سیگار(۲)

چگونه دود توتون زيان‌آور است؟

دود توتون حاوى هزاران مادهٔ شيميائى است. زيان‌آورترين اين مواد عبارتند از: نيکوتين، جرم توتون، و مونواکسيدکربن.

- نيکوتين باعث انقباض عروق خونى مى‌شود و جريان خون را به کليهٔ اعضاء بدن کاهش مى‌دهد و به اين ترتيب عمل تلمبه‌زنى قلب را تشديد مى‌کند. نيکوتين ممکن است در عملکرد پلاکتى نيز اختلال ايجاد کند و باعث تسهيل تشکيل لخته‌هاى خونى شود. نيکوتين به اين ترتيب در ايجاد بيمارى‌هاى عروق خونى مغز و قلب نقش مهمى ايفاء مى‌کند.

- مونواکسيد کربن محکم به هموگلوبين مى‌چسبد و به اين ترتيب کل ميزان اکسيژنى را که توسط سلول‌هاى قرمز منتقل مى‌شود، کاهش مى‌شود، کاهش مى‌دهد. در بيماران مبتلا به بيمارى قلبى عروقى اين فشار اضافى مى‌تواند حملهٔ قلبى را تسريع کند.

- جرم توتون حاوى مواد گوناگونى است که به نسج نايژه مى‌چسبند. اينها موادى هستند که باعث ايجاد رنگ قهوه‌اى تيره در فيلتر سيگار شما (و همچنين ريه‌هاى شما) مى‌شوند. اين مواد مخاط نايژه‌هاى شما را تحريک مى‌کنند و باعث بروز التهاب نايژه و سپس آمفيزم مى‌شوند. اين مواد عامل بروز سرطان ريه نيز هستند. بيش از ۵۰ مادهٔ سرطانزا در جرم توتون پيدا شده است. به‌عنوان مثال دود سيگار حاوى پولونيم راديواکتيو ۲۱۰ و ۲۱۴ است. اين مواد محصول تجزيهٔ رادون هستند که تصور مى‌شود، عامل بروز سرطان در معدنچيان اورانيم باشد.

چگونه مى‌توان اقدام به ترک سيگار کرد؟

ظاهراً هيچ روش بهترى که براى همه کارساز باشد وجود ندارد، و روش قطعى‌اى نيز براى کسى موجود نيست. اولين بار که مى‌خواستم سيگار را ترک کنم، منتظر ماندم تا به يک سرماخوردگى سخت دچار شوم و طعم سيگار برايم ناخوشايند شود. مانند اکثر سيگارى‌ها، چندين بار تلاش کردم و هر بار اين کار تا قطع کامل سيگار واقعاً برايم عذاب‌آور بود. (همان‌طور که از مارک توآين نقل قول شده است 'ترک سيگار آسان است، من اين نکته را خوب مى‌دانم چون هزاران بار اين کار را کرده‌ام' ). وقتى من سيگار را ترک کردم، سرماخوردگى شديدى داشتم که فکر کردم بهترين موقعيت است. ولى اين براى همه بهترين روش نيست، زيرا نيکوتين اعتيادآور است و علائم ناشى از ترک آن ممکن است در ابتدا شديد باشد. اين علائم عبارتند از: عصبانيت، تحريک‌پذيري، افسردگي، کاهش ميزان دقت، و ميل شديد به سيگار (اين به مراتب بدترين علامت است).

برنامه‌هاى متعددى توصيه شده است و به سهولت در دسترس هرکس که تصميم به ترک سيگار گرفته است (يا او را به اين کار قانع کرده‌اند)، قرار دارد.

برنامه به مدت چهار هفته

يکى از برنامه‌هائى که تا حدودى توسط بسيارى از درمانگاه‌هاى ترک سيگار به‌کار مى‌رود يک برنامهٔ سادهٔ خوديارى است که مى‌توان آن را با نيازمندى‌هاى ويژه شما منطبق کرد.

