|
|
|
| اين آرامگاه در محل تلاقى خيابان اسرار و بيهقِ سبزوار واقع است. مجموعهٔ بناى امامزاده عبارت است از : حرم امامزاده، ايوانى بزرگ با دو منارهٔ بلند به ارتفاع ۲۹ متر، يک حجره در جنوب ايوان و يک حجره در شمال حرم، بناى امامزاده داراى سردرِ بلندى با نماسازى و تزئينات آجرى بر فراز آن است. حرم امامزاده داراى چهار شاه‌نشين است. تمامى ازارهٔ داخلى بنا با سنگ مرمر پوشيده شده است و بالاى آن، کتيبهٔ کاشى با خط ثلث قرار دارد که متن آن آياتى از سورهٔ نور است. بالاى کتيبه، ديوارهاى حرم و مقرنس‌هاى زواياى زير گنبد، آيينه‌کارى شده است. پوشش زيرين گنبد به گونهٔ عرقچينى است و گنبدِ فراز آن ۱۴ متر ارتفاع دارد. بناى اصلى امامزاده و بقعه بايد مربوط به حدود قرن ششم باشد، اما در ظاهرِ بنا چيزى از آن دوره ديده نمى‌شود. آنچه اکنون در روکار بنا، از کاشى و سنگ و آيينه‌کارى و ضريح داخل حرم و گچ‌کارى ديده مى‌شود، تماماً متعلق به قرن حاضر است. دربارهٔ نسب امامزاده يحيى، مدرک و کتيبهٔ روشنى در بقعه وجود ندارد و با توجه به امامزاده يحيى‌هاى ديگر در تهران، ورامين، گرگان، سمنان و جوزجان توجيه دقيق آن کارى مشکل است و به احتمال قريب به يقين مى‌توان گفت که اين مرقد متعلق به يحيى بن زيدبن امام زين‌العابدين على‌بن‌الحسن (ع) نيست.
|
|
| امامزاده يحيى (ورامين)، ورامين
|
|
| بقعهٔ امامزاده يحيى در جنوب شرقى ورامين در محلهٔ کهنه گل قرار گرفته است. تاريخ بناى بقعه، سال ۷۰۷ هجرى قمرى است. مقبره داراى گنبد بزرگ آجرى است و در بدنه‌اش هشت دريچهٔ مشبک ساخته شده است. صحن بنا به شکل برج، داراى چهار کنج تاق‌نماست. در قسمت پايين ديوارهٔ صحن، گچ‌برى‌هايى وجود دارد و در پايين آنها نيز کاشى‌هاى بزرگ و زيبايى با جلاى فلزى به کار رفته است.
|
|
| کاشى فيروزه‌فامى به تاريخ ۶۲۸ هجرى قمرى در نزديکى مرقد امامزاده يحيى به دست آمده که متعلق به آرامگاه يکى از بزرگان شيعه و قديمى‌‌ترين لوحهٔ تاريخ‌دار تهران است.
|
|
| اين لوحهٔ کاشى فيروزه رنگ، به طول ۴۴ و عرض ۲۹ سانتى‌متر با خطوط کوفى و نسخ برجسته، قديمى‌‌ترين و زبده‌ترين اثر موزهٔ امامزاده يحيى است و در اطراف آن، حاشيه‌اى شامل آيهٔ مبارکهٔ ۶۰ از سورهٔ مائده است. اين آيه پيش از قدرتمند شدن مذهب شيعه در ايران، بر لوح‌ها و بناهايى که مربوط به مقبره‌هاى بزرگان شيعه بود نقر مى‌شد. اين لوحه در پايين قسمت خارجى ديوار خشتى در غرب بقعهٔ قديمى نصب است.
|
|
| امامزاده يحيى و فضل‌الرضا، محلات (سلجوقيان)
|
|
| اين آرامگاه در کوى بالاى محلات و کنار خيابان سرچشمه در گورستان عمومى واقع شده است. بنا شامل صحنى وسيع، حجره‌هايى در اطراف و داراى طرح صليبى مرکب از دو فضاى رومى پوش است. سقف آن به صورت عرقچينى به ارتفاع هفت متر پوشش شده است. در هر ضلع بقعه، به جز شاه‌نشين شرقى که محل نصب محراب است، درى براى ورود و خروج تعبيه شده است. محراب اين بنا از آثار ارزشمند و معتبر گچبرى قرن چهارم به شمار مى‌رود.
