌نامیدندش به سوی چشم‌اندازی بکر گشوده شد. دشت‌های خاکستری که زیر نور خورشیدی درخشان در آسمانی تاریک روشن شده بود، ‌منتظر قدم‌هایی بود که انسان هزاران سال برای برداشتن آن، لحظه شماری کرده بود.سرانجام نیل آرمسترانگ از نردبان کوتاه مه نشین پایین آمد و پایش را روی سطح قمر تابناک زمین گذاشت. اینک انسان سرزمین جدیدی را تسخیر کرده بود. جملاتی که شاید آرمسترانگ ساعت‌ها درباره آنها فکرکرده بود، بر زبان او جاری شدند: «گامی ‌کوچک برای یک انسان، ‌گام غول‌آسا برای بشریت.»
آنهایی که روز فتح ماه به دنیا آمدند، امسال چهلمین سال تولد خود را جشن خواهد گرفت، ۴۰ سالگی در بسیاری از فرهنگ‌ها، نشان بلوغ کامل فکری و زمانی است که انسان می‌تواند از اندوخته فکری و عقلی خود بهره‌برداری کند. امروز و در ۴۰ سالگی، فتح ماه که اکثریت آنها احتمالا هنگام فتح ماه هنوز به دنیا نیامده یا نخستین روزهای زندگی بر این سیاره را تجربه می‌کردند امروز در نظر دارند انسان را دوباره به ماه ببرند اما آنها هم قصد دارند از تجربه این سال‌ها استفاده کنند و آموخته‌های خود را به کار بگیرند و مانع آن شوند که شکست‌های گذشته تکرار شود.
از زمان اولین سفر به ماه تاکنون دانش و زندگی ما تغییرات فراوانی را به خود دیده است. امروز ما بسیار پیشرفته‌تر از دوران آپولو هستیم. شاید باورش برای شما آسان نباشد اما پردازشگری که درون تلفن همراه شما قرار دارد از رایانه‌ای که عملیات هدایت آپولو در سفرش به ماه و برگشت به زمین را به عهده داشت، پیشرفته تر و تواناتر است. داستان سفر به ماه در آن روز‌ها شبیه به افسانه می‌ماند، اگر چه همیشه بخش‌های مشخصی از آن داستان را مرور می‌کنیم اما اغلب اوقات دچار فراموشی می‌شویم که این سفر با خطرات زیادی همراه بوده و دلاوری‌های شجاعانه صدها نفر چه روی زمین و چه بر عرشه سفینه، این سفر را ممکن ساخته است.
شاید شما فکر کنید در چنین پروژه‌ای فضانوردان سوار برسفینه خود شدند و یک رایانه‌ همه مراحل را کنترل ‌کرد و آنها را به ماه برد و آنها در نهایت لباس‌های فضایی خود را پوشیدند و بر سطح ماه گام گذاشتند و برگشتند، اما این تصویر با واقعیت بسیار متفاوت است. شاید کمتر کسی شنیده باشد که آرمسترانگ، خلبانی که محفظه ماه نشین را به عهده داشت و به دلیل مشکلی که هنگام جدا شدن آن محفظه از بدنه اصلی به‌وجود آمد و محل فرود چند کیلومتری تغییر کرد ناچار شد کنترل مه نشین را روی منطقه سنگلاخی به عهده بگیرد و مه‌نشین را به طور دستی و با صرف سوختی بیش از آنچه که از پیش برنامه‌ریزی شده بود، به منطقه مسطح‌تری برساند که شانس موفقیت فرود بیشتر باشد. اضطراب و فشار عصبی که این افراد چه در فضا و چه روی زمین، تحمل کردند و داستان ابتکارهایی که ناچار شدند برای حفظ جان فضانوردها و ماموریت در لحظه به کار ببرند، داستان‌هایی است که هنوز پس از ۴ دهه تازگی خود را حفظ کرده است.
اما آن همه شور و اشتیاق که انسان را در پایان دهه ۷۰ به ماه برد و کمکش کرد که بر آن گام بزند،‌ در نظر بسیار زود به پایان رسید. آپولو ۱۷ آخرین مسافر را به ماه برد و از آن پس تاکنون حدود ۴ دهه است که ماه منتظر ملاقات دوباره زمینیان است.
مخارج بالای سفر به ماه، پایان رقابت‌های فضایی با شوروی و دشواری‌های چنین ماموریتی، ناسا را از ادامه پیگیری این ماموریت در آن سال‌ها باز داشت، اما این روزها دوباره ماه در کانون توجه قرار دارد. طی این ۴ دهه هزینه‌های زیادی که پروژه سفر به ماه می‌بلعید، در نقاطی خرج شد که تصویر کاملی از امکانات پیش روی را نشان دهد. از یک سو کاوش‌های کم هزینه‌تر روباتیک درک ما را نسبت به محیط اطرافمان به شکل چشمگیری افزایش داد. ما آموختیم که منظومه شمسی ما چگونه جایی است با کمک ابزارهای رصدی خود و تلسکوپ‌های فضایی و زمینی ماه و زمین را بهتر از هر زمان دیگری شناختیم و منابع موجود روی آن را با دقت بررسی کردیم.
