گرماب، روستای گرماب، خدابنده

فين بزرگ، روستاى فين بزرگ، كاشان

اين روستا از توابع شهرستان کاشان است و در يک منطقهٔ‌ دشتى با آب و هواى معتدل و خشک قرار دارد. زيارتگاه‌هايى چون بقعهٔ چهل دختر و شاه‌زاده هادى و شاه‌زاده قاسم در اين روستا واقع‌اند.

قريه‌العرب، بردسير

قريه‌العرب از روستاى پر جمعيت شهرستان بردسير است. اسم پيشين قريه‌‌العرب «ده تازيان» بوده و از وجه تسميهٔ آن اطلاعى در دست نيست. قدمت و بنيهٔ اقتصادى قريه‌العرب از شکل بناهاى موجود آن که برخى بر اثر احداث خيابان به شکل نيمه‌ويرانه درآمده، به خوبى هويداست. بر کنار آبادى قلعه‌هاى مخروبه‌اى مشهود است و محلات قديمى با بافت معمارى ويژه نشان ديگرى از قدمت روستا مى‌باشد. اين روستا علاوه بر قدمت، داراى هويت خاص فرهنگى است. ساختمان بازسازى شدهٔ امام‌زاده عبداللّه در قسمت شمال شرق روستا داراى ويژگى جالب توجهى است و منظره‌اى بديع بدان بخشيده است. در داخل روستا يک برج قديمى وجود دارد که گفته مى‌شود يادگار دورهٔ سلجوقيان است. روستاى قريه‌العرب از کانون‌هاى مهم قاليباف استان است.

قطرم، روستاى قطرم، بافق

اين روستا در ۵۰ کيلومترى شمال راه اصلى و راه‌آهن زرند - بافق قرار دارد آب و هواى روستا معتدل خشک مى‌باشد. از مهمترين مرکز مذهبى روستا مى‌توان از هشت مسجد نام برد که يکى از آنها به نام مسجد دقيانوس کبير شهرت دارد و قبلهٔ آن با قبلهٔ حقيقى اندکى متفاوت است. همچنين زيارتگاهى به نام پير در روستا وجود دارد که مورد رجوع زوار محلى قرار مى‌‌گيرد.

روستاى قطرم در يک منطقهٔ دره‌اى قرار گرفته است و کوه باجگان از شمال، جنوب و شرق آبادى را در بر گرفته است که بخش شرقى آن را کوه آسياب مى‌‌گويند و غار انجيربره در جنوب آبادى قرار گرفته است. يک هاون سنگى به طول يک متر و ضخامت ۱/۵ متر در اين روستا وجود دارد.

قلعهٔ سنگى، سميرم

اين قلعه جزو شهرستان سميرم است و آب و هواى پايکوهى و معتدل و خشک دارد. رودخانهٔ شش بلوکى از غرب آن مى‌گذرد و کوه قلعهٔ‌ سنگى در شمال آن قرار دارد. آثار باستانى موجود در بالاى اين کوه به شرح زير است:

- در دامنهٔ‌ شرقى کوه قلعهٔ سنگى، جايى که دامنه‌هاى خاکى کوه به پاى صخرهٔ تاج کوه مى‌رسد، دو حوض بزرگ‌ نزديک به هم به صورت مخزن آب در سنگ کنده شده‌اند که طول و عرض اين حوض‌ها ۴/۵×۱۱ متر و عمق ‌آن‌ها نيز ۴ متر است. حوض‌ها داراى ۱۳ پله هستند که از سنگ تراشيده شده‌اند و چنين به نظر مى‌سد که در گذشته، اين حوض‌ها از آب و برف زمستانى پر مى‌شده‌اند و مورد استفاده قرار مى‌گرفته‌اند.

- بر روى دو صخره‌اى که در سمت جنوبى قله و مشرف به پرتگاه قرار گرفته‌اند، دو کتيبهٔ پهلوى ساسانى و چندين کتيبه به خط عربى اوايل اسلام ديده مى‌شوند که با وجودى که بيش از ۱۳۰۰ سال از قدمت آن‌ها مى‌‌گذرد و اين سنگ‌نبشته‌ها در معرض باد و باران و تابش آفتاب بوده‌‌اند، بسيارى از آن‌ها سالم مانده و قابل خواندن هستند. سنگ‌نبشته‌هاى يکى از صخره‌ها به علت جنس سنگ، بهتر و سالم‌تر است. کتيبهٔ بزرگ ديگرى در بالاى يکى از حوض‌ها بر سينهٔ سنگى وجود دارد که آسيب ديده و نوع نوشتهٔ آن مشخص نيست. به حدس مى‌توان گفت که اين محل، قبل از اسلام، پرستشگاه بوده است.

