استراتژی نت کارخانه کلیدی برای افزایش سود دهی

نگهداری و تعمیرات مناسب از تجهیزات كارخانه می تواند بطور قابل ملاحظه ای باعث كاهش هزینه كلی عملیات و افزایش بهره وری كارخانه شود . هرچند از دید بسیاری از پرسنل مدیریتی عملیات نگهداری و تعمیرات پر هزینه به نظر می رسد ، ولی با یك نگاه خوش بینانه و مثبت می توان نشان داد كه این گونه فعالیتها باعث سود دهی بیشتر می شود . كلید این نگاه صحیح در قالب یك دور نمای جدید و با نام روش نگهداری و تعمیرات پرواكتیو (نت فوق فعال) جای دارد. با بازنگری راههای مشابه و متداول نگهداری و تعمیرات ، می توان نت را به حالتهای پیشگیرانه ، پیشگویانه و پرواكتیو (فوق فعال) تقسیم بندی نمود . در اغلب سازمانها جهت اجرای نگهداری و تعمیرات ، روشی محتاطانه و متكی به روشهای معمولی و مرسوم نت را در پیش می گیرند و جهت پرهیز از مشكلات پیچیده و مشكلات احتمالی از اجرای روشهای جدید امتناع می ورزند. از این رو یك رویكرد جدید به وظیفه نت ، نه تنها نت را برای نگهداری ، بلكه برای بسط فرایند سیستم عملیاتی كارخانه منظور می كند ، بنابراین بیش از بازسازی یا سعی به برگرندان تجهیزات به كاردهی اولیه ، یك طراحی مجدد میتواند با هدف بسط فرایندها و كاردهی كارخانه ، تجهیزات و یا هر سیستم ، مطرح شود . این مقاله در مورد گزینه ای دیگر از نگرش بر وظیفه تعمیرات و نگهداری و تعمیرات و اینكه چگونه می توان فعالیتهای نت را انجام داد تا سبب افزایش سوددهی گردد ، بحث می كند. این نگرش و ایده می تواند متفاوت با دیگر فلسفه های رایج نت باشد ، ولی این نگرش می تواند به عنوان یك طرز فكر با ارزش برای چشم اندازی به هزاره جدید مطرح باشد ...
● مقدمه
تعریف نگهداری و تعمیرات (نت) اغلب بعنوان مجموعه فعالیتهایی كه انجام می شوند تا قابلیت اعتماد و یا كاركرد صحیح یك تجهیز را تضمین نمایند ، مطرح است .از دید و منظر بسیاری از مردم نت فعالیتی است كه در یك سازمان انجام می شود تا قابلیت كاركرد سازمان را برای انجام وظایف محموله تضمین نماید و یا در هنگام خرابی هر دستگاه و یا تجهیز آنرا تعمیر نماید و یا تجهیزاتی كه مشغول به كار و تولید هستند را در وضعیت عملیاتی نگه دارند و در نهایت هر تجهیزی را به شرایط عملكرد اولیه خود بازگرداند . سالهاست كه راهبردهای جدید و متعددی به اجرا گذاشته شده است و از جمله آنها می توان به راهبردهای نت كه برای حل مسائلی كه موجب شكست(از كار افتادن) تجهیزات می شود ، اشاره نمود . برخی از این راهبردهای نت رایج را می توان به شرح ذیل بیان نمود :
۱) نگهداری و تعمیرات (نت) اضطراری :
این روش یكی از اولین روشهای نگهداری و تعمیرات (نت) است كه در صنایع انجام می شود .در این روش كه كاملا خنثی (غیرقابل برنامه ریزی) است و فقط در هنگام خرابی تجهیزات اینگونه نت نقش ایفا می كند . این راهبرد دارای وظایف دائمی نگهداری و تعمیرات (نت) نیست و همچنین با نام راهبرد نت غیر برنامه ای قابل نامگذاری است و برای بهتر شدن وضعیت كارخانه و تولید ، نت اصلاحی بر روی تجهیزات انجام می شود .بنابراین ، اینگونه فعالیتها می تواند مجموعه ای از فعالیتهای تعمیر ، بازسازی و جایگزینی مجموعه ها باشد . این راهبرد برای اعمال فعالیتهای نت اصلاحی و هنگامی كه فقط جهت رفع یك خرابی و رفع توقف كار یك دستگاه مورد نظر باشد ، كاربرد دارد .