|
|
| بر فراز جرز شرقى بقعه، لوحى از کاشى نصب شده که دربارهٔ شخصيت امام‌زادگان بر آن چنين نوشته شده:
|
|
| «هذالروضه‌الشريفه المنوره و المشهد المقدسه السيدبن الشريفين الحسبين النسبين يحيى بن الامام الخمام موسى‌‌الکاظم و فضل الرضا‌على آبائهما التحيه و الثناء عمل سيد حسن کاشى العبد احمد و محمود محلاتى فى سنه» و بقيه آن خوانده نمى‌شود. بر روى مرقد، صندوق منبتى از آثار دروان شاه طهماسب صفوى قرار دارد که در سالهاى پيش با رنگ‌آميزى و سياه کردن حرف‌هاى کتيبه، لطمه‌اى بر آن وارد ساخته‌اند.
|
|
| امامزاده يوجان، روستاى يوجان، خمين (صفويان)
|
|
| اين آرامگاه در روستاى يوجان شهرستان خمين واقع شده است و نقشه‌اى چهارضلعى دارد. در وسط هر ضلع، درگاهى با عمق زياد وجود دارد. هيچ‌گونه ترئينى بر روى ديوارهاى داخلى ديده نمى‌شود. سه در از چهار در ورودى داخل بقعه را درهاى منبت دوران صفويه تشکيل مى‌دهند که داراى تزئينات گل و بوته اسليمى هستند. نام حضرت على (ع) بر روى درهاى مزبور نقش بسته است. تاريخ روى در جبههٔ شمالى، مربوط به سال ۱۰۲۲ هـ.ق است. در مورد هويت شخص مدفون در بنا، اطلاعات مستندى در دست نيست.
|
|
| امامزادهٔ دال و ذال، تبريز
|
|
| اين امامزاده در محلهٔ ميارميار تبريز قرار دارد و شامل دو قبر کوچک با پوششى از کاشى سبز رنگ معمولى و ساده است که در کنار هم قرار گرفتهاند و اهالى آنها را زيارت مى‌کنند. براى ورود به امامزاده از در طاق وسطى ديوار غربى مسجدِ جنب امامزاده، استفاده مى‌شود. قبرها زير يک مشبک آهنى قرار گرفتهاند و هويت صاحبانشان معلوم نيست.
|
|
| امامزادهٔ اسكو، اسكو، تبريز
|
|
| بقعهٔ امامزاده، روى تپه‌اى بلند در جنوب اسکو واقع شده است. اين بنا داراى گنبد آجرى و بلند است که چهار منفذ کوچک در چهار سوى آن تعبيه شده است. راه ورودى به بقعه درى است در ابتداى دهليزى کوچک. عبارت «يا مُفتّح الابواب» در سه جاى پا طاق گنبد گچبرى شده است و ضريح چوبى کهنه‌اى بر روى قبر نهاده‌اند.
|
|
| در مورد هويت صاحب قبر اطلاع دقيقى در دست نيست امّا بنا به نوشتهٔ روضات‌الجنان احتمالاً صاحب قبر، همان مير سيد حسين بن سيد عبدالغفّار اسکويى جد سادات حسينى اسکو است.
|
|
|
|
| اين امامزاده در جنوب غربى شهر سراب، جنب قبرستان عمومى شهر واقع شده است. بنا داراى يک در ورودى چوبى ساده است با سردر آجرى و ديوارى چينه‌اى به ارتفاع متوسط ۲/۵ متر که تمام حياط را محصور کرده است. حياط ۸۰ متر طول و ۷۰ متر عرض دارد و در سرتاسر کف آن قبرهاى مختلفى که مربوط به قرن اخيرند، ديده مى‌شود.
|
|
| ساختمان اين بقعه بنايى است که با ازارهٔ سنگى و بدنه و گنبد و منارهاى آجرى ساخته شده است. طاقنماى بنا داراى مقرنس‌کارى گچى است و تزيين لچک‌هاى بالاى آن با آجر لعابى (کاشي) بوده که تمامى آن فرو ريخته است.