- بر فراز قله، آثار ديوارهاى دو قلعه به خوبى ديده مى‌شود. آجرهاى باقى‌مانده، زمانِ ساخت اين ديوارها را به زمان بعد از ساسانيان مى‌رسانند. از خرده سفال‌ها و کوزه‌هاى شکستهٔ فراوانى که در دامنهٔ‌ اين کوه ديده مى‌شوند، مى‌‌توان تشخيص داد که ديوارها و بناهاى بالاى قلعه به دست مهاجمان ويران شده‌اند.

از ديگر آبادى‌هاى تاريخى استان مى‌توان به موارد زير اشاره کرد:

- روستاى قبر کيخا از شهرستان سميرم که داراى يک قبرستان قديمى منسوب به دورهٔ صفويان است.

- روستاى جزه از توابع شهرستان اصفهان که داراى دو امام‌زاده و قلعه‌اى باستانى به نام عاد است.

- روستاى دشتى که از توابع شهرستان اصفهان است و آب و هواى خشک و معتدل دارد. اين روستا چهار امام‌زاده دارد، و زاينده‌رود از شمال شرقى آن مى‌‌گذرد.

- روستاى جَندَق که از توابع شهرستان نائين است و يکى از روستاهاى قديمى استان محسوب مى‌شود. اين روستا آب و هواى کويرى و گرم و خشک دارد و داراى قلعه‌اى قديمى و سه مسجد به نام‌هاى شبستان، بزرگ و درب بادگير است.

قلعه‌جانى (كوشان قديم)، روستاى قلعه‌جانى، سيب‌وسوران، سراوان

روستاى قلعه‌جانى از توابع سيب و سوران در منطقه‌‌اى دشتى واقع شده است. رودخانهٔ ماشکيد از شمال آبادى مى‌گذرد و آب و هواى آن گرم و خشک است. اين روستا از مناطق مهم توليد و بافت حصير در محدودهٔ شهرستان سراوان است. وجود يک قلعه قديمى از مهم‌ترين جاذبه‌هاى باستانى کوشان قديم است. ضمن اينکه، زيارتگاه «شاه آهو» از مهم‌ترين اماکن زيارتى منطقه در اين روستا واقع شده و جاذبه‌هاى جهانگردى آن را دو چندان ساخته است.

قيص‌آباد، قيص‌آباد، نائين

اين روستا از توابع شهرستان نائين است و در دشتى معتدل و خشک، ‌در ۱۲ کيلومترى جنوب راه نائين - اردستان قرار گرفته است. از آثار مهم اين روستا قلعهٔ گبرى و يک درخت بيد با قدمت چند صد سال است.

كشكوئيه، رفسنجان

کشکوئيه در فاصلهٔ ۴۵ کيلومترى شمال غرب شهر رفسنجان واقع شده و از نقاط قديمى استان است. وجود کاروان‌سرايى در شمال شرق آبادى و چاپارخانه‌اى قديمى که فاصلهٔ آن با بافت اصلى روستا نزديک به ۳۰۰ متر است، نشان مى‌دهد که احتمالاً جادهٔ عبورى رفسنجان قبل از احداث جادهٔ آسفالت فعلى رفسنجان - يزد از اين نقطه مى‌گذشته است. به گفتهٔ اهالى اين ساختمان‌ها در گذشته توسط شخصى به نام محمد اسماعيل خان وکيل‌الملک ساخته شده و يکى از توقفگاه‌هاى بين رفسنجان و انار بوده است.

