|
|
| تفاوت‌هاى فردى را برحسب اجراء برخى از تکاليف حرکتي، به‌عنوان اختلافات پايدار و با دوام بين افراد تعريف کرده‌اند. دو نفر ممکن است در اجراء يک آزمون ورزشى به دو طريق مختلف با يکديگر متفاوت باشند؛ براى مثال اگر آنها در يک مسابقهٔ دو ۱۵۰۰ متر شرکت کنند، يکى از آنها ممکن است بارها از ديگرى سريعتر اين مسافت را بدود به‌طورى‌که شما به اين نتيجه برسيد که وى در واقع سريعتر از ديگرى است. اما در مورد ديگر، اگر يک نفر با نخستين تلاش خود توپ گلف را به چالهٔ هدف بفرستد و ديگرى نتواند اين عمل را انجام دهد، شما مايل به اين نتيجه‌گيرى نيستيد که يکى از آن دو بهتر از ديگر است؛ زيرا هر چيزى برحسب شانس ممکن است در نوبت اول اتفاق بيفتد و تفاوت‌هاى فردى بايد براساس نوعى پايدارى و اختلاف دائمى در اجراهاى ورزشى باشد. در مورد اول از پايدارى و دوام اختلاف بين آن دو اطمينان داشتيد؛ اما در مورد دوم شما اين اطمينان را با يک بار آزمايش کردن به‌دست نمى‌آوريد. بنابراين واضح است که شما مى‌توانيد از لحاظ اجراء تفاوت‌هائى بين اين دو نفر پيدا کنيد که الزاماً نشان‌دهندهٔ تفاوت‌هاى فردى آنها نيست، به‌ويژه اگر اجراهاى آن دو چندان پايدار نباشد.
|
|
| به‌طور خلاصه، در مهارت‌هاى ورزشى اختلافات فردى داراى ويژگى‌هاى زير است:
|
|
| - پايدارى از يک تلاش به تلاش ديگر؛
|
|
| - داوم سطح اجراء در طول زمان؛
|
|
| - تفاوت‌ها الزاماً با يک‌بار آزمايش خود را نشان نمى‌دهند.
|
|
| مطالعهٔ تفاوت‌هاى پايدار فردى اصولاً شامل دو جنبه است که به يکديگر مربوط هستند. نخست اينکه توجه بر قابليت‌هاى پايه که در اينجا آن را توانائى مى‌ناميم، متمرکز است. اين توانائى‌ها تفاوت‌هاى بين افراد را در زمينهٔ اجراء مهارت تعيين مى‌کنند. حال بايد ديد اين توانائى‌ها را چگونه بايد توصيف و اندازه‌گيرى و شناسائى کرد. مطلب دوم اين است که ما به پيش‌بينى و احتمال موفقيت در ورزش توجه داريم و مى‌خواهيم اين توانائى‌ها را اندازه‌گيرى کرده، در مورد تخمين (پيش‌بيني) سطح مهارت آيندهٔ يک ورزشکار در رشتهٔ ورزشى به‌خصوص يا شغل ويژه‌اى پيش‌بينى و پيش‌گوئى کنيم. اگر بتوانيم پيش‌بينى کنيم که چه افرادى در يک ورزش به‌خصوص در آينده موفق مى‌شوند، مى‌توانيم استعدادهاى ورزشى آنها را سنجيده، آنها را براى ورود به آن ورزش و تمرين در آن رشته راهنمائى کنيم و احتمالاً از ورود آنها به رشته‌هائى که شانس موفقيت آنها در آنها کم است دور سازيم.
|
|
| بنابراين در مبحث حاضر توجه خود را به دو جزء تشکيل‌دهندهٔ تفاوت‌هاى فردى به‌شرح زير معطوف مى‌داريم:
|
|
| ۱. توانائى‌ها، صفات يا کيفيت‌هائى است که زيربناى اجراهاى ماهرانه هستند و اينکه اين توانائى‌ها چگونه مى‌توانند تفاوت‌هاى مهارتى بين افراد را توضيح دهند؛
|
|
| ۲. پيش‌بيني، فرآيند استفاده از توانائى‌هاى افراد به‌منظور تخمين موفقيت احتمالى آنها در مشاغل يا ورزش‌هاى مختلف است.
|
|
|
|
| دانشمندانى که تفاوت‌هاى فردى را در عملکردها مطالعه و بررسى مى‌کنند، عموماً مفهوم توانائى را به‌عنوان يک خصلت نسبتاً پايدار، با دوام و ارثى تعريف مى‌کنند که ممکن است اساس و حامى انواع مختلفى از مهارت‌هاى حرکتى يا شناختى باشد. تصور مى‌شود که توانائى‌ها عمدتاً به‌طور ژنتيکى تعيين مى‌شوند و اصولاً با تمرين يا تجربه قابل تغيير نيستند.
