سرطان‌های اپیدرمی (غیرملانومی)

بازار سل کارسينوم و اسکواموس سل کارسينوم شايع‌ترين تومورهاى بدخيم پوست مى‌باشند. در دو مطالعه که بر روى انواع تومورهاى پوست در اهواز و يزد صورت گرفته است، بازار سل کارسينوم به ‌ترتيب ۶۷% و ۷۷% و اسکواموس سل کارسينوم نيز به‌ترتيب ۲۷% و ۶/۱۷% از کل تومورهاى پوست را تشکيل مى‌داده‌اند. هر دو نوع سرطان از سلول‌هاى اپيدرمى منشاء مى‌گيرند و وجوه مشترکى از نظر اپيدميولوژى و سرطانزائى دارند. پيش‌آگهى در هر دو نوع در بيشتر موارد خوب است، اگرچه اسکواموس سل کارسينوم تمايل بيشترى به متاستاز نشان مى‌دهد. مهم‌ترين عوامل سبب‌شناختى که در پيدايش اين سرطان‌ها دخالت دارند عبارتند از:

- اشعه فرابنفش خورشيد:

مهم‌ترين عامل سرطان‌زا براى پوست اشعه فرابنفش است و هرچه ميزان تابش اين اشعه بر روى سطح پوست بيشتر باشد، شيوع اين سرطان‌ها نيز افزايش مى‌يابد. مطالعه‌ها نشان مى‌دهند که عرض جغرافيائى منطقهٔ زندگى ارتباط مشخص با بروز سرطان پوست دارد. بدين ترتيب که در عرض‌هاى جنوبى‌تر موارد سرطان‌ پوست بيشتر است. هم‌چنين تماس شغلى با آفتاب يک عامل خطر مهم براى پيدايش اين گروه از سرطان‌هاى پوست است. فعال‌ترين بخش اشعهٔ فرابنفش خورشيد در اين رابطه در طيف UVB (طول موج‌هاى ۲۹۰ تا ۳۲۰ نانومتر) است. اشعه فرابنفش خورشيد نه‌تنها سبب آسيب به DNA مى‌شود و سلول‌هاى نئوپلاستيک را ايجاد مى‌کند، بلکه سبب اختلال در مکانيسم‌هاى دفاعى ايمنى‌شناختى نيز مى‌گردد، که به‌طور طبيعى از پيدايش چنين سرطان‌هائى جلوگيرى مى‌کنند. بنابراين مهم‌ترين اقدامى که هر کس مى‌تواند براى کاهش خطر ابتلاء به سرطان پوست انجام دهد، کاستن از تماس با اشعه فرابنفش از طريق استفاده از لباس‌هاى محافظ و مصرف ضدآفتاب موضعى است.

- زمينه ارثى:

شيوع سرطان‌هاى غيرملانومى در افراد سفيدپوست در مقايسه با سياه‌پوستان و رنگين‌پوستان بيشتر است. هم‌چنين فنوتيپ‌هاى خاصى نسبت به اينگونه سرطان‌ها مستعدتر هستند. اين گروه افراد به‌طور معمول به‌راحتى در تماس با نور آفتاب دچار آفتاب‌سوختگى شده، به‌ندرت تيره (برنزه) مى‌شوند. به‌علاوه بيشتر آنها پوست روشن همراه با موهاى روشن و چشمان آبى يا سبز دارند. پوست‌هاى روشن و خشک نيز حساسيت بيشترى دارند، زيرا به‌نظر مى‌رسد که چرب بودن پوست در اين موارد يک عامل محافظت‌کننده باشد.

- عوامل سرطان‌زاى شيميائى:

مانند ترکيب‌هاى قطران و روغن‌هاى معدنى که در زمرهٔ مواد شيميائى موجود در محيط کار هستند، در پيدايش سرطان‌هاى اپيدرمى دخالت دارند. هم‌چنين تماس فرد با آرسنيک از طريق آلودگى منابع آب، داروها و حشره‌کش‌ها نيز سبب پيدايش اين سرطان مى‌شود.

- مهار سيستم ايمنى:

بيمارانى که دچار نقص ايمنى هستند، به‌دليل مصرف داروهاى مهارکننده سيستم ايمنى (مانند دريافت‌کنندگان پيوند) و يا به‌ علت بيمارى‌هاى زمينه‌اي، مانند لوسمى منوسيتيک مزمن، در خطر ابتلاء به سرطان‌هاى پوستى غيرملانومى مى‌باشند. آمارها نشان مى‌دهند که در اين گروه از بيماران شيوع سرطان‌هاى پوست ۶/۲۰ برابر جمعيت عمومى است و اين افزايش بيشتر مربوط به اسکواموس سل کارسينوم مى‌باشد.

- سن و جنس:

ميزان بروز تمام انواع سرطان‌هاى پوست با افزايش سن به‌ طور مشخصى افزايش مى‌يابد. بررسى‌هاى انجام‌ شده در ايران مؤيد آن است که ميانگين سنى براى تومورهاى اپيدرمى در حدود ۶۰ سالگى است. هم‌چنين تومورهاى غيرملانومى در مردان شايع‌تر از زنان است. در ايران ۶۳% از مبتلايان به بازار سل کارسنيوم را مردان و ۴۷% را زنان تشکيل مى‌دهند.

- عوامل ديگر:

از قبيل تماس با اشعهٔ يونيزان، وجود برخى نقايص و بيمارى‌هاى ژنتيکي، عوامل ويروسي، اسکارها - بخصوص اسکار سوختگى و التهاب‌هاى مزمن - نيز مى‌توانند زمينه‌ساز پيدايش و رشد اين تومورها باشند.