|
| تپهٔ اژدهاداشى، هوراند، كليبر
|
|
| در دشت لشگرگاه هوراند از توابع شهرستان کليبر تپه بسيار کوچکى به شعاع تقريبى ۱۵ و ارتفاع ۱/۵ متر وجود دارد که در اصطلاح محلى به اژدهاداشى (سنگ اژدها) معروف است.
|
|
| از اين تپه آثارى مختلف از قبيل قطعات سفال و سنگ چخماق مربوط به قرون اوليهٔ هزارهٔ اول قبل از ميلاد به دست آمده است. يک قطعه گُل بيست و چهار پَر گچى قالبى، به ضخامت ۸/۵ و شعاع ۱۳۴ سانتى‌متر، که ۸ پر آن باقى است پيدا شده است که در موزهٔ آذربايجان نگهدارى مى‌شود.
|
|
| تپهٔ الوند، قريه الوند، تاكستان (صفويان)
|
|
| اين تپه در جنوب شرقى قريهٔ الوند، در جنوب قزوين قرار دارد و بر روى سطح آن تکه‌سفال‌هايى از دورهٔ صفويه به چشم مى‌خورد. در اين محل، تعدادى سنگ قبر از جنس مرمر با نقش و نگارهاى جالب و با نوشته‌هايى مربوط به دورهٔ صفويه وجود دارد که کنده‌کارى‌هاى روى آنها زيبا و جالب است.
|
|
| تپهٔ باباگرگر، روستاى باباگر، قروه
|
|
| در يکى از روستاهاى قروه به نام باباگرگر که بين قروه و بيجار واقع شده، تپه‌اى قرار دارد که آرامگاه امام‌زاده‌اى به نام سيد جمال‌الدين در بالاى آن واقع شده و اکنون زيارتگاه مردم است. در اين مکان چند چشمهٔ آب معدنى نيز وجود دارد.
|
|
| ساير تپه‌هاى باستانى استان کردستان عبارتند از:
|
|
| - تپه‌هاى تاريخى کره سى، ارندان و چنو در شهرستان سنندج.
|
| - تپه‌هاى باستانى عينى سور و نجف‌آباد در شهرستان سقز.
|
| - تپه‌هاى معروف سروآباد، نگل و دو تپهٔ شرقى و غربى در شهرستان مريوان.
|
|
| تپهٔ باستانى امام چاى، روستاى امام چاى، سراب
|
|
| در شمال شرقى روستاى امام چاى سراب، تپه‌اى باستانى به نام امام چاى وجود دارد. مساحت تپه حدود ۴۰۰۰ مترمربع و ارتفاع آن از زمينهاى اطراف ۲۰ متر است. در نتيجهٔ حفارى‌هاى غيرمجاز و خاک‌بردارى‌هاى زراعتى که در اين تپه صورت گرفته، موارد زير مشخص شده است:
|
|
| تعدادى قبرهاى اسلامى، يک رگه با سفال‌هاى مختلف مربوط به هزارهٔ اول قبل از ميلاد، يک رگه آثار خاکستر و زغال از يک آتش‌سوزى و يک دورهٔ تاريخى با سفال‌هاى مختلف و خشت خام.
|
|
| علاوه بر تپه‌هاى ذکر شده، در سطح استان صدها تپهٔ باستانى و قديمى وجود دارد که فهرست‌وار به تعدادى از آنها اشاره مى‌شود :
|
|
| - تپهٔ باستانى شيرامين در روستاى شيرامين آذرشهر.
|
| - تپهٔ پير قطران در ساحل جنوبى رودخانهٔ آذرشهر.
|
| - قره تپه در کنار روستاى قره تپه در ۶ کيلومترى تسوج.
|
| - تپهٔ اسکى بين تسوج و روستاى الماس شبستر.
|
| - تپهٔ باستانى کرنالو در روستاى کرنالوى اهر.
|
| - تپهٔ باستانى برمس در روستاى برمس اهر.
|
| - هاچا تپه‌سى در ۲۱ کيلومترى شرق اهر مربوط به دورهٔ اشکانى و دوران اسلامي.
|
| - قره تپه در روستاى على‌آباد، مربوط به هزارهٔ اول قبل از ميلاد.
|
| - تپهٔ باستانى رواسجان در روستاى رواسجان واقع در ۱۰ کيلومترى غرب اهر.
|
| - لارى تپه در روستاى قلعه‌لر واقع در ۸ کيلومترى جادهٔ اهر به تبريز.
|
| - تپهٔ نقاره در جنوب شرقى دهکدهٔ نقاره اهر، مربوط به دورهٔ اشکانى و اوايل دوران اسلامي.
