سینمای ایران در فاصله ۱۳۵۷-۱۳۴۸(۵)

در عرصه سينماى متفاوت نيز در سال ۵۵ اين فيلم‌ها به نمايش در آمدند:

'سرايدار' (حسن‌على شريفى‌مهر و خسرو هريتاش)، 'برهنه تا ظهر با سرعت' (هريتاش)، 'ملکوت' (هريتاش)، 'شام آخر' (شهيار قنبري)، 'غزل' (مسعود کيميايي)، 'باغ سنگي' (پرويز کيمياوي) - اين فيلم موفق به دريافت جايزهٔ خرس نقره از بيست و ششمين دورهٔ جشنوارۀ برلين (۱۹۷۶) شد؛ 'پسر ايران از مادرش بى‌اطلاع است' (فريدون رهنما)، 'شطرنج‌باز' (محمدرضا اصلاني)، 'سه نفر روى خط' و 'ميراث' (عبدالله غيابي)، 'نازنين' (عليرضا داودنژاد)

در ابتداى سال ۱۳۵۶ گروهى از سينماها چون محصولى براى نمايش نداشتند، در حال فروپاشيدن بودند و سينما در مرز سقوط قرار داشت. با برگزارى جلساتى توسط حزب رستاخيز طرح گسترش سينماى ايران اعلام شد. اما بهرحال حرف‌ها در دايرهٔ عمل باقى ماند و بعد گروهى از دست‌اندرکاران سينما به مشاغل ديگر روى آوردند. در چنين شرايطى توليد فيلم تقريباً متوقف شده بود و فيلم‌هاى خوب هم اکران نمى‌شدند و اقدامات مسؤولان نيز به‌عمل نمى‌رسيد.

در طى سال ۵۶، ۴۳ فيلم به نمايش در آمد که نزول کمى محسوسى را نشان مى‌دهد. در اين سال تنها ۹ فيلم توليد شد و از جهت کيفى نيز وضعيت سينماى ايران چندان مناسب نبود.

فيلم‌هاى تجارى اين سال عبارتند از:

'يک اصفهانى در سرزمين هيتلر' (نصرت‌الله وحدت)، 'صمد در راه اژدها' (پرويز صياد)، 'همکلاس' (سياوش شاکري)، 'فرياد زيرآب' و 'شب آفتابي' (سيروس الوند)، 'سکوت بزرگ' (محمود کوشان)، 'واسطه‌ها' (حسن محمدزاده)، 'رفاقت' و 'عشق و خشونت' و 'يکى خوش صدا يکى خوش دست' و 'فقط آقا مهدى ميتونه' (رضا صفايي)، 'تازه‌‌عروس' و 'اشک رقاصه' (اسماعيل پورسعيد، خسرو تسليمي، احمد نجيب‌زاده، منوچهر وثوق)، 'شارلوت به بازارچه مى‌آيد' (عباس جليل‌وند)، 'زن' (يوسف ايرواني)، 'خدا قوت' و 'حرمت رفيق' (کسايي)، 'همراهان' و 'نان و نمک' (شروان)، 'پشت و خنجر' و 'دوکله شق' (ايرج قادري)، 'سرباز' (محمدرضا فاضلي)، 'سلام تهران' (داريوش کوشان)، 'جاى امن' و 'گل‌هاى کاغذي' (مرتضى عقيلي)، 'خاتون' (رضا ميرلوحي)، 'جمعه' (کامران قدکچيان)، 'هزاربار مردن' (جلال مهربان)، 'صبح خاکستر' (تقى مختار)، 'خاکستري' و 'شب زخمي' ، (پايان کار محمد صفار)، 'در شهر خبرى نيست' و 'فرى‌ دست‌‌قشنگ' (مهدى فخيم‌زاده)، 'کوچ' (جهانگير جهانگيري)، 'حلقه‌هاى ازدواج' (عزيزالله بهادري)، 'ماهى‌ها در خاک مى‌ميرند' (برادران دلجو و مجاهد)، 'کلام حق' (نظام‌فاطمي)، 'تلافي' (ناصر محمدي)، 'جانى و تپل' (داود اسماعيلي)، 'فرياد عشق' (حسين قاسمى‌وند)، 'در امتداد شب' (پرويز صياد) - اين فيلم عنوان پرفروش‌ترين فيلم تاريخ سينماى ايران در پيش از انقلاب را بدست آورد و موفق‌ترين فيلم صادراتى ايران پيش از انقلاب نيز هست؛ 'غربتى‌ها' (جمشيد ورزنده).