هفتهٔ اول:

فهرستى از دلايلى که چرا مى‌خواهيد سيگار را ترک کنيد، تهيه نمائيد و آن را هر روز بخوانيد. بستهٔ سيگار خود را با کاغذ بپيچيد و آن را با کش ببنديد. هر وقت سيگار مى‌کشيد، زمان، کارى که انجام مى‌دهيد، چگونگى احساس خود و اهميت آن سيگار را براى خود از درجه ۱ تا ۵، يادداشت کنيد. سپس دوباره بستهٔ سيگار را بپيچيد.

هفتهٔ دوم:

به خواندن فهرست دلايل خود ادامه دهيد. کبريت همراه خود نداشته باشيد و سيگارها را قدرى از خود دور نگه داريد. سعى کنيد هر روز سيگار کمترى بکشيد و سيگارهائى که کمترين يا بيشترين اهميت را براى شما داشته‌اند، حذف کنيد. اين‌کار همواره بهترين راه است.

هفتهٔ سوم:

دستور کار هفته دوم را ادامه دهيد. تا زمانى‌که بستهٔ سيگار شما تمام نشده بستهٔ ديگرى نخريد و هرگز سيگار را جعبه‌اى تهيه نکنيد. نوع سيگار خود را دو بار در طول هفته عوض کنيد و هر بار از سيگار با جرم و نيکوتين کمتر استفاده کنيد. سعى کنيد کشيدن سيگار را يک بار در طول هفته به ‌مدت ۴۸ ساعت قطع کنيد.

هفتهٔ چهارم:

دستورات فوق را ادامه دهيد. فعاليت بدنى خود را افزايش دهيد. از موقعيت‌هائى که شما را به احتمال زياد به سمت سيگار کشيدن سوق مى‌دهند بپرهيزند. يک جايگزين براى سيگار (آدامس، کرفس، هويج، خلال دندان و غيره) پيدا کنيد. هرگاه تمايل شديد به سيگار کشيدن داشتيد، به ورزش‌هائى که شما را به تنفس عميق وا مى‌دارد بپردازيد.

کارهائى که نبايد انجام داد

- به‌عنوان جايگزين به کشيدن پيپ يا سيگار برگ نپردازيد: شواهد فزاينده‌اى وجود دارند که اينها به اندازهٔ سيگار براى شما زيان‌آور هستند. در کسانى که قبلاً سيگارى بود‌ه‌اند، تمايل زيادى وجود دارد که مقدار کمى دود را که به‌طور مستقيم از کشيدن سيگار منتشر مى‌شود، استنشاق کنند: به اين ترتيب شما نه تنها سيگار را ترک نکرده‌ايد، بلکه دود بسيار سمى‌ترى را جايگزين آن ساخته‌ايد و احتمال اينکه به‌طور کلى خطر سرطان ريه و بيمارى قلبى را افزايش دهيد، وجود دارد.

- از توتون بدون دود به‌عنوان جايگزين استفاده نکنيد: هم‌زمان با کاهش تمايل عمومى به سيگار کشيدن، شرکت‌ها به ‌سرعت در حال توليد توتون جويدنى و انفيه هستند. آنها مى‌خواهند به‌ هر صورت ممکن شما را گرفتار کنند. با جايگزين کردن مصرف توتون از راه دهان، شما تنها يک گروه عادت‌ها و خطرها را با گروه ديگر معاوضه مى‌کنيد. اگرچه خطر سرطان ريه کاهش مى‌يابد ولى خطر سرطان دهان و حلق افزايش مى‌يابد و خطر بيمارى قلبى و سکته مغزى تغيير نمى‌کند. در ضمن کليهٔ عوارض بوى بد دهان، رنگ گرفتن دندان‌ها، افتادن دندان‌ها، التيام کُند زخم‌هاى دهاني، کاهش احساس چشائى بويائي، بزاق بيش از حد، تف انداختن زياد باقى خواهند ماند. اين موضوع شباهت زيادى به تعويض سل با جذام دارد که مبادلهٔ مفيدى نيست.

