مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی

سیاست خارجی دولت اسلامی در سه سطح مبانی، اصول و اهداف، با سیاست خارجی دیگر دولت های سکولار قابل مقایسه است. وجوه مشابهت و مخالفت آنها و این امر که آیا «سیاست خارجی» به وصف «اسلامی» متصف می شود یا خیر، محور مباحث پژوهش حاضر را شکل می دهد.
برخی معتقدند دولت اسلامی به دولتی گفته می شود که اکثر ساکنان آن مسلمان اند و سیاست خارجی آن با سیاست خارجی دیگر دولت ها متفاوت نیست. براساس این ادعا، فقه سیاسی دانش مستقلی در زمان حاضر نیست و نمی تواند گرهی از مسائل سیاسی و اجتماعی باز کند. برعکس، برخی معتقدند فقه تکلیف جمیع مسائل سیاسی و اجتماعی را به شکل جزیی مشخص کرده است. گرایش بینابین آن است که فقه سیاسی برخی راهبردها در حد کلیات را در مسائل سیاسی و اجتماعی (مثل سیاست خارجی دولت اسلامی) ترسیم می کند. یکی از وجوه تفاوت سیاست خارجی دولت اسلامی با سیاست خارجی دولت سکولار، در تقید سیاست خارجی دولت اسلامی به «مسئولیت های فراملی» است.
به این اعتبار، در درجه اول باید دید آیا فقه سیاسی وظیفه دارد مسائلی از سیاست خارجی را بررسی کند. سپس با فرض مثبت بودن این سؤال، باید دید دخالت فقه سیاسی در حوزه سیاست خارجی در چه حوزه و محدوده ای است. به این اعتبار، مؤلف در این کتاب سه هدف را محور پژوهش خود قرار داده است:
۱) تعیین مرز مبانی دینی و علمی سیاست خارجی دولت اسلامی.
۲) ترسیم مبانی، اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی.
۳) تطبیق مسائل فوق بر برخی مصادیق و مسائل سیاست خارجی دولت مدرن اسلامی.
در این کتاب، مؤلف با تکیه بر مباحث انتظار بشر از دین و امثال آن، مجال و پتانسیل فقه سیاسی را به بحث می گذارد و در صورت دخیل بودن فقه سیاسی در سیاست خارجی دولت اسلامی، تأثیر اختلاف قرائت ها را نیز مورد بررسی قرار می دهد. براین اساس، نقش عناصر فقه سیاسی در سیاست خارجی دولت اسلامی، متغیری وابسته نسبت به قرائت های مختلف در باب حاکمیت در اسلام خواهد بود و مؤلف براساس هر نوع قرائت در باب حاکمیت، تصویری خاص از سیاست خارجی دولت اسلامی را ترسیم می کند.
فرضیه ای که مؤلف حول آن پژوهش خود را شکل می دهد این است که سیاست خارجی دولت اسلامی از یک طرف بر مبانی اصول و اهداف دینی و از طرف دیگر بر اصول علمی و اصل واقع گرایی تکیه می زند.

سید صادق حقیقت
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

منبع : روزنامه ایران