در بخش سينماى متفاوت سال ۱۳۵۶، 'سوته‌دلان' ساختهٔ على حاتمى تنها فيلمى است که به نمايش در مى‌آيد. اين فيلم بعد از توقف پنج سالهٔ حاتمى در ساختن فيلم در عرصهٔ سينما رخ داد.

حاتمى پس از شکست در فيلم‌هاى قبلى‌اش سينما را ترک کرد و به ساخت مجموعه‌هاى تلويزيونى چون 'سلطان صاحبقران' و 'داستان‌هاى مولوي' پرداخت و بعد از پنج سال به سينما بازگشت و 'سوته‌دلان' را ساخت. اين فيلم ديپلم افتخار با امتياز مخصوص را از ششمين جشنوارهٔ جهانى فيلم تهران دريافت کرد و مورد توجه تماشاگران، داوران و منتقدان قرار گرفت و از فيلم‌هاى پرفروش سال گرديد.

در شرايط نابسامان سال ۱۳۵۷، که مردم و حکومت هر يک به نوعى دچار نگرانى و نارضايتى از وضع موجود بودند، دولت در نهايت ضعف و به نام دموکراسي، حل مشکلات سينماى ايران را به عهدهٔ مردم گذاشت. با پراکنده شدن گروه فيلم‌سازان و تعطيل توليد فيلم، بحران به نمايش فيلم نيز سرايت کرد. نمايش و توليدات اندک اين سال نيز تابع شرايط و موقعيت سالن‌هاى سينما قرار داشت.

در سال ۱۳۵۷ اين فيلم‌ها به نمايش درآمدند:

'کوسهٔ جنوب' (ساموئل خاچيکيان)، 'سرسپرده' (ايرج قادري)، 'آقاى لر به شهر مى‌رود' (اميرشروان)، 'مشکل آقاى اعتماد' (اسماعيل پورسعيد)، 'دايرهٔ مينا' (داريوش مهرجوئي)، 'طغيان‌گر' (محمود کوشان)، 'اين گروه محکومين' (هادى صابر)، 'سه دلباخته' (جمشيد شيباني)، 'مرثيه' (امير نادري)، 'بوى گندم' (برادران دلجو و امير مجاهد)، 'پرستوهاى عاشق' (فريدون رياحي)، 'گزارش' (عباس کيارستمي)، 'سفر سنگ' (کيميايي)، 'خان‌نايب' (غلامرضا سرکوب).

در نمايش آخر فيلم 'گوزن‌ها' در شب ۲۸ مرداد سينما رکس دچار آتش‌سوزى شد و ۳۷۹ نفر کشته شدند و عزاى عمومى اعلام شد و سينماهاى تهران يک روز را تعطيل کردند. و بعد با اوج گرفتن تظاهرات و اعتصابات، سينماها از نخستين مکان‌ها براى هجوم قرار گرفتند. در اين فاصله ' قول مرد ' (حسين قاسمى‌وند) روى پرده رفت.

'کلاغ' (بهرام بيضايي) فيلم بعدى بود که آبان‌ماه اکران يافت. اين فيلم در جشنوارهٔ ششم جهانى فيلم تهران شرکت داشت و در جشنواره ونيز حضور داشت و به همين سبب شهرت خوبى داشت و در نمايش عمومى موفقيت زيادى کسب کرد. اما تنها سه روز پس از نمايش؛ برنامه از پيش‌تعيين شده اماکن عمومى از جمله سينماها به آتش کشيده شدند تا دولت نظامى بر سر کار بيايد. پس از اين حادثه سينماها بسته شدند و تنها معدودى از سالن‌ها بشکل محدود نمايش داشتند و عملاً سينما سقوط کرد.

با پيروزى انقلاب در ۲۲ بهمن ماه سرنوشت ديگرى براى سينماى ايران رقم خورد.