این بار انسان قصد ندارد برای ماجراجویی صرف به ماه برود بلکه این سفر شاید به ساخت نخستین مهاجرنشین زمیندر قمر خود بینجامداز سوی دیگر با تکمیل طرح‌هایی مانند شاتل‌ها و ایستگاه‌های فضایی امکان مطالعه اقامت‌های طولانی در فضای با گرانش پایین را به دست آوردیم و پزشکان توانستند این اثرات را بررسی و سعی در مهار آن کنند.
تحقیقات در زمینه‌های رباتیک و الکترونیک پیشرفت کرده است و اهداف سفر دوباره به سوی ماه با واقعیت‌های مورد نیاز جامعه امروز جهان هماهنگ شده است. این بار انسان قصد ندارد برای ماجراجویی صرف به ماه برود، بلکه این سفر به قصد انجام سلسله تحقیقاتی است که شاید به ساخت نخستین مهاجرنشین زمین بر قمر خود بینجامد. هم‌اکنون کاروانی از کاوشگرها در حال بررسی دقیق ماه هستند و از سوی دیگر پروژه پرتابگری که قرار است نقش اصلی را در سفر دوباره انسان به فضا ایفا کند، مراحل آزمایش خود را آغاز کرده است. همین چهارشنبه ۲ هفته پیش بود که ناسا گام دیگری به سوی پرواز به سوی ماه برداشت و راه پرتاب آزمایشی «آرس» را آغاز کرد. پرتابی تاریخی که ناسا و مردم جهان مدت طولانی در انتظار آن به سر برده‌اند و قرار است آغاز راه سفر دوباره انسان به ماه باشد. این اتفاق با مونتاژ نخستین قطعه این پرتابگر در محل مونتاژ ماموریت‌های آپولو آغاز شد.
مقامات رسمی ‌اعلام کرده‌اند پرتاب آزمایشی این پرتابگر که به نام-X۱ Ares شناخته می‌شود، اطلاعات پروازی ارزشمندی را در اختیار مهندسان قرار خواهد داد تا آنها را در طراحی نهایی پرتابگرهایی که قرار است انسان را دوباره به ماه باز گردانند، یاری دهد، اما زمان این پرتاب مهم هنوز به طور دقیق معلوم نیست. برخی از مقامات رسمی ۲۱ جولا‌ی ( ۳۰ تیر ۸۸) را زمان این پرتاب اعلام کرده‌اند، اما این زمان ممکن است تا پاییز امسال به تعویق بیفتد تا مهندسان بتوانند نقص‌های فنی احتمالی در این سیستم را بررسی و حل کنند.
طرح صورت فلکی یا Constellation طرح مجموعه فضاپیماهایی است که قرار است بعد از بازنشستگی شاتل‌های فضایی، ماموریت سفرهای مداری و فرامداری را به عهده بگیرند. در این رویکرد ناسا به ایده دوران آپولو‌ها بازگشت کرده و به جای سیستم‌های رفت و برگشت‌مداری به سیستم‌های راکتی روی آورده است. این سیستم‌ها در دوره قبل تلاش برای فتح ماه، موفقیت خود را به اثبات رسانده‌اند و از سوی دیگر بررسی عملکرد سایوزهای روسی در مقایسه با شاتل‌ها نشان می‌دهد که این نوع طراحی از امنیت بالاتری نسبت به شاتل‌های فضایی برخوردار است.
این طرح شاید برای بسیاری از آینده نگران فضایی ناامیدکننده بود. بسیاری از آنها آینده پرواز به ماه یا مدار زمین را به کمک ابزارهایی تصور می‌کردند که نمونه پیشرفته‌تر شاتل‌های فضایی باشند. اتوبوس‌های فضایی که همانند یک هواپیما هدایت شده و می‌توانند از زمین یا ماه به طور مستقیم پرواز کنند و به پرسه‌زنی در فضا بپردازند، اما این ایده با داشته‌های فناوری امروز فاصله بسیاری دارد. سوخت مناسب، طراحی بدنه، آسیب‌های ناشی از فرود‌های مکرر و بسیاری چالش‌های دیگر باعث شده است تا چنین طرحی فعلا در حوزه آینده‌نگری باقی بماند و دانشمندان به همان ایده قدیمی ‌موشک‌های غول پیکر بازگردند.
به هر حال انسان قصد دارد با خردمندی قدم در راه فتح دوباره ماه بگذارد و این راهی است که اگر درست دنبال شود، می‌تواند دروازه‌های مسیرهای دورتری را نیز به سوی ما باز کند. شاید ماه پایگاهی برای سفر انسان به مریخ یا اقمار سیاره‌های بیرونی باشد، اما هرچه در آینده اتفاق بیفتد، مطمئن باید بود که اثر هیجان‌انگیز دیگری در فضا شروع شده است و بشر در چهلمین سالگرد فتح ماه دوباره چشم به آن دارد.

پوریا ناظمی

منبع : روزنامه جام‌جم