۲) نگهداری و تعمیرات (نت) پیشگیرانه :
این راهبرد نگهداری و تعمیرات (نت) بر پایه زمان استوار است و در آن براساس دوره های زمانی از پیش تعریف شده ، تجهیزات از خط تولید خارج و مورد بازرسی قرار می گیرند . براساس بازرسی چشمی تعمیرات لازم انجام و تجهیزات دوباره به خط تولید باز برمی گردند . بنابراین براساس این راهبرد نگهداری و تعمیرات (نت) تعویض قطعات ، بازسازی و تعمیر اساسی یك ماشین در دوره زمانی قطعی بوده و صرف نظر از شرایط كاركردی دستگاه ، در زمان مقرر عملیات لازمه بر روی آن انجام می شود . هرچند این یك استراتژی مناسب بوده ولی حتی یك خطای پنج درصدی در برآورد زمان مناسب تعمیر می تواند باعث افزایش زیاد هزینه های كارخانه گردد . با این اوصاف برخی از اینگونه فعالیتهای پیشگیرانه همانند تنظیمات ، كالیبراسیون و بازرسیهای سالانه (دو سالانه) دیگهای بخار ضروری و جزء الزامات می باشد .
۳) نگهداری و تعمیرات (نت) پیشگویانه :
این روش براساس توجه بیشتر به شرایط و وضعیت دستگاه استوار می باشد كه در این روش با استفاده از وسایل اندازه گیری دقیق ، شرایط دستگاه و تجهیزات را بررسی و زمان از كارافتادگی آن را پیش بینی می كنند و سپس عملیات لازم را برای جلوگیری از بروز این حالت را انجام می دهند .تكنیكهای پیشگویانه همانند روش آنالیز ارتعاشات ، تصاویر حرارتی مادون قرمز ، عیب یابی فراصوتی و مانند اینها ، پیش بینی شرایط دستگاه و تصمیم بر تعمیر لازم را ممكن ساخته است . جدای از تكنیكهای فنی پیش گویی ، تكنیكهای آماری پیش گویی ، مشاهده كاركردی تجهیز و یا به بیان دیگر حس انسانی در تعریف شرایط دستگاه موثر است .
۴) نگهداری و تعمیرات (نت) پرواكتیو(حرفه ای فعال) :
این روش با سه روش قبلی كه بیان شد تفاوت داشته و می تواند بعنوان یك راهبرد جدید نگهداری و تعمیرات (نت) مطرح شود . نت پیشگیرانه كه پایه آن بر اساس دوره های زمانی استوار است و نت پیشگویانه كه پایه آن براساس مراقبت وضعیت استوار است با نت پرواكتیو تفاوت داشته و اساس اینگونه روش با پایه مراقبت وضعیت و اصلاح ریشه ای عوامل خرابی تجهیزات تمركز دارد . همچنین راهبرد نت پرواكتیو برای افزایش عمر مفید تجهیزات با رسیدن به حداكثر دقت در عملیات طراحی شده است .
