|
|
|
|
| کودکان از نظر رفتار، ويژگى‌ها و توانايى‌ها، تفاوت‌هاى فردى گسترده‌اى با يکديگر دارند. بعضى کودکان بسيار فعال، اجتماعي، مستقل، کنجکاو، مهاجم و ماجراجو هستند. بعضى ديگر، به نظر غيرفعال، وابسته، خجالتى و منزوى مى‌باشند. هر کودک شخصيت منحصر به فرد خود را داراست. اين شخصيت تا حدودى مربوط به زمينه‌هاى وراثتى اوست؛ ولى تا حد قابل ملاحظه‌اى نيز به عوامل محيطى مانند موارد زير بستگى پيدا مى‌کند:
|
|
| - گروه اجتماعى يا فرهنگى که کودک بدان متعلق است و ارزش‌ها و نگرش‌هاى خاص خود را داراست.
|
|
| - نوع واکنش‌هايى که کودک با اطرافيان خود داشته است مانند خانواده، هم‌رديفان و غيره.
|
|
| - الگوى پاداش و تنبيه که در خانه اعمال شده و نوع رفتارهايى که مورد تشويق قرار گرفته است.
|
|
| - مواجه شدن با انواع مشخصى از رفتار در محيط خانه و نيز از طريق رسانه‌هاى گروهي.
|
|
| کودکان ياد مى‌گيرند که به طرق مختلفى رفتار کنند، اين رفتارها تا حدود زيادى از طريق مشاهده و تقليد کردن از ديگران و يا به علت پاداشت و تشويق مداوم براى رفتارى خاص مى‌باشد.
|
|
| کودک در مراحل اوليه کودکي، در سطحى است که سرشار از انرژى است و مى‌تواند فعاليت‌هاى ساده را طرح‌ريزى کند و به تنهايى انجام دهد. وقتى به اين سطح از آمادگى رسيد، خواستار آن است که هر چيز ديگرى را امتحان کند. اگر به مقصود خود نرسد، بسهولت نااميد مى‌شود و به بدخلقى و ناسازگارى کشيده مى‌شود. به همين دليل، اين مرحله با ظهور مکرر خشونت و پرخاشگرى شناسانده شده است. بنابراين، در اين مرحله هم براى والدين و هم معلمان ضرورى است که به کودک، در درک آنچه مجاز و قابل انجام است و نيز آنچه غيرمجاز شمرده مى‌شود، کمک کنند. پس، کودک نياز دارد که براى هدايت انرژى خود و انجام فعاليت‌هاى قابل‌قبول، مورد حمايت و کمک ديگران قرار گيرد.
|
|
| در سال‌هاى اوليه کودکي، کودک نياز مبرمى به ارتباط فرد به فرد با بزرگترها دارد. به همين دليل، هنوز هم به مهارت‌هاى عملکردى مؤثر در گروه‌هاى بزرگ نياز دارد و چنين مهارت‌هايى را بطور کامل دارا نيست. در حاليکه کودکان سه ساله هنوز هم به تأييد فيزيکى و تماس بزرگترها مانند مورد نوازش قرارگرفتن و گرفتن دست معلم و غيره نيازمندند، کودکان بزرگتر حتى با توجه کلامى ديگران نيز شاد و راضى مى‌شوند.
|
|
| در سال‌هاى اوليه کودکي، الگوى بازى کودکان نشانهٔ تغيير رشدى آنهاست. کودک خردسال بيشتر به بازى انفرادى نياز دارد که بعداً با بازى موازى دنبال مى‌شود، يعنى دو کودک در کنار هم و نه با يکديگر به بازى مى‌پردازند. آنها ممکن است از يک وسيله نيز استفاده کنند، ولى مستقل از يکديگر و بدون ارتباط زياد با يکديگر به کار و بازى بپردازند. کودکان ۳ تا ۴ ساله، بيشتر به بازى ارتباطى مى‌پردازند، يعنى آنها با کودکان ديگر نيز بازى مى‌کنند و مى‌توانند وسايل خود را تا حد معينى به ديگران بدهند و با آنها شريک شوند ولى در عين‌حال نمى‌توانند علايق فردى خود را فداى گروه کنند و به اصطلاح از گروه تبعيت کنند. از سن چهار و چهار ونيم تا شش سالگى است که کودک بيشتر و بيشتر به بازى اشتراکى روى مى‌آورد، يعنى در موقعيت‌هاى گروهى که هدف مشترکى را دنبال مى‌کنند به بازى مى‌پردازد. در اينجا تقسيم‌بندى مشخصى در کارها وجود دارد و هر کودک نقش معينى را بازى مى‌کند، براى مثال سازمان دادن جشن عروسى براى عروسک‌ها.
