دریاچه‌ها، سواحل و گردشگاه‌های آبی (۴)

درياچهٔ مور زرد زيلايى، بويراحمد(ياسوج)

اين درياچه، در ارتفاع ۲۱۸۰ مترى از سطح دريا در جنوب لردگان، ‌ نزديک مرز استان خوزستان و در حدود ۱۸۰ کيلومترى شمال غربى ياسوج در منطقه‌اى به همين نام واقع شده است. اين درياچه در نقشهٔ جغرافيايى به نام برم مور زرد ثبت شده است. آب اين درياچه از ارتفاعات تنگ سيب و کوه‌هاى داربرى سرچشمه مى‌‌گيرد و پس از طى مسافتى حدود ۱۰ تا ۱۵ کيلومتر به درياچهٔ برم مور زرد سرازير مى‌شود. چشمه‌‌هاى متعددى نيز در اطراف درياچه مى‌جوشند. درياچهٔ زيلايى بيش از ۳۵ هکتار وسعت دارد. حداکثر و متوسط عمق درياچه به ترتيب ۱۴ و ۸ متر است.

درياچهٔ ولشت، كلاردشت، چالوس

اين درياچه در جنوب غربى چالوس و شمال شرقى منطقهٔ کلاردشت در ميان دره‌اى عميق قرار گرفته است. وسعت آن حدود ۱۵ هکتار و عمق متوسط آن ۲۰ متر مى‌باشد. حجم آب دريا حدود سه ميليون مترمکعب برآورده شده و شيرين است و به همين علت نيز مأمن پرندگان مهاجر، ماهى و ساير آبزيان است. مراتع و تپه‌هاى اطراف آن همراه با نيزارهاى پيرامون، جلوهاى ويژه و زيبا به آن بخشيده است. دسترسى به درياچه از طريق مرزن‌آباد و سمت غربى جادهٔ چالوس امکان‌پذير است.

درياچهٔ‌ سد غدير، تنگه فرقان، ساوه

سد آبى - برقى غدير در تنگه فرقان در ۲۵ کيلومترى شهر ساوه واقع شده است. اين سد علاوه بر تأمين آب کشاورزى دشت ساوه، آب آشاميدنى منطقه پايين دست سد را نيز تأمين مى‌کند. اين درياچه و اراضى پيرامونى آن يکى از تفرجگاه‌هاى مناسب منطقه است و در فصل بهار و تابستان در اشکال مختلف مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

درياچهٔ‌ عباس‌آباد، بهشهر

اين درياچه در ارتفاع ۴۰۰ مترى از سطح دريا در جنوب شرقى بهشهر ميان جنگل قرار گرفته است و به دليل ساخت و سازهايى که شاه‌عباس در اطراف آن انجام داد، به نام عباس‌آباد معروف گشته است. وسعت آن حدود ده هکتار و عمق آن نزديک به ده متر است. اين درياچه به دليل دسترسى مناسب سواره، محوطهٔ‌ اتراق، آثار باستانى، شيرينى آب و هواى مناسب، قابليت‌هاى توريستى فراوان دارد.

درياچه، استان همدان

تنها درياچهٔ استان، درياچهٔ سد اکباتان است که در ۹ کيلومترى جنوب شرقى شهر همدان واقع شده است. وسعت اين درياچه حدود ۶۰ هکتار و حداکثر و حداقل عمق آن به ترتيب ۳۲ و ۱۸ متر گزارش شده است. آب ذخيره اين سد که در بدو امر صددرصد نياز آب مشروب شهر همدان را تأمين مى‌کرد، در حال حاضر قادر به تأمين بيش از ۵۰ درصد آب مورد نياز شهر نيست. پيرامون سد را در حدود ۱۵ هکتار جنگل‌کارى کرده‌‌اند و درياچهٔ‌ آن براى عمليات آموزشى، آزمايشى و نظامى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

بررسى‌هاى کارشناسى نشان مى‌دهد که امکانات درياچهٔ سد اکباتان براى بهره‌بردارى‌هاى سياحتى يا جهانگردى و ورزش‌هاى آبى کاملاً مساعد است و با اندک سرمايه‌گذارى در اين امر که از نظر اقتصادى نيز اهميت دارد مى‌توان درياچهٔ سد را تجهيز کرد تا به مجموعهٔ ‌تفريحى - ورزشى تبديل گردد. وجود برق، دسترسى مناسب، فضاى پيرامون و فاصلهٔ کوتاه آن با شهر همدان از جمله امتيازات اين درياچه است.