▪ انواع راهبردهای نگهداری و تعمیرات (نت):
بغیر از این راهبردها ، راهبردهای دیگر نگهداری و تعمیرات (نت) وجود دارند كه با توجه به فرایند كارخانه ها طراحی شده اند . در سالهای اخیر به سرعت علاقه زیادی در مورد نگهداری و تعمیرات (نت) مبتنی بر قابلیت اعتماد RCM بویژه در صنایع هوایی ایجاد شده است . RCM یك فرایند ساختاری برای شناسایی راهبردهای نگهداری و تعمیرات (نت) تجهیزات است و این راهبرد برای سامانه های فیزیكی كه دارای عملكرد پیوسته و مطمئن هستند ، مورد نیاز می باشد . پس بنابر این هدف RCM ، تشخیص تجهیزات حساس و بحرانی در هر فرایند می باشد. همچنین این راهبرد متكی به اطلاعات فنی بوده و با لحاظ نمودن راهبردها و خروجیهای نت پیشگیرانه و پیشگویانه در سازمان ، عمل می نماید. خروجیهای سامانه RCM باعث صرفه جویی قابل ملاحظه منابع ، زمان و انرژی در سازمان می گردد . این فرایند در هنگامی كه براساس دستورالعملهای مرجع فنی عمل می نماید وقت و هزینه فراوانی را می طلبد . راهبرد دیگری كه متكی به تحلیل سابقه خرابی است RCFA نام داشته و پایه آن بر تحلیل ریشه ای عوامل خرابی ها استوار است . RCFAبراساس نوع خرابی تجهیزات ، عملیات اصلاحی خاص و معینی را مطرح می نماید. مهمترین هزینه ها در این فرایند مرتبط با زمان انجام فعالیتهای بازدید و نت توسط پرسنل تعمیراتی می باشد .پس بنابراین RCFA زمانی عیوب تكراری زمانبر و پرهزینه در فرایند تولید وجود دارد می تواند گزینه مناسبی جهت سیستم نت باشد . در RCFA صرف هزینه های آموزشی جهت بالا بردن مهارت و دانش فنی پرسنل نت و همچنین صرف هزینه جهت جمع آوری و پردازش اطلاعات فنی و تعمیراتی توصیه می گردد.
▪ محدوده تغییرات نگهداری و تعمیرات (نت) :
در سالیان اخیر، نت اهمیت روز افزونی در صنایع پیدا نموده است و نقش نت در عملیات كارخانه جایگاه ویژه ای پیدا كرده است . امروز دیگر مدیران ارشد نقشی بالاتر از وظیفه سرپا نگهداشتن تجهیزات و یا تعمیر آنها را در زمان مورد لزوم ، برای نت متصور هستند . امروزه بیشتر مدیران به نت بعنوان یك فاكتور مهم تاثیرگذار روی تمامی پارامترها همانند اثربخشی سیستم بازرگانی ، ملاحظات زیست محیطی ، بازده انرژی ، كیفیت محصولات و خدمات ارائه شده ، خدمات پس از فروش و ... می باشد و نه تنها به عنوان هزینه ها و ملاحظات داخلی كارخانه به نگاه می كنند ، بلكه با تغییر شرایط رقابتی و بازرگانی و میزان نیاز به عملیات نت را نیز مجددا برنامه ریزی می كنند . در حالت كلی سیر تكاملی نت در سه:
۱) نسل اول (دهه ۱۹۳۰ الی۱۹۴۰ میلادی) ،
۲) نسل دوم (بین دهه های ۱۹۵۰ ال ۱۹۷۰ میلادی)
۳) نسل سوم ( از سال ۱۹۸۰ تاكنون) قابل دسته بندی است.سیر تكاملی نت تابع تحولات صنعت بوده است . نسل اول مربوط به روزهای آغازین صنعت كه سطح مكانیزه بودن صنعت كم بوده است می باشد . تجهیزات كارخانجات ساده و تعمیر آنها در زمان كم امكان پذیر بود . لذا زمان از كار افتادن ماشینها ناچیز بوده فلذا موضوع نت برای مدیران ارشد از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوار نبوده است . پیچیده تر شدن تجهیزات و طراحی كارخانجات و گرفتارهای مرتبط با این موضوعات سبب پیدایش نسل دوم گردید . با درخشش بیشتر مكانیزاسیون در صنایع ، تجهیزات پیچیده و پیچیده تر شدند . لذا تعمیر و نگهداری ماشین آلات و تجهیزات به مهارت و زمان بیشتری نیاز داشت . با افزایش این وابستگی ، اهمیت زمان از كار افتادگی ماشین آلات و تجهیزات برای مدیران واضح تر گردید . پرسنل درگیر با ماشین آلات نیز پذیرفتند كه باید به گو نه ای از پیشامد این عیوب جلوگیری كرد و تمام این موضوعات سبب گردید كه زمینه نت پیشگیرانه فراهم شود . با افزایش هزینه های تعمیرات و نیز زمان اجرای عملیات نت ، علاقه زیادی بر برنامه ریزی نت و دیگر سیستمهای كنترلی ایجاد گردید . در شروع دهه ۱۹۸۰ میلادی ، با رشد مكانیزاسیون و اتوماسیون در كارخانه ها ، بوجود آمدن یك خرابی ناچیز در تجهیزات پیچیده ، تمام عملیات یك كارخانه را تحت تاثیر می گذاشت . این موضوع به این مفهوم بود كه هر خرابی ناخواسته می تواند تاثیر جدی بر روی قابلیت اعتماد و قابلیت دسترسی كل قسمتهای یك كارخانه داشته باشد .
