بقعه شیخ داوود، روستای نصرآباد، یزد

بقعه سيد پنهون، يزد

اين بقعه در محلهٔ فهادان شهر يزد واقع و بنايى بسيار ساده شامل دو اتاق کوچک بدون هيچگونه ارزش معمارى است و فقط يک قطعه کاشيکارى به صورت ستارهٔ چهار پر در آن قرار دارد. نام واقعى صاحب بقعه سيد تاج‌الدين جعفر است که يکى از اعقاب امام‌زاده ابوجعفر يزد است. از نوشته‌هاى تاريخى چنين برمى‌آيد که از حدود قرن نهم هجرى مزار سيد تاج‌الدين جعفر به عنوان «سيد پنهون» معروف شده است.

بقعه سيد حمزه، اردبیل

اين مقبره نيز که به «سارى گلى آقاسي» معروف است در محوطه بقعه شيخ جبرائيل، در قسمت جنوبى آن واقع شده است. بناى بقعه آجرى و ساده با گنبد مدور آجرى است. شکل آن مستطيل است و ابعادش ۲/۴۵×۳/۹۲×۴/۱۰ متر است.

اين بقعه نزد سالخوردگان به «امام‌زاده گل زرد» يا سارى گلى آقاسى معروف است و وجه تسميه‌اش اين است که گويا در زمان‌هاى قديم زنى براى حفظ ناموس خود به يک درخت با گل زرد که در پاى ديوار اين مقبره بود، پناه برد و نجات يافت.

در مورد هويت سيد حمزه، در کتاب «بحرالانساب ابن عتبه بن على بن الحسن» آمده است که وى از فرزندان امام موسى کاظم (ع) است که از بغداد براى ارشاد و راهنمايى مردم به اردبيل آمد و در آن‌جا نيز درگذشت.

بقعه سيد محمد گياهخوار، شوشتر

اين بقعه در کنار رود گرگر و در محوطهٔ مرتفعى در شمال شرقى شوشتر واقع شده است. بناى اصلى بقعه از آثار دوران صفوى است. گنبد آن با گردنى بسيار بلند، تناسب زيبايى دارد. سه سنگ قبر بقعه به سه شاعر شوشترى به نام‌هاى ملامهدى، ايمن و شباب تعلق دارد. اين بنا در زمان محمدشاه قاجار به (سال ۱۲۵۷ هـ.ق) مرمت شده است.

بقعه سيد محمد ماهرو، شوشتر

بقعه سيد محمد ماهرو در شهرستان شوشتر واقع شده است. اين بقعه شامل: گنبد، ايوان و گلدسته است. بر سر در ورودى، ‌ چهار پايهٔ‌ گلدسته و يک گلدستهٔ کاشيکارى و لوحى به تاريخ ۱۲۷۹ هـ.ق ديده مى‌شود. گنبد کاشيکارى شدهٔ بقعه از ساخته‌هاى دورهٔ صفوى است. بناى بقعه در دورهٔ‌ قاجارى تعمير شده است.

بقعه شاه ابوالقاسم، مسجدسليمان

بقعه شاه ابوالقاسم در دامان کوهستان و در دره‌اى مشرف به آبادى شاه آباد سادات مسجد سليمان واقع شده است. بنا گنبدى مطبق پلکانى، با ۲۲ مسطح پلکانى دارد که گلويى‌هاى آن بر يک سطح مدور قطور و استوار قرار گرفته است. گنبد، ۲۴ طبقه دارد. بر گرداگرد گلويى گنبد، چهار دهانهٔ‌ نورگير نيم طاقى تعبيه شده است. در قسمت جنوبى بقعه، ورودى جديدى با دو سکو و يک طاق و يک مدخل مستطيل شکل بطرز زيبايى تعبيه شده است که توسط پلکانى به سردابه‌اى مى‌پيوندد.

اکنون ضريح در گودى افتاده است. مدخل بقعه و سردابهٔ محل مقبره، در انتهاى ايوانى با ستون‌هاى ضخيم قرار دارد. اين ايوان طويل به وسيلهٔ پلکانى از سطح قبرستان به مدخل سردابه محل مقبره متصل مى‌شود که در قست جلوى آن حياطى قرار دارد. بر بالاى طاق پيشانى در، نقش اسبى و شمشيرى رسم شده است.