|
| - تپهٔ باستانى آغامال در روستاى شکرلو در ۳۰ کيلومترى شمال غربى هوراند، منسوب به دورهٔ اشکانى و قرن‌هاى اوليهٔ اسلامي.
|
|
| تپهٔ باستانى قلعه جوق، دهكده قلعه جوق، سراب
|
|
| اين تپه در ۲ کيلومترى شمال سراب در دهکده‌اى به همين نام واقع شده است. ارتفاع آن ۳۰ متر است و مساحتى در حدود ۲۰ هزار مترمربع (به شعاع ۸۰ متر) دارد.
|
|
| بيش از نصف اين تپه خاک‌بردارى و غارت شده که در نتيجه آن برش‌هاى مختلفى به وجود آمده است و باعث شده در بعضى جاهاى آن ديوارهاى بلندى به ارتفاع قريب به ۵ متر پيدا شود. اين ديوارها از خشت‌هاى بزرگى که در بناهاى مادى وجود دارد ساخته شده است. در اين تپه انواع سفال از دوران ماقبل تاريخ و هزارهٔ دوم قبل از ميلاد و دوران پارت‌ها تا قرون اوليهٔ اسلامى و سفال‌‌هايى مرصّع در انواع مختلف به حد وفور پيدا شده است.
|
|
| تپهٔ باستانى كردلو، روستاى كردلو، اروميه
|
|
| تپهٔ باستانى کردلو به استناد کاوش‌هاى باستان‌شناسى، محل زندگى کسانى بوده است که در هزارهٔ چهارم تا اوايل قبل از ميلاد در اين نقطه مى‌زيستند. اين تپه در ۲۵ کيلومترى شرق اروميه و در مجاورت روستاى کردلو واقع شده است.
|
|
| به استناد کاوش‌ها و بررسى‌هاى باستان‌شناسى، بقاياى آثار تاريخى تپهٔ کردلو که شامل واحدهاى مسکونى و غيرمسکونى است، اساساً از ديوارهاى چينه‌اى خشت خام به صورت‌هاى مختلف ساخته شده بوده و به علت مقاوم نبودن، صدمات زيادى ديده است. به طورى که در حال حاضر آثارى نامشخص و ظاهرى از آن به جا مانده است.
|
|
| تپهٔ باستانى كَلْگه زرّى (زرين)، مسجدسليمان
|
|
| تپهٔ باستانى کلگه زرّى در جنوب شهر مسجد سليمان، در منطقهٔ کلگه واقع شده و به هزارهٔ سوم قبل از ميلاد مربوط است. آثار کنده‌کارى شده از انقلاب حضرت ابراهيم (ع) بر روى صخره‌اى در کلگه زرين ايران واقع در مسجد سليمان فعلى، بيانگر پذيرش اين دين از سوى مردم بوده است. عده‌اى از باستان‌شناسان ايرانى و آلمانى در حدود سال ۱۳۵۵ آن را بر اثر کاوش به دست آورده‌اند. طول اين کتيبه ۶ متر و عرض آن ۴ متر است که بر روى صخره‌اى عظيم نقر شده و توضيح کتيبه چنين است: «مادرى با دامن بلند که انتهاى دامن او را، دو بانوى ديگر در دست دارند، در حالى که طفلى را بر روى دست‌هاى خود قرار داده است، به سوى قربانگاه مى‌برد. از بالا و سوى مقابل او و از جانب آسمان، عقابى بزرگ و بال گشوده، قوچى را به چنگال گرفته و در فاصلهٔ مادر و قربانگاه ظاهر شده است.» اين بنا نخستين و کهن‌ترين اثر انقلاب ابراهيمى در ايران قديم است.
|
|
| در اين محل آثارى از ادوار ساسانى و اشکانى بدست آمده و در عصر هخامنشيان نيز داراى اهميت بوده است. گويند که مرکز مالى و بانک هخامنشيان در همين محل و تپه‌هاى اطراف آن بوده است.
|
|
|
|
| نزديک تپهٔ جودا به طرف «درهٔ برج» تپهٔ نسبتاً بلندى وجود دارد که آثار بناى قلعه‌اى قديمى بر روى آن باقى مانده است. در گودال‌هايى که به وسيله اهالى کنده شده، بقاياى ديوارى که از سنگ‌هاى لاشه و تخته سنگ با ملاط گچ بالا آورده‌اند، ديده مى‌شود. سطح تپه در گذشته از تکه سفال‌هاى ساده و لعاب‌دار پوشيده شده بود که بيشتر به دو دورهٔ اشکانى و ساسانى تعلق داشته‌اند. در ميان تکه سفالها نوعى سفال لعاب‌دار سبز اشکانى و سفال لعاب‌دار آبى آسمانى به وفور ديده شده است.