|
|
| در سال‌هاى اوليه کودکي، درک کودک از جنسيت نيز رشد مى‌يابد. قالب‌هاى نقش‌هاى جنسيتى ( يعنى تفاوت‌ها در رفتار مورد انتظار و نقش‌هايى که از پسران در مقايسه با دختران انتظار مى‌رود) نيز در حول و حوش اين سنين شکل مى‌گيرد.
|
|
| اگر کودکان محيطى ايمن و محبت‌آميز و گرم در خانه نداشته باشند، و يا اگر متحمل هرگونه تجربه ناخوشايند شوند، غالباً بى نظمى‌هاى رفتارى در آنها شکل مى‌گيرد. براى مثال، رفتار خشونت‌آميز غيرعادي، انزوا يا رفتار خجالت‌آميز غير عادي، اضطراب بى‌مورد، زياده‌فعالي، برگشت‌پذيرى ( يعنى برگش به اشکال رفتارى کودکانه مانند خيس کردن رختخواب، ناخن‌خورى و غيره). درک و شناخت والدين و معلمان نسبت به مشکلات کودک و بوجود‌آوردن نگرش اطمينان‌بخش بمنظور کمک به کودک، او را در غلبه بر اضطراب و ترس‌هايش يارى خواهد داد و او مى‌تواند بر اين بى‌نظمى‌هاى رفتارى چيره شود. تنبيه کردن روشى مطلوب نيست و اين امر سبب حقارت و اضطراب کودک مى‌شود.
|
|
| به همين‌دليل، يک معلم و يا مربى در سطح پيش از دبستان بايد با محيط خانوادگى هر کودک تحت‌نظر خود آشنا شود و تماس‌هاى منظم و نزديکى با والدين کودکان برقرار سازد.
|
|
|
|
| - سازگارى با مرکز آموزش و پرورش پيش از دبستان يا مهدکودک.
|
|
| - پرورش احساس خوشحالى و رضايت از شرکت در برنامه‌هاى پيش از دبستان.
|
|
| - پرورش خودپندارى مثبت.
|
|
| - رشد کيفيت‌هايى چون ابتکار، استقلال و اعتماد به نفس.
|
|
| - پرورش توانايى شناسايى و کنترل عواطف و بيان آنها به راه‌هاى قابل قبول اجتماعي.
|
|
|
|
| - رشد توانايى احترام به احساسات و حقوق کودکان ديگر.
|
|
| - توانايى گوش دادن به ديگران و تبادل نظر با آنها.
|
|
| - توانايى شراکت و همکارى با ديگران.
|
|
| - توانايى انتظار کشيدن براى نوبت خود ( منتظر نوبت شدن).
|
|
| - رشد اعتماد به منظور شرکت در فعاليت‌هاى گروهي.
|
|
|
|
| - رشد توانايى گوش دادن به بزرگترها و پيروى از دستورالعمل‌ها و فرمان‌ها، همکارى با آنها و استفاده از آنها بعنوان دوست، راهنما و منبع اطلاعاتي.
|
|
| - رشد توانايى کنترل رفتار خود به جاى کنترل شدن به وسيله بزرگترها.
|
|
| - رشد توانايى سازش با موقعيت‌ها از طريق کاهش وابستگى به بزرگترها در مرحله رشد خود.
|
|
|
|
| - پرورش حس همدردي، نوعدوستي، احترام به بزرگترها و مراقبت از افراد ناتوان و نيازمند.
|
|
| - رشد نگرش مراقبت و نگهدارى نسبت به درختان، گياهان، حيوانات و موجوات ديگر.
|