بقعه شاه خليل تفت، تفت

بناى بقعه يا خانقاه شيخ خليل‌اللّه ثانى که نوادهٔ شاه نعمت‌‌اللّه ولى است جزئى از مجموعهٔ‌ وسيعى بود که به عنوان خانقاه توسط شاه نعمت‌اللّه ولى ايجاد شده است. در حال حاضر بناى بقعه مربع شکل است و گنبدى آجرى بر فراز آن و اتاقى در سمت راست آن مشهور به مقبرهٔ سيد محمد از مجموعهٔ قديم برجاى مانده است. در زير گنبد صورت ۹ قبر ديده مى‌شود که بر همهٔ‌ آنها سنگ ‌مرمرهاى خوش تراش و ظريفى نصب شده است. بر اين سنگ قبرها کتيبه‌هاى مختلف و نقش‌هاى گل و بوته حجارى کرده‌اند. سنگ قبر شاه خليل به ابعاد ۱۰۰×۲۹ و ارتفاع ۲۳ سانتى‌متر داراى کتيبه‌هايى به خط ثلث و نسخ است. بر دو سنگ اين سه بيت که ماده تاريخ کشته شدن شاه خليل‌اللّه است به خط نسخ ديده مى‌شود:

شــاه بــرهان ديــن خليـل‌اللّه			کرد از خاکـدان چــو قطــع حيــات
سال تاريــخ مــوت او جستــم			از دل خويشتــن بــه وقــت وفــات
گفت چو در هرات گشت شهيد			سال فوتش بود شهيد هرات (۹۲۵)

در اين بقعه همچنين کاشى معرقى در بدنهٔ ديوار اتاق دست راست خانقاه مشهور به مقبرهٔ سيد محمد نصب شده که بر آن به خط نسخ خوش رنگ قهوه‌اى، حديثى از پيامبر و به رنگ سفيد، اشعارى مذهبى نوشته شده است.

شاه خليل‌‌اللّه ثانى، ‌ فرزند ميرشاه تقى‌الدين و نبيرهٔ شاه نعمت‌اللّه ولى است که در هرات کشته شده و جسدش به تفت منتقل و در اين بقعه به خاک سپرده شده است.

بقعه شاه ركن‌الدين، دزفول

بقعه شاه رکن‌الدين در محلهٔ صحرابدر در شرق دزفول قرار دارد. اين بقعه از بناى حرم، ايوان‌ها و ساختمان‌هاى دو طبقه تشکيل شده است. در وسط بناى اصلى، ضريح و مرقد شاه رکن‌الدين قرار دارد. بر فراز بنا، ‌ گنبد رُک دوازده ترکى قرار دارد. شيوهٔ کاربندى زير گنبد به کارهاى قرن نهم هـ.ق شباهت دارد. ورودى جنوبى داراى پلکان، شاه‌نشين و طاقنماهايى است که بر بالاى آن‌ها دو گلدسته قرار دارد. بناى اصلى بقعه در زمان تيموريان ساخته شده است. در تذکره دزفولى، نسب صاحب بقعه را با چهارده واسطه به حضرت امام موسى بن جعفر (ع) مى‌رسانند. در کنار بقعه، مدرسهٔ علوم دينى قرار دارد.

بقعه شيخ ابا صلت، قم

بناى بقعه شيخ اباصلت در شمال شرقى قم و متصل به دروازه سابق رى قرار دارد. بقعه‌اى آجرى و ساده از دوره صفوى در گوشه‌اى از محوطهٔ وسيع برپا شده که گفته مى‌شود مدفن يکى از دانشمندان قم در قرن‌هاى نخست هجرى بوده باشد.

نماى درون بنا با بلندى ۸ متر، چهار گوشه با گنبد قوسى آجرى و سردرى مرتفع در جانب شرق است. نوشته‌اى در اين بنا ديده نمى‌شود، جز يادگارهاى قلمى اشخاص که بر بدنه راست ديوار غربى بقعه به تاريخ‌هاى قرون دوازدهم و سيزدهم رقم زده‌اند.

بقعه شيخ داوود، روستاى نصرآباد، يزد

اين بقعه در روستاى نصرآباد يزد واقع است. در داخل بقعه محرابى ساده قرار دارد و روى قبر شيخ سنگى به ابعاد ۸۳×۴۵ سانتى‌متر با کتيبه‌اى به خط نسخ خوش و درشت مشهود است که اسم «داود بن شيخ ابراهيم بن محمد بن احمد المعلم الهفتادي» و تاريخ وفات وى «رمضان‌المبارک السنه خمس و عشر و ثمانمائه» به چشم مى‌خورد. بدين ترتيب معلوم مى‌شود که سال فوت شيخ داود ۸۱۵ هجرى قمرى بوده است. در زير پاى شيخ نيز صورت قبرى با پوشش کاشى و عباراتى به خط نسخ متضمن نام دوازده امام ديده مى‌شود. بنا به نوشتهٔ کتب تاريخى، شيخ داود از مريدان شيخ على بنيمان بوده است.