|
| منطقه حفاظت شدهٔ پارك ملى، گرگان
|
|
| اين پارک در ۱۹ مرداد ماه ۱۳۳۶ به نام منطقه حفاظت شده آلمه و يشکى تحت حفاظت قرار گرفت. در ۲۳ بهمن ۱۳۴۰ با همان مساحت اوليه (۸۹۰۹۱ هکتار) به منطقه حفاظت شده آلمه موسوم گرديد و در شهريور ماه سال ۱۳۴۲ عنوان پارک ملى و در سال ۱۳۴۳ نام پارک وحش را به خود اختصاص داد. بعد از تغيير نام سازمان شکاربانى و نظارت بر صيد به سازمان حفاظت محيط زيست در شهريورماه ۱۳۵۰، منطقه‌اى در شرق اين پارک به نام قرخت با مساحت ۰۰۰۳۴ هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده به آن الحاق و در سال ۱۳۵۵ هر دو منطقه در يکديگر ادغام گرديدند و در مجموع با مساحت ۸۹۵۱۲۵ هکتار، پارک ملى گلستان را تشکيل دادند که بعد از پيروزى انقلاب اسلامى در بهمن ۱۳۵۷، طى بررسى‌هاى مجدد و در نظر گرفتن مسائل اجتماعى و نياز اهالى اطراف منطقه، مساحت آن به ۸۹۰۹۱ هکتار تقليل يافت.
|
|
| از نظر توپوگرافى، اين پارک بى‌نظير از صخره‌هاى مرتفع آهکى تا تپه‌ماهورهائى با شيب و فراز کم تشکيل گرديده و از نظر اقليمى بين درياى خزر و مناطق خشک شرقى قرار گرفته است، و به همين لحاظ اقليم‌هاى متفاوت از نواحى بسيار مرطوب تا قسمت‌هاى نيمه‌‌خشک را در بر مىگيرد. نزولات آسمانى در اين پارک برحسب منطقه متفاوت و ميزان آن بين ۱۰۰۰ ميلى‌متر تا کم‌تر از ۲۰۰ ميلى‌متر در سال متغير است. درجه حرارت آن از ۲۵- درجه تا ۳۵+ درجه سانتى؛راد برحسب ماه‌هاى مختلف متفاوت است. شرايط طبيعى پارک موجب به وجود آمدن زيستگاههاى مناسبى براى زندگى پستانداران وحشى شده و گوناگونى اين جانوران را نيز تشديد کرده است. مناطق جنگلى اين پارک را گونه‌‌هائى مانند مرال (گاو کوهى، بزرگ‌ترين گوزن ايران) و شوکا جلوه‌اى خاص بخشيده‌اند. در نواحى استپى نيز حيوانات مختلفى مانند آهو، قوچ و ميش، کل و بز و يوزپلنگ زندگى مى‌کنند. پلنگ، گراز، خرس قهوه‌اى، گرگ، شغال، گربه پالاس و گربه جنگلى (و نيز گونه‌هاى متعددى از پستانداران کوچک) نيز از جانورانى هستند که در اکثر نواحى اين پارک يافت مى‌شوند. گفته مى‌شود که ببر نيز در پارک وجود دارد. از ميان جمعيت پستانداران بزرگ وحشى اين پارک، قوچ و ميش بيش‌‌ترين تعداد را دارند.
|
|
| تنوع گونه‌هاى پرندگان اين پارک نيز به بيش از ۱۵۰ گونه پرنده وحشى مى‌رسد. حدود ۴۸ نوع پرنده در فصل بهار و تابستان در منطقه يافت شده و ۶۲ گونه نيز بومى پارک مى‌باشند. به اين ترتيب حدود ۱۱۰ نوع پرنده در اين پارک زاد و ولد مى‌کنند. علاوه بر اين، ۲۱ نوع پرنده ديگر نيز در زمستان‌ها مشاهده شده و ۱۹ گونه ديگر نيز در مسير مهاجرت خود در اين پارک توقفى کوتاه مى‌کنند. سار صورتى، شاهين بحرى و بال لاکى از اين دسته‌اند.