|
|
| توانائى‌ها دامنهٔ وسيعى دارند؛ از تيزبينى و شناخت رنگ‌ها گرفته تا شکل‌بندى قد و قامت، توانائى رياضي، سرعت عکس‌العمل، دست‌کارى و ظريف‌کاري، حساسيت حرکتى و غيره. البته اين توانائى‌ها در تمام سيستم حرکتى فرد گسترده است.
|
|
| در حدود ۲۰ تا ۳۰ توانائى ذهنى و حرکتى تا کنون شناسائى شده است و شايد جمعاً در حدود ۵۰ توانائى در نهايت کشف شود. همهٔ افراد تمام اين توانائى‌ها را دارند منتها کمتر يا بيشتر از ديگران. ممکن است توانائى شما در شنيدن ضعيف باشد، اما در مورد توانائى ديدن از راه دور و ميانگين حساسيت حرکتى بسيار خوب باشيد. ممکن است الگوى متفاوتى از ضعف و قوت نسبت به ديگران داشته باشيد که حاصل ساختار ژنتيکى شما است و اين عوامل داراى معناى ضمنى در مورد احتمال موفقيت شما در ورزش خاصى است.
|
|
| توانائى‌هاى ذهنى و حرکتى که در تحقيقات شناسائى شده‌اند به‌طور قابل توجهى با يکديگر متفاوت هستند. فهرست تلخيص شده زير به شما در خصوص اينکه اين توانائى‌ها چه چيزهائى است که آگاهى مى‌دهد. اين فهرست توسط فليش مان (Fleishman) در سال ۱۹۵۷ تدوين شده است:
|
|
| - هماهنگى چند اندام؛
|
|
| - آشنائى فضائي؛
|
|
| - حرکات ظريف‌کارى با انگشتان؛
|
|
| - قرص و محکم بودن دست و بازو؛
|
|
| - تيزبيني؛
|
|
| - زمان عکس‌العمل؛
|
|
| - سرعت حرکت؛
|
|
| - دست‌کارى ظريف؛
|
|
| - استعداد مکانيکي؛
|
|
| - حساسيت حس حرکتي.
|
|
|
|
| قسمت بزرگى از تفاوت‌هاى فردى ناشى از پيش‌بينى اجراء مهارت است. پيش‌بينى کردن همه جا در زندگى روزمره ملاحظه مى‌شود. شرکت‌هاى بيمه سعى مى‌کنند احتمال تصادف اتومبيل را براساس سن، جنس، سابقهٔ راننده و نوع اتومبيل پيش‌بينى کنند. در صنعت، مدير بخش نيروى انسانى سعى مى‌کند تا احتمال موفقيت شغلى متقاضيان کار را بعد از يک دوره آموزش پيش‌بينى کند. در ورزش، به‌ويژه در خصوص اردوهاى آمادگى بازى‌هاى المپيک، يک مربى کشتى تلاش مى‌کند تا احتمال موفقيت کشتى‌گيران تيم جوانان را براى مسابقه‌هاى بزرگسالان پيش‌بينى کند.
|
|
| در همهٔ اين نمونه‌ها مشخصه‌هاى مشترکى وجود دارد. نخست اينکه فردى مى‌خواهد چيزى را در مورد قابليت‌هاى اجرائى فرد در آينده بداند و آن را پيش‌بينى کند. وضعيت فرد را به‌سادگى مى‌توان در حال حاضر تخمين زد؛ اما دشوار خواهد بود تا احتمال موفقيت او را در آينده پيش‌بينى کرد، به‌خصوص آنکه اکثر ورزشکاران در حال رشد و بالندگى هستند. ثانياً، براى پيش‌بينى کردن احتمال موفقيت يک فرد، بايد بدانيم کدام توانائى‌ها در تکليف ملاک (Criterion task) مورد نظر مهم هستند و اين امر چيزى است که بايد افراد را نهايتاً براى آن گزينش کرد (مثلاً کشتى گرفتن در سطح المپيک). سوم اينکه، اين فرآيند مستلزم اندازه‌گيرى توانائى‌ها است يا حداقل بايد آنها را تخمين زد و مطمئن شد که توانائى‌هاى ضرورى در ورزشکار وجود دارد و نهايتاً جور کردن الگوى توانائى‌ها با مهارت يا ورزش مورد نظر به‌طور کامل.
|
|
| بنابراين تمام تلاش‌ها در مورد پيش‌بينى شامل اجزائى به‌شرح زير است:
|
|
| - شناسائى و فهميدن توانائى‌هائى که زيربناى يک تکليف ملاک معينى هستند؛
|
|
| - تخمين زدن قدرت اين توانائى‌ها در داوطلبان به‌عنوان نشانه‌هاى قابليت‌هاى آنها در آينده در خصوص تکليف ملاک؛
|
|
| - تخمين زدن قدرت اين توانائى‌ها در داوطلبان به‌عنوان نشانه‌هاى قابليت‌هاى آنها در آينده در خصوص تکليف ملاک؛
|
|
| - تخمين زدن ميزان مهارت در آينده داوطلبان براساس اطلاعات فعلى و رابطهٔ آنها با تکليف ملاک مورد نظر.
|