درياچه پشت سد قشلاق (سد وحدت)، سنندج

سد مخزنى قشلاق بر روى رودخانهٔ قشلاق در ده کيلومترى شمال سنندج، روى کوه‌هاى منطقه «ساتله و تيرگرا» احداث شده است. درياچه پشت اين سد ۱۱ کيلومتر طول دارد و وسعتى معادل ۹۳۴ هکتار را در بر مى‌گيرد و با توجه به سطح دريا و حجم آب، زمينه مناسبى براى انواع ورزش‌‌هاى آبى به وجود آورده است. اين درياچه همچنين محل زيست ماهيان مختلف از خانواده کپور ماهيان است که از آن جمله مى‌توان به ماهى عروس، شاه‌کولى، سياه‌ماهى، آلبورنوس کاپيتو، ماهى ‌سياه و سس ماهى اشاره کرد به همين دليل شرايط ماهى‌گيرى تفريحى نيز فراهم شده است. درياچه پشت سد با فضاى سبز و جنگل‌کارى اطراف از ديدنى‌هاى جالب توجه شهر محسوب مى‌شود. همچنين امکانات تفريحى و اسکلهٔ قايقرانى درياچه هر ساله تعداد زيادى از علاقمندان به ورزش‌هاى آبى را به سوى اين مکان جذب مى‌کند.

درياچه حوض سلطان، قم

اين درياچه که به درياچه ساوه، ‌ قم و درياچه شاهى هم معروف است به مساحت تقريبى ۲۴۰۰ کيلومترمربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است و رشته کوه‌هاى البرز در شمال آن قرار دارد. وسعت و شکل درياچه متناسب با ورود آب و ميزان بارندگى آن در فصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگى و ذوب برف‌هاى ارتفاعات اطراف، چون بر ميزان آب ورودى افزوده مى‌شود، ‌ وسعت آن زياد و در غير از اين ايام وسعت آن کاهش مى‌يابد. بدين ترتيب سطح آب درياچه پيوسته در نوسان است.

در موقع پرآبى سطح درياچه گسترش مى‌يابد و آب آن اراضى پست و شوره‌زار و باتلاقى پيرامون را مى‌پوشاند و درياچهٔ بزرگى به طول ۸۰ و عرض ۶۰ کيلومتر تشکيل مى‌دهد که به نام درياچه حوض سلطان يا کوير نمک مشهور است. رودهاى متعددى به اين درياچه وارد مى‌شوند که عموماً از اراضى شوره‌زار و نمکى اطراف عبور مى‌کنند.

درياچه دوگانه سياه‌گاو، سراب، آبدانان

درياچهٔ دوگانه سياه‌گاو در فاصلهٔ ۸ کيلومترى سراب باغ آبدانان واقع شده است. اطراف اين درياچه را دشت‌ها و کوه‌هاى نسبتاً مرتفع فرا گرفته است. جلوه‌‌هاى بهارى و پاييزى اين درياچه جذاب و ديدنى است. گلزارهاى حاشيهٔ درياچه و پرندگان وحشى آن، گردشگاه جالب توجهى را به وجود آورده‌اند.

درياچه سد پانزده خرداد، دليجان

سد پانزده خرداد در ۵ کيلومترى شهر دليجان در يک منطقه اقليمى خشک احداث گرديده و از يک منبع آب طبيعى به يک جاذبه جهانگردى تبديل شده است. اين سد علاوه بر تأمين آب آشاميدنى قم و دليجان، آب مورد نياز کشاورزان منطقه را نيز تأمين مى‌‌کند. از ويژگى‌هاى اين سد نزديکى آن به چشمه آب گرم محلات است. از چشمه آب گرم محلات نيز چشم‌انداز زيباى سد پديدار است.

درياچه سد دز، دزفول

اين سد به ارتفاع ۲۰۳ متر بلندترين سد خاورميانه و ششمين سد مرتفع جهان در ۱۵ کيلومترى شمال شهر دزفول بر روى رودخانه دز بنا گرديده است که پس از اتمام قادر خواهد بود حدود ۳/۴ ميليارد مترمکعب آب در درياچه‌اى به وسعت ۶۳ کيلومترمربع ذخيره سازد. احداث اين سد و تنظيم جريان رودخانه اين امکان را بوجود مى‌آورد که دو رودخانه دز و کرخه از طريق کانالى به طول ۸۵۰۰ متر و عرض ۹ متر و ظرفيت ۲۰ مترمکعب در ثانيه به هم متصل گردد و آب کافى براى آبيارى متجاوز از ۳۰ هکتار از اراضى واقع در منطقه کرخه تأمين گردد. درياچه پشت سد نيز امکانات فراوانى براى بهره‌‌بردارى‌هاى جهانگردى و تفريحى فراهم خواهد آورد.

درياچه سد عباس‌پور (سد كارون)، مسجد‌سليمان

ساختمان اين سد در سال ۱۳۵۵ هـ.ش در شمال شرقى مسجد سليمان بر روى رود کارون پايان يافت. ارتفاع اين سد ۲۰۰ متر و طول تاج آن ۳۸۰ متر است. گنجايش مخزن آب آن براى آبيارى ۰۰۰‚۴۸ هکتار از زمين‌هاى جلگه خوزستان پيش‌بينى شده است. بنابراين درياچه بزرگى دارد که قابليت‌هاى جهانگردى آن قابل بهره‌بردارى است.

