ميزان حملهٔ ثانويه بيمارى در تماس‌هاى خانوادگي، درحدود ۴۰% است و در زمينه ضعف بهداشتى و ازدحام جمعيت، مانند مراکز نگهدارى افراد عقب‌مانده و مهدکودک‌ها و اردوهاى
پرجمعيت، به‌نحو شايعى همه‌گيرى‌هائى از بيماري، حادث مى‌شود.
منابع و مخازن، نحوهٔ انتقال و دورهٔ قابليت سرايت
تنها ميزبان بااهميت عفونت را انسان تشکيل مى‌دهد، ولى با اين وجود، همه‌گيرى‌هائى از شيگلوز، دربين ميمون‌هاى (پريمات‌ها) مختلف، گزارش گرديده است. راه‌هاى انتقال شيگلاها عبارت است از:
۱. انتقال مستقيم يا غيرمستقيم مدفوعى - دهاني، از فرد بيمار يا حامل:
- انتقال از راه دستان آلوده:
در کُل، افرادى مسؤول انتقال عفونت هستند که بعد از اجابت مزاج، دستان خود را به‌طور کامل نمى‌شويند و دراثر تماس مستقيم با ديگران يا دراثر تماس با مواد غذائي، عفونت را به ديگران منتقل مى‌کنند و بدون شک، بلندبودن ناخن‌ها مى‌تواند بر خطر انتقال بيمارى بيافزايد و تقيّد به پاکى و کوتاه کردن مرتب ناخن‌ها از احتمال آن بکاهد.
بيمارى ناشى از مصرف غذاهاى آلوده، در مقايسه با انتقال بوسيله تماس مستقيم شايع نمى‌باشد، ولى درصورت بروز، باعث ايجاد اپيدمى‌هاى بزرگى مى‌گردد. ناگفته نماند که بيمارى ناشى از سالمونلا، ويبريوکلرا و اشريشياکولي، برخلاف شيگلا به‌تقريب در تمامى موارد، دراثر مصرف آب يا غذاى آلوده، منتقل مى‌گردد. به هر حال انتقال به وسيله دستان آلوده، يکى از طرق شايع انتشار عفونت است و طى مطالعه‌اى مشخص شده است که ۶۱% کودکان کوچک‌تر از يک‌ساله، دراثر تماس با مورد اوليه، دچار اين بيمارى شده‌اند.
به‌طور کلى بيشتر موارد ديسانترى باسيلر، ناشى از انتقال فرد به فرد مى‌باشد، ولى با اين حال همه‌گيرى‌هاى وسيع ناشى از مصرف آب يا غذاى آلوده، نيز گزارش شده است و به‌نظر مى‌رسد در کشورهاى در حال پيشرفت، موادى مانند آب و غذاهاى آلوده، وسايل انتقال مهمى را تشکيل مى‌دهند و همه‌گيرى‌هاى ناشى از شيگلوز، بکلى دراثر مصرف آب چاه‌هائى بوده که بوسيله مدفوع انسان، آلوده شده بودند، زيرا در کشورها در حال پيشرفت و عقب‌نگه‌داشته شده چاه‌هاى مستراح، بيشتر نزديک چاه‌هاى آب مى‌باشند. هرچند درصورتى که چنين آب‌هائى کلرينه شوند، عارى از آلودگى خواهند شد.
- انتقال از طريق حاملان:
درصورتى که افراد مبتلا به شيگلوز را درمان نکنيم ميکروارگانيسم‌ها به‌مدت ۱ تا ۴ هفته ازطريق مدفوع آنان به محيط خارج، دفع مى‌گردد. حالت حاملى درازمدت شيگلا اگرچه به ندرت ممکن است يافت شود، ولى ارتباطى با زمينه خاصى مانند اختلال‌هاى روده‌اى ندارد و حالت حاملى شيگلا بر خلاف سالمونلا و وَبا به محيط روده بزرگ، محدود مى‌شود و در صورت عدم وجود آلودگى کرمى همزمان، به‌درمان پادزيستى (آنتى‌بيوتيکي) پاسخ مى‌دهد. در ضمن تعداد ميکروبى که به وسيله حاملان شيگلا به‌محيط دفع مى‌شود، به مراتب کمتر از تعدادى است که طى مرحله حاد بيمارى دفع مى‌گردد و بنابر اين قابليت انتقال بيمارى ازطريق حاملان، کمتر از مبتلايان به ديسانترى حاد است.