|
|
| از انواع پرندگان قابل شکار اين پارک به قرقاول، کبک، تيهو، زنگوله بال، کوکر سينه سياه، ابيا و بلدرچين مىتوان اشاره کرد که ابيا و بلدرچين مهاجر و بقيه بومى منطقه مى‌باشند. از پرندگان شکارى و لاشخورهائى که از ساير جانوران تغذيه نموده و در سرتاسر سال در پارک مشاهده مى‌شوند، مىتوان به قرقى، دليجه، سار، کپه، دال ساه، عقاب دريائى دم سفيد، طرلان و بالابان اشاره کرد. اين پرندگان در کنترل جمعيت انواع جانورى، بهداشت محيط و حفظ سلامت انواع جانوران ديگر نقشى حياتى دارند. پارک ملى گلستان زيستگاه بسيارى از پرندگان و گنجشکان زيبا و آوازه‌خوان مانند دارکوب سياه، بلبل، توکاى باغى، انواع سهره‌ها، سسک‌ها، زرده پره‌ها، مگس‌گيرها، زنبور خورک‌ها و دم سرخم‌ها مى‌باشد. اين گروه از پرندگان نقش بسيار مهمى در کنترل آفات نباتى ايفا مى‌کنند.
|
|
| پارک ملى گلستان بين دو حوزه نيمه نم پسند و نيمه خشکى پسند قرار دارد و به تدريج در حرکت به طرف شرق، سيماى طبيعى آن به حالت استپيک تغيير پيدا مىکند، به همين جهت عناصر گياهى نواحى سه گانهٔ فوق را مىتوان در پارک مشاهده نمود. تنوع و رنگارنگى گياهان اين پارک چنان مناظر زيبائى را به وجود آورده است که نظير آن را در کم‌تر جائى از اين سرزمين مىتوان ديد. توسکاى قشلاقى، کلهو، انجير، توت، ملج، داغداغان، ازگيل، وليک، زالزالک، سيامتو، گوجه وحشى، شيرخشت، دغدغک، گردو، تمشک، انار وحشى، گلابى وحشى و ... از گونه‌هاى مختلف گياهى پارک محسوب مى‌شوند. در کف جنگل گونه‌هاى بى‌شمارى نظير سرخس‌ها، متامتى و ... پراکنده‌اند. در نواحى خشک‌تر درختچه‌هاى زرشک، تغ، گز، کاروان‌کش، بوته‌هاى کلاه مير حسن، گون، گدار، چوبک، درمنه، خارشتر و ساير گونه‌هاى استپى يافت مى‌شود. در نواحى مرتفع گونهٔ ارس نيز به طور پراکنده ديده مى‌شود.
|
|
| پارک ملى گلستان مى‌تواند مورد بازديد و گذران اوقات فراغت عموم مردم به ويژه مسافران عبورى در مسير جاده تهران - مشهد قرار گيرد. پارکينگ‌ها و کمپينگ‌هايى جهت استراحت و اقامت شبانه در اين پارک ايجاد شده است که برخى از آنان مدت‌هاست مورد بهره‌بردارى قرار مىگيرد. از آن جمله مىتوان پارکينگ‌هاى تنگ‌‌راه، گلستان و آبشار را نام برد که امکان دسترسى به آنها آسان و نيز از برخى جنبه‌هاى اساسى تفرجگاهى مانند ملاحظه مناظر زيبا و بديع، بهره‌گيرى از هواى پاک و لطيف، امکان مشاهده انواع پرندگان و ساير جانوران حائز اهميت است. اين پارکينگ‌ها حداقل وسائل و تجهيزات تفرجگاهى از قبيل ميز و نيمکت، اجاق، زباله‌دانى و سرويس‌هاى بهداشتى را دارند. ضمناً کمپينگى جهت اقامت شبانه در دست تهيه است که پس از تکميل مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ساختمانى به منظور ارائه اطلاعات، نمايش فيلم‌ها و اسلايدهاى مربوط به منطقه و نيز بيان مسائل زيست محيطى که خود عامل مؤثرى در ارتقاء سطح فرهنگ زيست محيطى بازديدکنندگان به حساب مى‌آيد، ايجاد گرديده است.
|
|
| با توجه به طبيعت زيبا و جذاب اين پارک نمى‌توان بازديد نقاط خاصى از آن را توصيه نمود، بلکه مشاهده آن در صورت امکان حداقل براى يکبار به علاقمندان توصيه مى‌شود. البته در محل پارک، مأمورين سازمان حفاظت محيط زيست جهت ارائه اطلاعات و راهنمايى‌هاى لازم در خدمت هم‌‌ميهنان عزيز و جهانگردان هستند.
|
|
| منطقه حفاظت شدهٔ دز، دزفول
|
|
| اين منطقه با ۸۷۳۱۵ هکتار مساحت در دو سوى رودخانه دز به صورت دو نوار سبز رنگ کشيده شده است. اين منطقه نيز زيستگاه گوزن زرد ايرانى است و از اين نظر واجد ارزش‌هاى جهانگردى است.