- از سيگارى‌هاى ميخک کوبيده به‌عنوان جايگزين استفاده نکنيد: سيگار ميخک کوبيده که از اندونزى وارد مى‌شود و به نام کِرِتکس (Kereks)، نيز معروف است، در ميان جوانانى که تصور مى‌کنند اين سيگار به‌علت نداشتن توتون بى‌خطر است، مورد توجه قرار گرفته است. ولى در واقع سيگارى‌هاى ميخک کوبيده معمولاً حاوى ۶۰ درصد توتون، ۴۰ درصد ميخک کوبيده، روغن ميخک و ساير افزودنى‌ها است. برخى از دانشمندان معتقد هستند که اين مخلوط براى ريه‌ها زيان‌آورتر از توتون خالص است.

- سعى کنيد وزن اضافه نکنيد: يکى از عوامل بازدارندهٔ مهم براى کسانى که مى‌خواهند سيگار را ترک کنند، ترس از چاق شدن است. اين منطبق اغلب توسط زنان اظهار مى‌شود. ذکر اين نکته که ضرر چند پوند (۴۵۴ گرم) اضافه وزن در مقايسه با منافع ترک سيگار ناچيز است، ممکن است کمى باعث آسودگى آنها شود (در يک ارزيابى زيان يک بسته سيگار در روز معادل حدود ۳۴ کيلوگرم اضافه وزن برآورد شده است).

با اين حال شما احتمالاً بايد براى جلوگيرى از اضافه وزن آگاهانه کوشش کنيد. علت اين موضوع آن است که سيگار کشيدن باعث افزايش ميزان سوخت و ساز مى‌شود (ميزانى که در آن بدن انرژى‌هاى خود را مى‌‌سوزاند). وقتى سيگار را ترک مى‌کنيد اين انرژى‌ها کمى آهسته‌تر سوزانده مى‌شوند. تمايل به‌خوردن مکرر غذاى حاضرى به‌عنوان وسيله‌اى براى تسيکن فشارهاى عصبى ناشى از عدم ارضاء عادت، نيز وجود دارد. در نتيجه وقتى سيگارى‌ها سيگار را ترک مى‌کنند به‌طور توسط ۵ تا ۷ پوند (حدود ۳/۲ تا ۳ کيلوگرم) وزن اضافه مى‌کنند. با در نظر گرفتن اينکه هر پوند (۴۵۴ گرم) چربى داراى ۳۵۰۰ کالرى انرژى است، بايد فعاليت بدنى زيادى براى حفظ وزن بدن در حدى که قبلاً بوده است، انجام شود. شما بايد غذاهاى حاضرى خود را به چيزهائى مثل سبزيجات خام، ذرت بوداده بدون کره، و ميو‌ه‌هاى تازه محدود کنيد. مصرف ميوه روش خوبى براى فرو نشاندن تمايل شديدى است که ترک‌کنندگان سيگار به شيرينى ابراز مى‌کنند.

فايده‌ٔ آدامس‌هاى نيکوتينى چيست؟

يک آدامس نيکوتين‌دار تحت عنوان نيکورت (Nicorette)، به بازار عرضه شده است. اين محصول براى کمک به تسکين تمايل شديد به سيگار کشيدن از طريق تأمين نيکوتين به شکل ديگر، عرضه شده است. مطالعات کنترل شدهٔ کمى ارائه شده است. با وجود اين توافق عمومى بر اين است که اين وسيلهٔ کمکى براى ترک سيگار جز در کنار برنامهٔ تغييرات رفتارى تحت نظارت، نبايد توصيه شود (براى تهيه اين محصول تجويز پزشک ضرورت دارد). موارد منبع مشخصى براى استفاده از اين محصول مثلاً در زنان حامله و بيماران قلبى وجود دارد. وقتى کليهٔ روش‌ها شکست خورد، ممکن است اين فرآورده ارزش امتحان کردن را داشته باشد.