- انتقال در محيط بيمارستان:
عفونت بيمارستانى ناشى از شيگلاها به بخش شيرخواران محدود نمى‌شود و به‌آسانى مى‌تواند در بخش بزرگسالان نيز منتشر گردد. زيرا تعداد ميکروبى که براى انتقال به ديگران لازم است خيلى کم بوده، از طريق دست بيماران به دست پرسنل و از آن طريق به ساير بيماران منتقل مى‌شود و از طرفي، شيگلاها تا مدتى بر روى وسايل و تجهيزات آزمايشگاهي، به حيات خود ادامه مى‌دهند و در اثر کوچک‌ترين بى‌احتياطى به پرسنل آزمايشگاه، منتقل مى‌گردند.
- انتقال از طريق هم‌جنس‌بازى:
هم‌جنس‌بازى نيز يکى از راه‌هاى انتقال اين بيمارى است و شيگلاها مى‌توانند ازطريق تماس دهانى - مقعدى يا تناسلى - مقعدى نيز منتقل شوند.
۲. انتقال ازطريق مصرف آب و شير آلوده:
اين ارگانيسم‌ها قادر هستند به مدت ۴ تا ۶ هفته در آب استريل يا در آب لوله زنده بمانند، ولى در آبى که در معرض تابش آفتاب باشد دوام آنها کمتر است.
در جوامع پيشرفته‌اى که بهداشت مردم از وضعيت مطلوبى برخوردار است، انتشار ديسانترى باسيلر از طريق غذا پديده نادرى مى‌باشد، زيرا اگرچه مواد غذائى مانند پنير قادر به نگهدارى و تکثير شيگلاها مى‌باشند، ولى پاستوريزه‌کردن شير، اين ميکروب‌ها را از بين مى‌برد. لازم به ذکر است که ميکروارگانيسم‌ها در بعضى از انواع سالاد، قادر به تکثير نيستند، ولى از آنجا که براى انتقال آلودگى حدود ۲۰۰ عدد ميکروب نيز کفايت مى‌کند، نيازى به تکثير آنها نبوده، به‌صرف آلودگى قبلى به وسيله دستان افراد آلوده، انتقال بيمارى از طريق سالاد، ممکن مى‌باشد.
۳. انتقال به وسيله سوسک و حشره‌هاى ديگر:
سوسک‌ها ميکروب را در سطح بدن خود حمل مى‌نمايند، ولى شيگلاها به احتمال زياد در لوله گوارش آنها نيز تکثيريافته، ازطريق مدفوع، دفع مى‌گردد. درضمن حداقل تعداد ميکروبى که مى‌تواند در انسان، بيمارى‌زا شود کمتر از ۲۰۰ عدد مى‌باشد و يک سوسک مى‌تواند اين تعداد ميکروب و حتى بيشتر از آن را به آسانى حمل نمايد. در شروع فصل گرم سال، تعداد مگس‌ها به سرعت روبه افزايش مى‌‌رود و اين حشره‌ها، بدون‌شک قادر به انتقال شيگلاها از طريق پاها و بال‌هاى خود مى‌باشند و به وسيله مدفوع و مواد استفراغى خود نيز ميکروب را دفع مى‌کنند و موجب آلودگى مواد غذائى مى‌شوند.
شيگلوز، طى دورهٔ حاد بيمارى و تا زمانى که ميکروب در مدفوع يافت مى‌شود؛ يعني، تاحدود چهار هفته بعد از شروع عفونت، براى ديگران مسرى است و اگرچه حالت حاملي، گاهى به مدت
چندين ماه ادامه مى‌يابد، ولى حاملان بدون علامت بيماري، به ندرت باعث انتقال ميکروب مى‌گردند. در ضمن موارد ثانويهٔ ناشى از شيگلوز، طى همه‌گيرى‌هاى اين بيمارى شايع مى‌باشد.
