نقش جهانگردی

اگر به بهانهٔ حفظ منابع طبيعى و محيط‌زيست، مردم از بهره‌بردارى از منابع طبيعى محروم شوند، اين امر احتمالاً به معناى از دست رفتن فرصت‌هاى درآمدساز است.

اگر حفظ منابع طبيعى موجب حذف درآمدها شود، بايد به‌نحوى خسارت وارده به جمعيت محل را جبران کرد. شايد جهانگردى قادر باشد اين جبران خسارت را به شيوه‌هاى مختلف امکان‌پذير کند. جهانگردى قادر است شغل و همچنين فرصت‌هاى تهيه و تدارک محصولات و خدمات مختلف را فراهم آورد.

در حال حاضر، در منطقه‌اى در زنگبار فقط يک هتل کوچک وجود دارد. نزديک‌ترين دهکده که تا اين هتل حدود دو کيلومتر فاصله دارد، شروع به فروش صدف‌هاى دريائى به جهانگردان کرد. اين هتل به‌منظور حمايت از محيط‌زيست، از مهمانان خود مصرانه درخواست کرد تا از خريد صدف‌ها خوددارى کنند. بنابراين، اين هتل، روستائيان را از يک منبع درآمد اضافى محروم کرد. البته در مقابل اين عمل، همهٔ کارمندان و خدمهٔ هتل از ميان مردم اين روستا انتخاب و استخدام مى‌شوند. اين هتل همچنين تلاش مى‌کند که تا حد امکان اجناس موردنياز خود را از اين روستا خريدارى کنند. هتل به روستائيان توصيه کرده است که سبزيجات مختلفى را که موردنياز رستوران هتل است بکارند و پرورش دهند.

در کشور پادشاهى بوتان مى‌توان به مورد فوبجيکا (Phobjika) اشاره کرد. اين دره يکى از شناخته‌شده‌ترين و معروف‌ترين مکان‌هائى است که گونه‌اى نادر از مرغ ماهيخوار گردن‌مشکى زمستان‌ها را در آنجا مى‌گذراند. اما در اين محل نيز مردمى زندگى مى‌کنند که مى‌توانند منطقه را با کشت سيب‌زمينى رونق و توسعه دهند. اين محصول بسيار درآمدزا است. حال اگر قرار باشد ارزش بيشترى به مرغ‌هاى ماهيخوار در مقايسه با محصول سيب‌زمينى قائل شوند، پس بايد خسارت مردم فوبجيکا از نظر قطع اين منبع درآمد جبران شود.

پارک‌هاى حيوانات (Game parks) ايجاد شده در شرق آفريقا نمونهٔ ديگرى را ارائه مى‌کنند. براى اين پارک‌ها زمين بسيار وسيعى اختصاص داده شده است. البته شايد مردم براى کسب اين زمين با حيوانات رقابت کنند. فقط از طريق اختصاص سهمى از منافع اين پارک حيوانات به مردم حل، مى‌توان حمايت آنها را کسب کرد. براى حفظ محيط‌زيست و منابع طبيعى کسب چنين حمايتى ضرورى است . اين اقدامات مختلف اصول معينى را به تصوير مى‌کشد، يعنى بايد:

- مشخص کرد که آيا وضعيت معيشتى مردم آسيب مى‌بيند يا خير. هر چقدر هم که مسائل زيست‌محيطى مهم باشند، بايد حمايت و همکارى آنها را جلب کرد.

- منابع مختلف اشتغال، درآمد يا جبران خسارت را بهره‌گيرى از فرصت‌هاى که جهانگردى پيش مى‌آورد، فراهم کرد.

معمولاً اقدام‌هاى زيست‌محيطى بدون حمايت جمعيت محل، مؤثر نيستند. جهانگردى قادر است اين حمايت را جلب کند.

نقش جهانگردى

جهانگردى قادر است کانون توجه را به مسائل مهم زيست‌محيطى معطوف نکند و پايه‌گذار طرح‌هائى باشد که موجب حفظ و حراست از محيط‌زيست شوند. به‌عنوان مثال:

- جهانگردى مى‌تواند توجه عموم را به جاذبه‌هاى تاريخى و باستانى جلب کند و براى حفظ و مزيت آنها، با کمک علاقه‌مندان به اين جاذبه‌ها، صندوقى را ايجاد کند.

- همچنين جهانگردى مى‌تواند جريانى از رفت و آمد را به مناطق زيبا و جذاب ايجاد کند و يا فشار بر آنها، صندوقى را براى حمايت و مديريت اين مناطق ايجاد و داير کند.

- به‌علت اهميت جلوهٔ طلوع خورشيد به‌عنوان يکى از انگيزه‌ها و موضوع‌هاى اساسى جهانگردي، اين بخش جدى بودن خطر تحليل و از بين رفتن لايهٔ ازن را برجسته و نمايان مى‌سازد.

- جهانگردى توجه عموم را به مسئلهٔ تنوع گونه‌هاى حيوانات (Biodiversity) و نمونه‌هاى حيوانى بسيارى که در خطر انقراض هستند (به‌ويژه حيوانات موردتوجه‌تر نظير فيل‌ها، کرگدن‌ها و ببرها) جلب مى‌‌کند.

- از آنجا که محيط‌هاى دريائى از مناطق پرطرفدار و موردتوجه بخش جهانگردى است، جهانگردى مى‌تواند توجه عموم را به مشکلات آلودگي، نابودى خليج‌ها و مرجان‌ها، به ساحل نشستن و گرفتار شدن دولفين‌ها، وال‌ها و ديگر پستانداران دريائى و خطرهاى ماهيگيرى بى‌برنامه، جلب کند.

- همين‌طور، جهانگردى نياز به حفظ و حمايت از مناطق جنگل‌کارى شده دارد و زمين‌هاى مرطوب (تالاب‌ها) را پررنگ و برجسته مى‌کند و موجب ايجاد صندوق‌هاى تأمين مالى برارى ايجاد پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده ملى مى‌شود.

- تأسيسات جهانگردى اغلب مى‌توانند الگوهاى جديد مصرف و صرفه‌جوئى انرژى را به جامعهٔ محلى معرفى کنند، به‌عنوان مثال مى‌توان به استفاده اين تأسيسات از انرژى‌هاى خورشيدى و باد و تهويه به‌وسيله طبيعت اشاره کرد.

- جهانگردى قادر است در بسيارى جاها از طريق تغيير و بهبود ظاهر مناظر طبيعى (Landscaping) و بهره‌گيرى از معمارى مدرن، نياز به خريد سيستم‌هاى گران‌قيمت خنک‌کننده گرمازا و روشنائى را کاهش دهد.

- جهانگردى اغلب در توسعه نوسازى و زيباسازى محيط‌هاى صنعتى (Factory sites)، مناطق معدني، و مکان‌هاى کنار رودخانه‌اى که سال‌ها پس از بهره‌برداري، بلااستفاده مانده‌اند، اثرى نافذ و قوى دارد.

- همچنين جهانگردى حفظ و نگهدارى سيستم‌هاى حمل و نقل سنتى (Period transportation systems)، قطارهاى بخار قديمى و کشتى‌هاى بادبانى را امکان‌پذير ساخته است.