| کودک موجودى است مانند آينه، صاف و بدون تيرگي، برگ سفيدى که چيزى در آن نوشته نشده و آمادهٔ نقش‌پذيرى است. دقت اولياء و مربيان در تعليم و تربيت در اين مرحله، مى‌تواند از او انسانى والا و مفيد براى جامعه بسازد؛ و برعکس، بى‌دقتى در اداى اين مهم، چه بسا که از او انسانى نامتعادل و زيان‌آور به حال خود و جامعه خواهد ساخت.
|
|
| در تعليم و تربيت کودکان روش‌هاى گوناگونى به‌کار گرفته مى‌شود که يکى از آنها روش غيرمستقيم است. همهٔ کودکان به اسباب‌بازى علاقهٔ فراوانى نشان مى‌دهند و به اين سبب مى‌توان از اسباب‌بازى‌ها به‌عنوان ابزارى براى تعليم و تربيت استفاده کرد. شايد بيشتر مردم ندانند که شيوهٔ انتخاب و خريد اسباب‌بازى ممکن است به ايجاد دگرگونى‌هاى اساسى در زندگى عاطفي، عقلى و اجتماعى کودک منجر شود. از آنجا که امروزه خريد اسباب‌بازى براى کودکان عموميت يافته است، والدين بايد در اين مورد دقت کافى مبذول دارند تا اسباب‌بازئى را انتخاب کنند که با سن، رشد عقلي، روانى و اجتماعى کودک متناسب باشد.
|
|
|
|
| نقش قيمت در انتخاب اسباب‌بازى
|
|
| بعضى از پدران و مادران، بر اين گمان هستند که با خزيدن اسباب‌بازى‌هاى گرانقيمت به رشد و خلاقيت کودک خود کمک بيشترى مى‌کنند، گاهى اوقات نيز براى آنها اين تصور پيش مى‌آيد که بهترين اسباب‌بازي، گران‌ترين اسباب‌بازى است. اگرچه اسباب‌بازى‌هاى گرانبها قاعدتاً از جنس مرغوب‌ترى ساخته شده‌اند، به اين دلايل نمى‌توان گفت که بهترين و مناسب‌ترين اسباب‌بازى هستند.
|
|
| بعضى اوقات عروسکى معمولى از تکه پارچه‌هاى کهنه و يا سر قيچى‌ها، براى کودک جذاب‌تر است از عروسکى گرانبها و داراى زرق و برق.
|
|
| آ.اس.نيل، نويسندهٔ کتاب 'کودکانى آزاد و مستقل تربيت کنيم' در اين‌باره مى‌نويسد: 'وقتى دختر من کوچک بود، يکى از شاگردان قديمى مدرسه به او عروسکى هديه کرد که راه مى‌رفت و حرف مى‌زد. ترديدى نيست که عروسکى خيلى گرانبها بود. تقريباً در همان زمان، يکى ديگر از شاگردان مدرسه به او خرگوش پارچه‌اى کوچولوئى هديه داد که تقريباً ارزشى نداشت و خيلى ارزان خريده شده بود. دختر من نيم ساعتى با آن عروسک گرانبها بازى کرد و از آن دلزده شد. ولى با خرگوش پارچه‌اى هفته‌هاى متمادى بازى مى‌کرد و خرگوش را آن‌قدر دوست داشت که شب‌ها هم آن را به رختخواب خود مى‌برد.'
|
|
| کودک با اسباب‌بازى ارزان‌قيمت به‌راحتى مى‌تواند بازى کند، آن را مى‌تواند پرتاب کند، خراب کند و چيز تازه‌اى بسازد، در صورتى‌که با اسباب‌بازى گرانبها به‌راحتى نمى‌تواند بازى کند، آن را پرتاب و يا خراب کند. اين‌گونه اسباب‌بازى‌ها بيشتر به درد گذاشتن در ويترين و دکور و پز دادن مى‌خورد و کودک نمى‌تواند با طيب خاطر و آرامش با آن بازى کند.
|
|
| پدري، پس از سفرى به نسبت طولاني، به خانه بازگشت و براى پسر کوچک خود يک هواپيماى برقى کوچک سوغاتى آورد. پدر وقتى چمدان خود را باز کرد، جعبه‌اى را که هواپيما در آن بود به دست پسرش داد. پسرک، با خوشحالي، جعبه را گرفت و آن را باز کرد و هواپيما را از آن بيرون آورد. او که نمى‌دانست چگونه بايد با آن هواپيما بازى کند، آن را بر روى زمين نهاده بود و به جلو و عقب مى‌برد.
|
|
| پدر وقتى اين صحنه را ديد، با عصبانيت هواپيما را از دست بچه گرفت و فرياد کشيد: 'تو هيچ کارى بلد نيستي!' بچه با ناراحتى خودش را کنار کشيد و پدر هواپيما را بر روى ميز نهاد و دستگاه هدايت‌کنندهٔ کوچکى را که به همراه آن خريده بود از جعبه خارج ساخت و پس از روشن کردن دستگاه، هواپيما را به حرکت درآورد. ولي، با کمال تعجب، ديد که پسر او کوچکترين واکنشى از خود نشان نمى‌دهد. او همچنان در گوشهٔ اتاق نشسته بود و با دست‌هاى خود بازى مى‌کرد. پدر بار ديگر عصبانى شد و فرياد زد و از کودک خود خواست که به هواپيما و طرز بازى کردن با آن توجه کند.