|
|
| در اين تپه نيز مانند تپه جودا سه ترانشه در سال ۱۳۵۱ ايجاد شد که در يکى از آنها به بقاياى ديوارى سنگى نظير آنچه که در بعضى از گودال‌‌هاى سطح تپه ديده مى‌شد، برخورد کردند. در حال حاضر سطح تپه به وسيله اهالى کاملاً صاف و مسطح شده است و نشانى از آن نيست. از اين محل قبلاً براى خرمن‌جاه استفاده مى‌شد.
|
|
| تپهٔ پرى، روستاى پرى، ملاير
|
|
| اين تپه در روستاى پرى (پيروز) از توابع شهرستان ملاير واقع شده است. در سال ۱۳۴۹ براى اولين بار به طور رسمى حفارى شد و منجر به پيدايى قبور مربوط به هزارهٔ اول ميلادى گرديد.
|
|
| قرار گرفتن اسکلت در درون قبر به اين شکل بود که مرده روى بازوى چپ و يا راست (بسته به زمان دفن مرده) قرار داده مى‌شد، به طورى که زانوها خم مى‌شد و دست‌ها روى سينه قرار مى‌گرفت. قراين و شواهد نشان مى‌دهد که طرز تدفين مرده‌ها ارتباط مستقيم با سمت استقرار خورشيد در آسمان داشت و سعى بر اين بود که صورت جسد رو به خورشيد قرار گيرد.
|
|
| پيدايش قبور در اين تپه همچنين نشان مى‌دهد که ظروف و تزئيناتى از قبيل دست‌بند، گردن‌بند و انگشتر را، که در زمان حيات با شخص بوده است همراه جسد دفن مى‌کردند.
|
|
| ارتفاع تپه در حدود ۱۵ متر است و در ۲۰۰ مترى جادهٔ آسفالته اراک - ملاير واقع شده است. به رغم قدمت تاريخى اين تپه و ارزش باستان‌شناسى آثار به دست آمده از آن، هنوز هم اين مکان به ثبت نرسيده و از آن استفادهٔ باستان‌شناسى يا جهانگردى نمى‌شود.
|
|
| تپهٔ پيسا (على‌آباد)، همدان
|
|
| اين تپه در فاصلهٔ ۲/۵ کيلومترى شمال تپهٔ معروف هگمتانه قرار دارد و به وسيله رودخانه‌اى به دو بخش تقسيم شده است به علت جريان آب رودخانه، بخش‌هايى از تپه تخريب شده و از بين رفته است. به منظور مشخص شدن ديوارها و طبقات باستانى آن چندين ترانشه در سطح آن زده شد. وجود سنگ‌هاى بزرگ در سطح تپه از انهدام آثار معمارى کهن اين تپه حکايت دارد. ارتفاع تپه نسبت به دشت مجاور در حدود ۱۰ متر است و در کل مساحتى در حدود ۰/۵×۱×۱ کيلومترمربع را شامل مى‌شود. اطراف آن را مزارع فرا گرفته‌اند.
|
|
| سفال‌هاى به دست آمده از سطح تپه نشانگر آن است که قدمت تاريخى اين تپه به دورهٔ هخامنشى مى‌رسد و به احتمال زياد با تپهٔ هگمتانه ارتباط داشته است.
|
|
| با توجه به حفريات انجام شده در تپهٔ هگمتانه که به پيدايى آثار خشتى دورهٔ هخامنشيان منجر گرديد و با توجه به مساحت تپهٔ پيسا و سفال‌هاى به دست آمده از آن، اين مکان احتمالاً بايد محل استقرار مادها و بناهاى معروف آن دوره بوده باشد. بنابراين، انجام برنامه‌هاى حفارى در تپه مى‌‌تواند کمک شايان توجهى به آشکار شدن رازهاى تاريخى نهفته در دل اين تپهٔ باستانى بکند.
|
|
| تپهٔ تاريخى ناسار (نوحصار)، سمنان (قبل از ميلاد)
|
|
| اين تپه در سه کيلومترى شرق شهر سمنان و در پنج کيلومترى جنوب راه شوسه آن واقع شده است. در مورد وجه تسميهٔ آن عقيده بر اين است که نام ناسار در اصل نوحصار بوده و در اثر مرور زمان به ناسار تبديل شده است، آثار باقى‌مانده اين شهر به صورت تل بزرگى در شمال شرقى ناسار فعلى مشاهده مى‌شود. در حفارى‌هايى که ساليان قبل در اين تپه به عمل آمد، اشياء فراوانى کشف شد. از قراين چنين بر مى‌آيد که بناى اين شهر در حمله‌هاى اقوام مهاجم نابود شده و قريهٔ ناسار کنونى در کنار خرابه‌هاى آن بنا شده است و لذا به نو حصار يا حصار نو معروف شده است.