|
|
| منطقه حفاظت شده باهوكلات (گاندو)، بلوچستان
|
|
| اين منطقه در منتهى‌اليه گوشه جنوب شرقى کشور، در طول مرز ايران و پاکستان قرار دارد. اين منطقه از کوه‌هاى کم آب و بيابانى تشکيل شده که تا رودخانه سرباز در بلوچستان گسترده شده است. منطقه مزبور، مأمن تمساح تالابى و منحصر به فرد ايرانى است که در آبگيرهاى کم عمق مسير رودخانه زندگى مىکند. اين حيوان در مواقع خشکى تا چند متر در زير آبگيرها نقب زده و در داخل آنها زندگى مىکند. اگر اقدامات به موقع حفاظتى سازمان محيط زيست و نظارت بر صيد نبود؛ نسل اين تمساح‌ها تاکنون از بين رفته بود. همچنين شرايط خاص اکوسيستم رودخانه‌اى اين منطقه امکانات زندگى نوعى ماهى عجيب به نام ماهى گِل خور با نام علمى Perio phthalinuse فراهم آورده است که قادر به زيست در آب‌هاى کم عمق و بستر گِلى رودخانه‌هاست.
|
|
| اقدامات حفاظتى سازمان حفاظت محيط زيست در مورد نواحى پيرامون باهوکلات به منظور حفظ بخش نمونه‌اى از گياهان بلوچى (که تا حدودى بيابانى - سندى است) و نيز جاندارانى که با اقليم و گياهان مزبور ارتباط زيستى دارند، ضرورى است. اين جانداران عبارت‌اند : جبير، سنجاب نخلى شمالى، راسوى خاکستر هندى، هوبره، دراج، سوسمار و نيز بسيارى از انواع پرندگان که خاص شبه قاره هند مى‌باشد.
|
|
| خط ساحلى درياى عمان که مرز جنوبى اين منطقه را تشکيل مى‌دهد، ناحيه قشلاقى پرندگان آبزى است و نيز، محل مهمى براى تخم‌‌گذارى لاک‌پشت سبزدريايى به شمار مى‌آيد.
|
|
| منطقه حفاظت شده بزمان، ايرانشهر
|
|
| اين منطقه به وسعت ۶۸۸۳۲۴ هکتار، منطقهٔ کوهستانى بزمان، تپه‌ماهورها و دشت‌هاى اطراف اين کوه را در بر مىگيرد. اين منطقه داراى کوهى نسبتاً مرتفع (۳۴۹۷ متر) با دره‌هاى آب شيرين و پوشش گياهى نسبتاً مناسب است. جوامع گياهى مشرف بر دامنه‌ها خرزهره، داز، قيچ، درمنه و انواع گَوَن است. حيوانات وحشى که در اين منطقه زندگى مى‌کنند عبارتند از : کبک، کبک چيل، تيهو، دراج، خرگوش، کل، بز، قوچ، ميش.
|
|
| علاوه بر گونه‌هاى مختلف وحوش فوق‌الذکر، نوعى خرس سياه آسيايى که کوچکتر از خرس قهوه‌اى است در سيستان و بلوچستان زندگى مىکند. دهانه غارهايى که به احتمال زياد مىتوان وجود خرس را در آنها حدس زد اکثراً حدود ۷۰ سانتى‌متر است که خود خرس سياه نيز به زحمت مى‌تواند داخل آن شود، به همين دليل دسترسى انسان به حيوان و عبور آن از اين گونه غارها، کار ساده‌اى نيست. کوه‌هاى سياه بزمان، بيرک، تفتان، سراوان، اطراف خاش، کارواندر، اسفندک و تپه‌ماهورهاى اطراف رود ماشکيل از جمله زيستگاههاى اصلى اين گونه خرس به شمار مى‌آيد. پوشش گياهى اين مناطق زيستگاه مناسبى را براى گونهٔ در معرض انقراض و با ارزش خرس سياه در اين ارتفاعات فراهم آورده است. پوشش گياهى غالب زيستگاههاى خرس در اين منطقه شامل : ارجن، کهور، کنار، داز، خرما، زرشک، زارچ، زالزالک، گز، توسکا، زيتون وحشى، انواع گون و درمنه، اورس، بيد، تنگرس و نسترن وحشى مى‌باشد که ميوهٔ بيشتر اين درختان، غذاى عمده خرس‌هاى سياه را تشکيل مى‌دهد. خرس‌ها به خرما و داز علاقه‌اى وافر دارند.
|
|
| پرنده زيبايى به نام مينا با رنگ‌هاى سبز، آبى و سبزقبا نيز در بلوچستان به وفور يافت مى‌شود. اين پرنده به اندازه سار معمولى است و به سهولت اهلى مى‌شود و بعضى از کلمات را مانند طوطى ادا مىکند.
|