كلات، روستاى كلات، مشهد

کلات از توابع شهرستان مشهد و يکى از نقاط تاريخى استان است که به لحاظ مسائل تاريخى - سياسى از شهرت جالب‌توجهى برخوردار است. رودخانه‌هاى فصلى متعددى در اين بخش جريان دارند که همگى از کوه‌‌هاى هزارمسجد سرچشمه مى‌گيرند و اکثراً پس از آبيارى قسمت‌هاى مختلف اين بخش، وارد خاک ترکمنستان مى‌شوند. از جملهٔ‌ اين رودها مى‌توان به رودخانه‌هاى لائين، سينى‌سو، چرم‌سو، کلات و على‌بولاغ اشاره کرد.

سرتاسر نواحى جنوبى کلات را کوه‌‌هاى هزار مسجد پوشانيده و مرزى بين اين ناحيه و بخش‌هاى چناران و حومهٔ مشهد به وجود آورده است. بلندى مرتفع ترين قلهٔ اين ارتفاعات ۳۲۰۰ متر است. در اين کوه‌ها، ستون‌هاى بلندى شبيه مناره وجود دارد که باعث شده است به هزارمسجد مشهور شوند. آب و هواى کلات معتدل و متمايل به سرد و خشک است.

آثارى که در اين ناحيه باقى مانده‌اند، اکثراً مربوط به عهد نادرشاه افشار مى‌باشند که در مجموعه آثار کلات نادرى تشريح شده‌اند.

كهك، قم

روستاى کهک در ۳۰ کيلومترى جنوب قم در يک منطقه کوهپايه‌اى واقع شده است. اين روستا از سه طرف به ارتفاعات مشرف است و دره زيدان در شرق آن قرار گرفته است. روستاى کهک آب و هواى معتدل و خشک دارد. آنچه اهميت تاريخى اين روستا را دو چندان کرده، وجود خانهٔ قديمى ملاصدرا (فيلسوف) و غار معروف کهک است که از آثار باستانى استان مى‌باشند. اين روستا همچنين يک امام‌زاده به نام شاه محمد نيز دارد که مورد رجوع افراد بومى و اهالى روستاهاى اطراف مى‌باشد. اخيراً اين روستا به شهر مبدل شده است.

كياشهر، كياشهر

کياشهر همراه مردابى زيبا در دامان نيزارها خفته است و پوشش گياهى دل‌انگيز دارد. در کلبه‌‌هاى چوبى اسکلهٔ‌ کياشهر مى‌توان نشست و ماهيگيرى کرد. در پارک جنگلى نزديک دريا نيز، ميهمان‌سرا و رستورانى براى آسايش مسافران ساخته شده است. اين منطقه، يکى از زيباترين فضاهاى روستايى استان است.

گردشگاه روستاى بردانه، داراب

اين روستا در مسير ايج - داراب واقع شده و دره‌اى سرسبز و خرم است که از درختان مرکبات پوشيده شده است و در آن چشمه‌هايى جريان دارند. راه کنونى روستا آسفالت است و هم اکنون بسيارى از مردم در طول سال از شهرستان‌‌هاى استهبان و داراب براى تفريح به اين منطقه مسافرت مى‌کنند.

گرماب، روستاى گرماب، خدابنده

اين روستا، مرکز بخش افشار، از توابع شهرستان خدابنده است و در ۶۰ کيلومترى جنوب غربى قيدار واقع شده است. روستاى گرماب در يک منطقهٔ کوهپايه‌اى قرار دارد و آب و هواى آن سرد و خشک است. رودخانهٔ شورچايى که از يک کيلومترى شرق آن مى‌گذرد، سرانجام به قزل‌اوزن مى‌ريزد. چشمه‌‌هاى آب‌گرم روستا جلوه‌اى جذاب به منطقه داد‌ه‌اند. اطراف روستا را کوه‌‌هاى «ساقيز‌داغي» و «قاپلاغ‌داغي» در بر گرفته‌اند. اين روستا نيز از مناطق باستانى استان زنجان است و وجود تپهٔ تاريخى منسوب به دورهٔ پيش از ميلاد در آن، دلالت بر اين امر دارد. مهم‌ترين اثر ديدنى و تاريخى روستا، غار «کتله‌خور» است که در جنوب غربى روستا قرار دارد.

گيسور، روستاى گيسور، گناباد

روستاى گيسور در شهرستان گناباد قرار گرفته و داراى آثار متعدد باستانى و تاريخى است. آتشکده‌اى در اين روستا قرار دارد که قدمت آن به دوران هخامنشيان مى‌رسد.