|
|
| ولى پسرک به آنچه او مى‌گفت کمترين توجهى نداشت. شايد جعبهٔ اين‌گونه اسباب‌بازى‌ها از خود اسباب‌بازى براى کودک جذاب‌تر باشد؛ چون او به‌راحتى مى‌تواند با جعبه بازى کند، به آن نخ ببندد و يا اينکه آن را قيچى کند و چيزى بسازد و خراب کند، در حالى که با اسباب‌بازى گرانبها نمى‌تواند اين‌گونه عمل کند؛ زيرا پدر و مادر او را مورد سرزنش قرار مى‌دهند و حتى گاهى ممکن است به تنبيه منجر شود.
|
|
| البته، نبايد از اين نکته غفلت کنيم که بعضى از اسباب‌بازى‌هاى ارزان‌قيمت از مواد درجهٔ دو ساخته مى‌شود که استحکام لازم را ندارد و ممکن است زود بشکند و موجب آسيب و زيان شود و احتمال هم دارد که بعضى از بيمارى‌ها از اين طريق انتقال يابد. بنابراين، بايد توجه داشته باشيم که اسباب‌بازى‌ها با سن، جنس، رشد عقلى (Intellectgrowth)، اجتماعي، نيازمندى‌ها و ذوق کودک متناسب باشد.
|
|
| طبقه‌بندى پدران و مادران هنگام خريد اسباب‌بازى
|
|
|
|
|
| گروهى از پدران و مادران به هنگام خريد و انتخاب اسباب‌بازى براى کودکان خود سليقه و عقيدهٔ شخصى خود را اعمال مى‌کنند و تمايلات و خواسته‌هاى کودکان را در درجهٔ دوم اهميت قرار مى‌دهند. حتى بعضى از آنان گمان مى‌کنند که مثلاً هرگاه اسباب‌بازى تجملى و گرانقيمتى براى کودکان بخرند، خدمت بزرگى به آنان کرده‌اند و آنان خوشحال‌تر خواهند شد. شايد هم بدين‌وسيله مى‌خواهند ازطريق نوعى رقابت، برترى وضع اقتصادى خود و کودک خود را به ديگران نشان دهند؛ حال آنکه اين امر خود از دو نظر زيان‌آور است: يکى آنکه از نظر اقتصادى مقدارى از پول خود را بيهوده خرج مى‌کنند؛ و دوم، پس از خريد اسباب‌بازى چون به ميل کودک انجام نگرفته است، کودک از آن خوشش نمى‌آيد و 'دلزده' مى‌شود و پس از مدتى کوتاه آن را به گوشه‌اى مى‌اندازد.
|
|
|
|
| گروهى از پدران و مادران تنها ذوق و خواستهٔ کودک را مورد توجه قرار مى‌دهند و او را در خريد اسباب‌بازى آزاد مى‌گذارند. با توجه به اينکه اسباب‌بازى بر روى قواى عاطفي، روانى و اجتماعى کودک تأثير مى‌گذارد، بنابراين نمى‌توان در انتخاب چنين وسايلى به کودک اختيار تام داد که هر نوع اسباب‌بازئى را که مى‌خواهد انتخاب کنند.
|
|
| اسباب‌بازى به‌عنوان تفريح و سرگرمى
|
|
| گروهى از پدران و مادران، متأسفانه گمان مى‌کنند که اسباب‌بازى تنها براى تفريح و بازى و سرگرمى کودکان درست شده است، از اين‌رو، وقتى به اسباب‌بازى فروشى مى‌روند، بيشتر از اين بُعد به اسباب‌بازى‌ها نگاه مى‌کنند و در واقع به سراغ اسباب‌بازى‌هائى مى‌روند که بتوانند با آن کودک را ساکت نگه دارند تا به کار خود برسند. اين گروه به‌راحتى تسليم خواسته‌هاى کودکان مى‌شوند و يا اينکه وقتى خود آنها اسباب‌بازى مى‌خرند بيشتر به جنبهٔ سرگرم‌کنندگى آن توجه دارند تا جنبه‌هاى آموزشي، فکري، روانى و اجتماعى آن.
|
|
| اعمال ذوق و آرزوهاى سرکوب‌شدهٔ خود
|
|
| گروهى از پدران و مادران، به هنگام انتخاب اسباب‌بازي، ذوق و سليقه و آرزوهاى سرکوب‌شدهٔ دوران کودکى خويش را ملاک قرار مى‌دهند و تصور مى‌کنند که اگر همان اسباب‌بازى‌ها را تهيه کنند و به کودک خود هديه دهند او را غرق در خوشحالى خواهند کرد. ولى وقتى اسباب‌بازى موردنظر را تهيه مى‌کنند با کم‌توجهى کودک مواجه مى‌شوند.
|
