|
|
تحليل اجتماعى - فرهنگى - سياست‌ها و برنامه‌ها
|
|
| طرح جامع توسعه جهانگردى منطقه‌اى نوساتنگارا در ۱۹۸۱ تهيه شد (برنامه توسعه و عمران سازمان ملل متحد و سازمان جهانى جهانگردي. ۱۹۸۱. طرح توسعه جهانگردى نوساتنگارا، اندونزي. مادريد: سازمان جهانى جهانگردي). اين مطالعه برنامه‌ريزي، يک بخش عمدهٔ اجتماعى - فرهنگى دارد که توسط يک جامعه‌شناس اندونزيائى عضو تيم برنامه‌ريزى تهيه شده است. اهداف توسعه جهانگردى در اين منطقه يک بيانيه دربارهٔ عوامل اجتماعى - فرهنگى را نيز دربر دارد، به اين‌صورت:
|
|
| حمايت از حفظ و نگهدارى الگوهاى فرهنگى سنتى و تجلّى هنرى آنان و جاهاى خاص مهم تاريخى و فرهنگى که نشان‌دهندهٔ ميراث نوساتنگارا هستند، و به حداقل رساندن هرگونه اثر مخرب جهانگردى بر فرهنگ‌هاى قديمى و کل جامعه از طريق توسعهٔ به دقت کنترل‌شده.
|
|
| الگوهاى اجتماعى - فرهنگى اين منطقه به دقت نسبت به توسعه جهانگردى مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. مسافرت‌هاى پژوهشى به جاهاى متعددى انجام گرفت و متون موجود دربارهٔ گروه‌هاى فرهنگى مختلف مطالعه شد. همان‌طور که در گزارش طرح بيان شده است، عوامل اجتماعى - فرهنگى جهانگردى شامل اين موارد مى‌شوند:
|
|
| - جنبه‌هاى سنتى فرهنگ‌هاى نوساتنگارا - ويژگى‌هاى منحصربه‌فرد آنها که جاذبه‌هائى براى جهانگردان و براى مردم حس هويت فرهنگى به‌وجود مى‌آورد.
|
|
| - طبيعت مرزى اين فرهنگ‌ها از نظر تاريخى - با آنکه نوساتنگارا توسط تماس‌هاى اوليه با فرهنگ‌هاى پرتغالي، هلندى و اسلامى از نظر سياسى و مذهبى تحت‌تأثير قرار گرفت، ولى تا زمان استقلال ملى دستخوش تحول سريع نشد. تغيير و تأثيرپذيرى جديد به طريق غيرگزينشي، به‌خصوص در ميان جوانان، همراه با از دست دادن برخى از الگوهاى فرهنگى و هويت ميراث فرهنگى در حال به وقوع پيوستن است.
|
|
| - قيد و بندهائى که اسلام و مسيحيت برقرار کرده‌اند - بسيارى از تشريفات سنتى و ديگر عناصر فرهنگى مرتبط با باورهاى همزادگرائى در حال از ميان رفتن هستند. جداسازى عناصر سنتى از باورهاى مذهبى ضرورى است تا برخى از جنبه‌هاى فرهنگ سنتى بتواند حفظ شود.
|
|
| اين طرح قيد مى‌کند که جهانگردى داراى تأثيرهاى مثبت و منفى خواهد بود. آثار مثبت احتمالى عبارتند از:
|
|
| - حفظ برخى از الگوهاى سنتي، چرا که آنها جاذبه‌هائى براى جهانگردان هستند، بدين نحو يک احساس ميراث فرهنگى حفظ و تنوع فرهنگى ملى غنى مى‌شود.
|
|
| - بهبود استانداردهاى اجتماعى - اقتصادى جوامع از طريق منافع اقتصادى جهانگردي.
|
|
| - تشويق مبادلات ميان - فرهنگي، هم از لحاظ ملى و هم بين‌المللي، از طريق تماس‌هاى ميان جهانگردان و ساکنان.
|
|
| آثار منفى احتمالى عبارتند از:
|
|
| - تجارتى شدن عناصر فرهنگى سنتي.
|
|
| - اثرات نمايشى بر اين فرهنگ‌ها، که جهانگردان همراه مى‌آورند و به تقليد غيرگزينشى ساکنان از خصلت‌هاى فرهنگى خارجى مى‌انجامد.
|
|
| - اختلال در تداوم فرهنگي.
|
|
| - تضعيف هويت‌هاى فرهنگى ناشى از مطالبى که در سطور بالا بيان شد.
|
|
| اين طرح، اين نکته را خاطرنشان مى‌کند که آثار اجتماعى - فرهنگى منفى از عوامل خارجى متعددي، و نه تنها از جهانگردي، ناشى مى‌شوند.
|
|
| طرح نوسانتنگارا مى‌گويد که يک برنامهٔ اجتماعى - فرهنگى بايد سازماندهى و اجراء شود. اين برنامه به حفظ برخى عناصر گزينش‌شدهٔ فرهنگى‌هاى سنتي، و به کنترل اثرات منفى جهانگردى خواهد پرداخت. توالى سياست حفاظت بايد اين‌طور باشد: ۱. تهيه فهرست از عناصر فرهنگى سنتي، ۲. انتخاب عناصر مناسب براى حفاظت، ۳. به‌کار بستن ضوابط حفاظت. اين طرح نشان مى‌دهد که عناصر سنتى که بايد و عملاً مى‌توانند حفظ شوند و فنون حفظ آنان عبارتند از:
|
|
| - رقص و موسيقى - آموزش‌دهى در تمام سطوح و سازماندهى نمايش‌ها و مسابقات از جمله نمايش‌هاى توريستي.