|
|
| اکنون در اطراف اين تپهٔ تاريخى زراعت مى‌شود. بلندى تپه مذکور به حدى است که بر مناطق اطراف و تا قسمتى از شهر گرمسار اشراف دارد.
|
|
| تپهٔ تيخان (تيغن)، دره‌شهر
|
|
| تپهٔ باستانى تيخان و يا تيغين در شمال شرق دره شهر و به فاصلهٔ ۲ کيلومترى کرانهٔ راست رودخانهٔ سيمره، در ميان اراضى کشاورزى روستاى جمشيد‌آباد (جهاد‌آباد) واقع شده است.
|
|
| در گمانه‌زنى بر روى اين تپه، ۴ طبقه استقرار از بالا به پايين بيرون آمده است. سفال‌هاى به دست آمده در طبقه اول از نوع نخودى و آجرى ساده‌اند. در کنار سفالها، نمونه‌هايى از تيغه‌هاى سنگ چخماق نيز يافت شده است. همچنين در ميان اين آثار مکشوف، قطعات سنگ سه گوش به رنگ سبز نيز ديده مى‌شود.
|
|
| تپهٔ جودا (جهودا)، كنگاور
|
|
| در شمال کنگاور چند تپه باستانى باقى مانده است که معروف‌ترين آنها تپهٔ جودا نام دارد. طبقه گفته اهالى، چون در سال‌هاى دور قبرستان يهوديان در اين تپه قرار داشت، بدين نام معروف شده است. سفال‌هاى شکسته لعاب‌دار فراوان در سطح تپه و زمينهاى اطراف آن ديده شده است. سطح تپه توسط حفاران غيرمجاز کند و کاو شده است. اين تپه در سال ۱۳۵۱ از سوى يک هيئت باستان‌شناسى حفارى شد و در جريان آن تعدادى قبر در عمق‌هاى متفاوت پديدار شد.
|
|
| تپهٔ خندو، تاكستان (ساسانيان)
|
|
| اين تپه در جنوب شرقى تاکستان واقع شده است و ۱۵۰ متر طول و ۱۰۰ متر عرض دارد. در کاوش‌هايى که در اين تپه صورت گرفته است، آثار بسيار جالبى از تزئينات گچ‌برى دورهٔ ساسانى به دست آمده که بسيار حائز اهميت‌اند. کشف قطعات گچ‌برى مزبور نشان مى‌دهد که در اين محل بنايى بزرگ و جالب از دوران ساسانى وجود داشته است که اگر کاوش‌هاى علمى بيش‌ترى بر روى تپه صورت گيرد، مى‌توان اميدوار بود که نقشهٔ کامل و قسمتى از واحدهاى آن کشف گردند.
|
|
| تپهٔ خوريان، خوريان، شاهرود (هخامنشيان)
|
|
| با حفارى در منطقهٔ خوريان در ده کيلومترى جنوب شرقى شاهرود، آثار و بقايايى از استقرار بشر در هزاره پنجم قبل از ميلاد به دست آمد.
|
|
| دفن مردگان و اجساد در منازل مسکونى به شيوه مناطقى مانند سيلک کاشان و تپهٔ زاغهٔ قزوين، مرسوم بود. در جريان حفارى‌هاى انجام شده در اين محوطه‌ها آثارى از ابزار و ظروف سنگى، درفش‌هاى استخوانى، مهره‌هاى سفالى و تيغه‌هاى چخماق از جنس مرغوب در گمانه‌هاى مختلف به دست آمد. در يکى از گمانه‌ها نيز يک ظرف سفال منقوش به دست آمده است که در موزهٔ شاهرود نگهدارى مى‌شود.
|
|
| تپهٔ داكان، روستاى داكان‌دودانگه, تاكستان (صفويان)
|
|
| اين تپه در جنوب جادهٔ تاکستان - همدان، در روستاى داکان دودانگه قرار دارد. اين تپه، تپهٔ بزرگى است به طول ۲۰۰ و عرض ۱۵۰ متر که توسط سودجويان و گنج‌يابان مورد کاوش قرار گرفته است. از بررسى سفالينه‌هاى به‌دست آمده از تپه، چنين برمى‌آيد که اين تپه آثارى مربوط به دوران پيش از تاريخ را در خود جاى داده است.
|