درياچه سد كرخه، دزفول

سد کرخه در سال ۱۳۳۴ هـ.ش بر روى رودخانه کرخه بنا شده است. اين سد از نوع سدهاى انحرافى است که آب رودخانه کرخه را به داخل دو شهر منحرف مى‌کند. طول سد ۱۹۲ متر و ارتفاع آن ۹ متر است. سد در وسط يک قسمت آبريز دارد که طول آن ۱۲۳ متر است و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۵ متر است. درياچه اين سد نيز امکانات فراوانى براى بهره‌بردارى‌هاى جهانگردى فراهم آورده است.

درياچه سه‌دريا، چابهار

اين درياچه از سه درياچهٔ کوچک در قلل کوه تفتان تشکيل شده است که عمق دو درياچهٔ قسمت شمالى کم و اغلب داراى آب گوارا است و درياچه ديگرى که نسبتاً بزرگتر است، آب دائمى و شور دارد. اين پديده از جاذبه‌هاى طبيعى ويژهٔ ناحيه بلوچستان است.

درياچه شورابيل، اردبيل

درياچه شورابيل به مساحت ۱۲۰ هکتار در دو کيلومترى جنوب شهر اردبيل واقع شده است. آب آن شور و حتى براى مصارف کشاورزى نيز غيرقابل استفاده است. نتايج مطالعات زمين‌شناختى نشان مى‌دهد که قدمت اين درياچه قديمى‌تر از درياچه اروميه است.

کناره‌هاى درياچهٔ‌ شورابيل از جمله مراکز عمده جذب جهانگرد درون شهرى در سال‌هاى گذشته بوده است. اهالى منطقه، اوقات فراغت و روزهاى تعطيل آخر هفته خود را در اطراف اين درياچه مى‌گذرانند. با توجه به احداث تأسيسات جهانگردى - تفريحى که به تازگى بهره‌بردارى از فاز اول آن شروع شده است، انتظار مى‌رود تعداد مشتاقان آن دو چندان شود. اين منطقه که دسترسى آن به شهر آسان است هم‌چنين در طرح جامع داخل شهر قرار گرفته و پذيراى انبوهى از اهالى شهر در روزهاى تعطيل است. بنابراين، لزوم توجه به گسترش تأسيسات جهانگردى - تفريحى اين مکان به طورى که بتواند پاسخ‌گوى بيشتر مراجعه‌کنندگان باشد، ضرورى است.

درياچه ميغان، اراك

درياچه ميغان آخرين حلقه اکولوژيک حوزه آبريز دشت اراک است که آب‌هاى سطحى مسيل‌هاى فصلى را جذب مى‌‌کند. گياهان دشتى اطراف درياچه ميغان از گونه خشکى پسند و شورپسند هستند. مساحت درياچه ميغان با توجه به آب‌هاى ورودى آن از حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ کيلومترمربع متغير است. اين محدوده از نظر اقليمى زمستان‌هاى معتدل دارد و به جهت همين ويژگى، توقفگاه گروه‌هاى بزرگى از پرندگان مهاجر است که از نواحى سردسير شمال به سرزمين‌هاى گرمسير جنوب کوچ مى‌کنند. اين درياچه در روزگاران گذشته به نام نمکزار فراهان مشهور بوده است. محيط درياچه ميغان از ۱۶ تا ۲۴ کيلومتر متغير است و جزيره کوچکى در وسط آن قرار گرفته است که آثار و خرابه‌هاى ساختمانى در آن وجود دارد. آب درياچه به قدرى شور است که در هر ليتر آن در تابستان ۵۰ گرم، ‌ در بهار ۳۸ گرم و در زمستان ۲۸ گرم نمک وجود دارد. اين درياچه زيستگاه گروه‌هاى بزرگ پرندگان است و آب و هواى آن در فصل پاييز بسيار مناسب است.

درياچه نئور، اردبيل

درياچهٔ نئور در ۴۸ کيلومترى جنوب شرقى اردبيل در ارتفاع ۲۷۰۰ مترى از سطح دريا قرار گرفته است. وسعت درياچه بيش از ۲۲۰ هکتار و مشتمل بر دو درياچه کوچک (۴۰ هکتار) و بزرگ (۱۸۰ هکتار) است که در فصل پرآبى (بهار) به هم مى‌پيوندند و درياچه‌اى واحد را به وجود مى‌آورند. بيشترين عمق درياچه ۵/۵ متر و ميانگين ژرفاى آن سه متر است.

درياچهٔ نئور، زيستگاه برخى از گونه‌هاى پرندگان مهاجر عبورى است که براى مدتى کوتاه از درياچه استفاده مى‌کنند. «آنقوت» از عمده‌ترين پرندگان اين درياچه و حاشيه آن است که در اين منطقه زادآورى مى‌کند. درياچه نئور که ماهى قزل‌آلاى آن شهرت جهانى دارد، داراى جاذبه‌هاى بسيار مساعد گردشگاهى است.

حواشى اين درياچه از تفرجگاههاى مهم اردبيل است و هر ساله مسابقه تفريحى تحت عنوان «مسابقه ماهيگيري» در اين درياچه بين دوستداران صيد ماهى انجام مى‌شود.