|
|
| بنا داراى دو مناره به ارتفاع ۹ متر است که از کنگره و مأذنه آن اثرى بر جاى نمانده است. نوع ساختمان ساده است، ولى در بعضى قسمت‌ها با آجرچينى، تنوعى به ظاهر ساختمان داده‌اند. سبک بنا و ستون‌ها آن را به قرن هشتم و نهم منسوب مى‌کند.
|
|
| امامزاده عطاءاللّه، مراغه
|
|
| اين بنا در خيابان امام خمينى مراغه واقع شده و يادگارى از دورهٔ صفويه است. بنا به علت تخريب بازسازى شد، ولى شبستان امامزاده با همان سقف و ستون‌هاى منقش و زيباى نخستين باقى ماند و زيبايى‌هاى هنر نجاران و نقاشان آن دوره را به نمايش مى‌گذارد.
|
|
| امامزاده معصوم، دهكده ورجوى، مراغه
|
|
| اين امامزاده در شش کيلومترى جنوب شرقى مراغه در دهکده اى به نام ورجوى واقع شده است. در جوار اين امامزاده يک گورستان بزرگ قديمى وجود دارد که داراى سنگ قبرهاى منقش به تير و کمان، نيزه و شمشير و سپر است. يکى از نمونه‌هاى جالب اين سنگ‌ها، صندوق سنگى منقشى است که تاريخ ۱۰۸۵ هـ.ق دارد.
|
|
| در اين امامزاده سنگ‌نبشته‌ها و حجارى‌هاى متعددى وجود دارد که بر روى آنها آيات فراوانى از قرآن کريم نوشته شده است. به طور کلى مجموعهٔ بناى اين امامزاده يا نيايشگاه از نظر وسعت کار، دقت و هنرى که در حجارى آن صورت گرفته، از نمونه‌هاى هنرى ارزنده در مکان‌هاى مقدس و نيايشگاه‌هاى کهن ايران است.
|
|
| بنابراين تحقيقات انجام شده، مقبرهٔ اين معبد متعلق است به يکى از علماى معروف و بانفوذ ازمنهٔ گذشتهٔ مراغه به نام آخوند ملامعصوم مراغه‌اي. اين مطلوب در کتاب خطى تفسير صافى نيز که در سال ۱۲۴۴ هـ.ق نوشته شد مورد تأييد قرار گرفته است.
|
|
| بقاع سيد رضا و سيد على‌اكبر، لاسجرد، سمنان (قاجاريان)
|
|
| در سمت راست جادهٔ قديم سمنان - تهران و در محل قريهٔ لاسجرد، بناى امام‌زاده‌اى مشاهده مى‌شود که به نام امام زاده سيد رضا و سيد على اکبر از اولاد حضرت امام موسى الکاظم (ع) مشهور است. اين امامزاده در نزديکى کاروان‌سراى شاه‌عباسى در يک حياط وسيع که داراى گورهاى بسيار است، واقع شده است.
|
|
| اين بقاع در سالهاى اخير بطور کامل تخريب و ساختمان جديدى در حال احداث است.
|
|
| بقعهٔ آكاشاه (عكاشه)، سنگر، رشت
|
|
| اين بقعه، در رود برده، در فاصلهٔ ۱/۵ کيلومترى شمال منطقهٔ سنگر، از توابع رشت قرار دارد. برپايهٔ شجره‌نامهٔ موجود در داخل بقعه «اين جا آرامگاه «آشيخ‌على‌بن‌آقا‌کاشاه» پسر قيس، از صحابهٔ حضرت رسول (ص) است.» نوشته شده است اما در شجره‌نامه‌اى ديگر، وى از پسران امام موسى کاظم (ع) معرفى شده است. بناى بقعه، ساختمانى قديمى و خشتى است و در چهارسوى آن ايوانى با سرستون‌هاى ظريف وجود دارد. براساس کتيبهٔ موجود، بقعه در سال ۹۲۰ هـ.ق ساخته شده و بام آن از سفال است. به فاصلهٔ نزديک اين بقعه، دو مزار ساده وجود دارد که گفته مى‌شود گور دو برادر از سادات، به نام‌هاى آقا سيداحمد و آقا سيدمحمود است که امامزاده بوده‌اند و آکاشاه معلم آنان بوده و آنها را پس از شهادت غسل داده است.