|
|
| - پارچه‌بافى و ساير صنايع‌دستى - حفظ کنترل کيفيت، توسعهٔ انواع بيشترى از صنايع‌دستي، و بهبود توليد و بازاريابى از طريق تعاونى‌هاى روستائى و مراکز فروش صنايع‌دستى به جهانگردان.
|
|
| - رويدادهاى فرهنگى ويژه - سازماندهى رويدادها و مراسم ويژه، به‌طور منظم، و حفظ اصالت آنها.
|
|
| - روستاهاى قديمي، بناهاى تاريخى و محل‌هاى باستانى - به‌کار بستن اقدامات حفاظتي، از جمله در روستاهائى که از نظر فرهنگى نمونه هستند.
|
|
| - مصنوعات سنتى و تاريخى - ايجاد موزه‌ها و سازماندهى نمايشگاه‌هاى فرهنگى و تاريخى ويژه.
|
|
| اين طرح خاطرنشان مى‌کند که تأسيس مراکز فرهنگى مى‌تواند روشى مهم براى حفاظت فرهنگى باشد، زيرا اين مراکز امکانات مادى مناسبى فراهم مى‌کنند و مى‌توانند برنامه‌هاى فرهنگى را سازماندهى کنند.
|
|
| براساس اين روش، اين طرح يک برنامهٔ اجتماعى - فرهنگى عرضه مى‌کند. اين برنامه در شکل زير نشان داده شده است. سازمان‌ها و مؤسسات مختلفى که بايد در اجراء اين برنامه دخيل باشند در طرح مشخص شده‌اند.
|
|
|
|
| همچنين اين طرح توصيه مى‌کند که بايد دربارهٔ تمام جنبه‌هاى جهانگردى به جامعه آموزش داده شود. اين امر به دو طريق بايد انجام شود - از طريق مجارى رسمى دولتى نظير دفاتر جهانگردى که اطلاعات را در اختيار روزنامه‌ها، راديو و تلويزيون و شهرها و روستاها در ناحيه‌هاى جهانگردى قرار دهند، و از طريق مجارى غيردولتى نظير سازماندهى فرهنگى محلي، جوانان، مذهبى و اجتماعي، و رهبران سنتي، برگزارى جلساتى دربارهٔ جهانگردى در شهرها و روستاها به‌عنوان روش ارتباطاتى مهم توصيه شده است.
|
|
| اين طرح تأکيد مى‌کند که مطلع ساختن صحيح جهانگردان از ويژگى‌هاى اجتماعى - فرهنگى مردم نوساتنگارا قبل از آنکه آنها در جريان سفر خود از منطقه ديدن کنند امرى ضرورى است. بدين طريق، جهانگردان تجربه‌اى معنى‌دارتر و احترامى بيشتر براى اين فرهنگ‌هاى محلى خواهند داشت.
|
|
| ساير توصيه‌هاى طرح جهانگردى نيز به عوامل اجتماعى - فرهنگى مربوط مى‌شود. سياست کلى رشد تدريجى و کنترل‌شدهٔ جهانگردى مطابق با توسعهٔ مرحله‌اى و برنامه‌اى است. به‌علاوه، هيچ نوع متمرکز از توسعه جهانگردى توصيه نشده است، به‌جز در مورد تفريحگاه‌هاى ساحلى کم‌تراکم. توصيه‌هاى زيادى براى حفظ برخى از محل‌هاى خاص باستان‌شناسي، تاريخى و فرهنگي، از جمله برخى روستاهاى قديمي، به‌عمل آمده است. بر اهميت ادغام نقش و نگارهاى سنتى و مصالح ساختمان‌هاى محلى در توسعهٔ تسهيلات توريستى تأکيد شده است.
|
|
| اين طرح توصيه مى‌کند که يک پروژه دربارهٔ جهانگردى روستائى بايد انجام شود. مفهوم پروژهٔ مزبور اين است که روستاها براى بازديدکنندگانى که مى‌خواهند با مدتى زندگى کردن در آنجا شناخت بهترى از فرهنگ روستائى کسب کنند تسهيلات توريستى کوچکى را خود احداث و اداره کنند. تسهيلاتى نظير اتاق و رستوران ساده با سبک معمارى محلى ساخته شوند، و بازديدکنندگان غذاهاى محلى را صرف و در فعاليت‌هاى روستائى شرکت کنند. بعضى از روستاها در برنامهٔ جهانگردى روستائى نوساتنگارا به‌عنوان اردوگاه‌هاى پايگاهى براى سرويس‌دهى به جهانگردانى که کوه‌پيمائى مى‌کنند و در کوه‌هاى نزديک اردو مى‌زند سازمان داده خواهند شد. در اين روستاها، علاوه بر احداث اتاق و رستوران، روستائيان وسايل اردو کرايه خواهند داد و خدمات راهنمائى فراهم خواهند کرد.
|