▪ براین اساس تفاوتهای اساسی مابین نسل اول ، نسل دوم و نسل سوم عبارتند از :
۱) امروزه علاوه بر دسترس بودن و آماد بكار بودن تجهیزات ، توجه زیادی بر روی قابلیت اعتماد وجود دارد.
۲) عاملی برای كاهش به سمت صفر زمان از كار افتادگی تجهیزات وجود دارد .
۳) برای تحقق اهداف نگهداری و تعمیرات (نت) بایستی از ابزارهای در دسترس و كلیدی همانند FMEA , RCFA , TPM , RCM بهره برد.
با اجرای اصول نگهداری و تعمیرات (نت) نسل سوم در بسیاری از سازمانها خرابی ها تا حد صفر كاهش پیدا نمود و اهداف سیستم نت تا حد زیادی تحقق یافته است . به هر حال ، هیچكدام از انواع سیستمهای نت نمی تواند حذف كامل بروز هرگونه خرابی را تضمین نماید (احتمال بسیار ناچیز برخی از خرابی های ناخواسته ، همچنان وجود دارد ) ، فلذا پس یك روند واقع گرایانه می تواند منجر به حداقل حذف كامل و یا كاهش تكرار عیوب تكرار می شود . نسل چهارم نت؟ در اثر تغییرات سریع در توسعه تجهیزات و فرایندها ، عمدتا با بكارگیری رایانه های سریع ، قوی و پیشرفته بوجود می اید . در نسل چهارم مهمترین موضوع زمان می تواند باشد . با توجه به توضیحات قبل توجه نسل سوم در حال گذر از موضوعات نگهداری و توجه به دیگر موضوعات است .با این توضیح كه امروزه در طراحی پروسسه تولید كارخانجات احتمال خرابی خطوط تولید غیر قابل قبول است و این احتمال را تقربیا به حد صفر می رسانند ، از اینرو اصول مهم نسل چهارم سیستمهای نت كه می توانند مورد انتظار باشند ، براساس مشخصات نسل سوم امكان دارد به صورت زیر بیان گردد :
۱) در هنگام بررسی میزان ریسك در سطوح بالای سازمان ، به طرز رفتار ، برنامه ریزی و راهبردهای سیستم نت توجه خاصی دارند .
۲) ارتباط بین تقاضا ، طراحی محصول و نت كارخانه می تواند بسیار بیشتر از وضعیت فعلی باشد .
۳) توسعه سریع در تكنولوژی اطلاعات برای تشخیص ، پیش بینی و جلوگیری از خرابی های احتمالی .
با این تغییرات ، احتمالا تمركز نت تغییر خواهد نمود و محتمل است ماموریت جدیدی برای سازمانهای نت چیزی فراتر همانند پشتیبانی و خدمات پس از فروش خوب به مشتریان باشد و این امر بواسطه كاهش سطح نگهداری اتفاق بیفتد . پارامتر دیگری كه می تواند بسیار در نظام نسل چهارم موثر باشد ، افزایش كاربرد رایانه در موضوعات مدل سازی و راهبردهای نگهداری و تعمیرات (نت) است .با توسعه سریع تكنولوژی در صنایع ساخت و بهبود رایانه بویژه هوش مصنوعی و سیستمهای خبره ، مدل سازی و شبیه سازی رایانه ای ، شاید ابزار پیش گویی خوبی در اینده فراهم سازد . وظیفه این رایانه ها نه تنها در زمینه های جمع آوری ، نگهداری داده ها می باشند بلكه به كمك آنها بهتر علل اصلی خرابی تجهیزات را می توانیم درك نموده و آنها را اصلاح نمائیم .