|
|
| بقعهٔ ابولؤلؤ (بابا شجاع‌الدين)، كاشان
|
|
| از بقاع مشهور ديگرى که بسيار مورد توجه مردم قرار دارد، مقبره ابولؤلؤ، معروف به بابا شجاع‌الدين، در شرق جاده فين است. اين بقعه، صحن و سرا، رواق و گنبدى مخروطى شکل دارد که با کاشى‌هاى فيروزه‌اى و الوان پوشيده شده است.
|
|
| به گفتهٔ برخى از مؤلفين اسلامى، ابولؤلؤ فيروز، جوانى صنعتگر از مردم فين کاشان بود که اعراب او را به بردگى به مدينه بردند و چون بر اثر تحمل شکنجه‌هاى فراوان به‌جان آمده بود، از راه کينه‌جويى، عمر خليفهٔ دوم مسلمين را به قتل رساند.
|
|
| تاريخ بناى اوليهٔ گنبد و بارگاه او معلوم نيست؛ ولى بر کاشى‌هاى قبر تاريخ ۷۷۷ هـ.ق ديده مى‌شود که ضريح ساده چوبى آن را در بر گرفته است. در کنار بقعهٔ ابولؤلؤ، سنگ تاريخى موجود است به نام سيد عزالدين تا‌ج‌الدين که نشان مى‌دهد، نسب شخص مدفون يا هيجده نسل پياپى به امام چهارم مى‌رسد.
|
|
| مزار ابولؤلؤ در خارج دروازهٔ فين واقع شده است. صحن، سرا، ايوان، رواق، گنبد و بارگاهى عالى از کاشى الوان ساخته‌اند و موقوفاتى محض مصارف و مخارج آن معين کرده‌اند.
|
|
| بقعهٔ امامزاده ابراهيم، ابهر
|
|
| اين بقعه در قسمت جنوب ابهر واقع شده است. بقعه از گل و خشت ساخته شده است و گنبد کوچکى دارد. هم‌اکنون اطراف اين بقعه تبديل به پارک شده و به نام پارک مصلا معروف است.
|
|
| بقعهٔ امامزاده ابراهيم (ع)، روستاى وامرزان، دامغان (قاجاريان)
|
|
| در فاصلهٔ حدود هشت کيلومترى شهرستان دامغان و در ۱/۵ کيلومترى جنوب روستاى «وامرزان» بقعه و بارگاهى وجود دارد که متعلق به حضرت امامزاده ابراهيم است. تاکنون شجره‌نامه‌اى که بيانگر اصل و نسب و تاريخ زندگانى صاحب بقعه باشد به دست نيامده است. اما مردم محل، اين آرامگاه را متعلق به حضرت ابراهيم (ع) فرزند موسى بن جعفر (ع) مى‌دانند.
|
|
| در نزديکى امامزاده، گنبدى خشتى و قديمى است و در آن قبرى است که آن را گنبد على مى‌گويند.
|
|
| بقعهٔ امامزاده حسن، روستاى مريوانى، بويراحمد (ياسوج)
|
|
| اين بقعه در شمال شهر ياسوج بعد از روستاى مريوانى قرار دارد و بناى ساده‌اى است که در کنار يک درخت سايه گستر و در ميانهٔ قبرستانى ساخته شده است. در کنار اين اطاقک گلين، درخت سبز و پر شاخ و برگى سايه گسترده است که آن را «چش ميزه» مى‌نامند. ظاهراً درخت را نبريده‌‌اند و اين خود دليلى بر تقديس آن درخت و اعجاز امامزاده حسن مى‌باشد. چشمه‌اى نيز در کنار بقعهٔ امامزاده که معمولاً در زمستان يخ مى‌بندد، وجود دارد. يخ‌هاى اين چشمه شصت روز پس از نوروز آب مى‌شود. مردم بومى زمان آب شدن يخ‌هاى چشمه را از روزگاران قديم مبدأ کارهاى کشاورزى، باغدارى و شبانى و تقويم بومى براى زراعت و گله‌دارى و حرکت و کار و کوشش کشاورزى قرار داده‌اند.
|