● هزینه های نگهداری و تعمیرات (نت) :
در سالیان اخیر ، رابطه زیادی مابین اهداف بهره وری نت و هزینه های مرتبط با آن ایجاد شده است . براساس تجربه برخی از سازمانها و شركتها ، سیستمهای نت بزرگترین و بیشترین هزینه های منفرد و قابل فهم مدیریت در سطح كارخانه می باشد . هرچه بسیاری اعتقاد دارند راهبردهای سیستم نت همانند نت پیشگیرانه و نت پیشگویانه نشان داده است كه می توان تا بیست و پنج درصد در هزینه های نت صرفه جویی شود . همچنین در مطالعات نشان داده شده كه هنوز یك سوم از این هزینه ها را نیز می توان كاهش داد . مثلا به دو گروه اصلی تفكیك شوند . گروه اول كه مربوط به هزینه های مستقیم هستند و به راحتی قابل شناسایی ، محاسبه و قابل گزارش هستند . این هزینه ها شامل هزینه نیروی انسانی ، مواد اولیه ، سرویس ، خدمات و هزینه های بالاسری بوده و قابل دسته بندی می باشند . گروه دیگر هزینه های نامریی و یا غیر مستقیم می باشند كه به راحتی قابل اندازه گیری نیستند .
▪ این هزینه های نامریی سیستم نت به صورت شش ضایعه زیر قابل بیان می باشند :
۱) ضایعات توقف برنامه ریزی نشده
۲) ضایعات راه اندازی بسیار ، تغییر زیاد اصلاحات
۳) بیكاری و توقفهای فرعی
۴) راه اندازی تجهیزات با سرعت پایین
۵) ضایعات نصب و راه اندازی
۶) عیوب كیفی
بنابراین برای سازمانها و شركتها بسیار مهم است كه سیستم نت خود را توسعه داده و استفاده بهینه از تجهیزات خود بنمایند و براساس یك كار مطالعاتی ، بهره وری سازمانها و شركتهای كه دارای سیستمهای نت هستند بین بیست و پنج الی هشتاد و پنج درصد می باشد .این موضوع باعث می شود كه بسیاری از شركتها مشكلات كنترل كیفیت ، تیراژ تولید و برنامه های جانبی خود را بخاطر آنكه تجهیزات به طور مناسب نگهداری شده و آماد بكار هستند را برطرف كنند . به هر حال ، بهره وری سیستم نت می تواند تا میزان قابل ملاحظه ای برنامه ریزی و كنترل فعالیتهای نگهداری و تعمیرات (نت) را افزایش دهد . در بیست سال اخیر ، بیشتر تولیدكنندگان با هدف باقی ماندن در فضای رقابتی بازار تجارت و تولید(بعنوان ارزان كردن هرچه بیشتر كالاهای تولیدشان) عمدتا به دنبال كاهش هزینه های تولید بوده اند . این تلاش هرچند منافعی زود گذر را موجب گردید ولیكن بعلت عدم توجه كافی به سیستم نت ، آنها نتوانستند حداكثر منافع مستمر را بدنبال داشته باشند . به طور واضح و یقین ، گنجاندن برنامه های نت در دستور كار توسعه توسط اینگونه مدیران از اهمیت ویژه ای برخوردار است . دیگر اولویتی كه می تواند سطح بهره وری سیستم نت را افزایش دهد ، به كارگیری نیروهای خارج از سیستم كارخانه (Outsourcing) است . از این عوامل می توان در بالاترین سطوح فعالیتهای نگهداری و تعمیرات (نت) استفاده نمود .
▪ مزایای استفاده از این منابع خارج از سازمان جهت سیستم نت به شرح ذیل می باشد :
۱) برآورد آسانتر و سهل تر فعالیتهای قابل انجام و قابل گزارش .
۲) نگهداری و تعمیرات (نت) برنامه ریزی نشده توسط این روش قابل انجام می باشد .
۳) نگهداری و تعمیرات (نت) بعنوان یك مزیت مورد توجه قرار می گیرد .
۴) ارتباط مناسبی مابین مدیریت كارخانه و پیمانكاران فعالیتهای نت برقرار می شود .
۵) فعالیتهای نگهداری و تعمیرات (نت) به بهترین شكل محقق می شود .
با سنایوری كه شركتهای متولی انجام فعالیتهای نت جهت كیفیت و عملكرد فعالیتهایش تعریف و تضمین می كنند , پیوستگی فعالیتها , دسترسی راحت تر به اهداف و اطمینان به رسیدن به اهداف تولیدی شركت حاصل میگردد. بنابراین , شاید سوال دیگر این باشد كه با چه دقت , برنامه های سیستم نت را آغاز كنیم ؟ در روش سنتی سازماندهی تابعی از زمان و بودجه بوده است . این ملاحظات تیم تعمیراتی مجبور به برآورد كلی هزینه ها می نماید . تناقضی در این جا وجود دارد كه گروه متولی فعالیتهای نت و اصول برقراری قابلیت اطمینان در سطح كارخانه , تمام كوشش و توانایشان را بر روی تجهیزاتی می گذارند كه نصب شده و در حال كار می باشد و توجه خاص آنها بر آماده بكار بودن ماشین , قابلیت اعتماد بر كاركرد صحیح و جلوگیری از بیكاری و توقف ماشین می باشد . در حالی كه انتخاب نوع خاصی از تجهیزات می تواند از اهداف EPCC پشتیبانی نماید , در حالی كه این موضوع در دستور كار و شرح وظایف تیم اجرای فعالیتهای نت نمی باشد .فلذا پس شاید جواب بهتر روش تیمی و هم راستای كارشناسی باشد و شروع كار این تیم كارشناسی هنگام طراحی خطوط كارخانه و در هنگام انتخاب و خرید تجهیزات باشد و بدین صورت نباشد كه وقتی دستگاه از كار افتد و خراب شد از تیم كارشناسی نت درخواست رفع عیب كنند . نگهداری و تعمیرات (نت) اثر بخش همانند آنچه كه در ادامه آمده است , تاثیر زیادی بر روی محاسبات كلی كارخانه خواهد داشت .
▪ با كاهش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و خرابی تجهیزات , مفهوم و معنای بهره وری , اثر بخشی و سوددهی برنامه ریزی نت را می توان به صورت زیر بیان نمود :
(۱ ) عایدی = برگشت ماشین
(۲ )حجم * قیمت = عایدی
(۳ ) اثربخشی كلی تجهیزات * حداكثر ظرفیت = حجم نت اثربخش دارای اثر مثبت بر معادلات یك الی سه می باشد .
نت توسعه یافته به افزایش ROD با كاهش هزینه های بالا كمك می كند . جمع بندی و نتیجه گیری : شرایط فرایند نگهداری و تعمیرات (نت) می تواند به طور قابل ملاحظه ای از مفهوم قدیمی خود (تعمیر هنگام شكست) به یك روند پیچیده كه مستلزم لحاظ راهبرد نت و روند همه جانبه و گروهی است , تغییر نماید . امروزه مدیران می دانند كه نگهداری و تعمیرات (نت) جزیی از فرایند تصمیم سازی تخصصی بودجه و اعتبارات است و فلذا پس از انگیزه مناسب برای تخصیص بودجه و اعتبارات جهت امر نگهداری و تعمیرات برخوردار هستند و آنان می دانند با لحاظ نمودن اینگونه اعتبارات , عوارض مالی ناشی از عدم برخورداری از سیستم نت را متحمل نخواهند شد . هدف برنامه های نگهداری و تعمیرات (نت) و همچنین تغییر و تسریع توسعه فناوری سبب بهره وری , اثربخشی و سوددهی بهتر است .

منبع : پایگاه اطلاعات صنعتی ایران