حرکات سر

دو حرکتى که بيشترين استفاده را دارند، سر تکان دادن به نشانه تأييد (و تصديق) و سر تکان دادن به نشانه عدم تأييد (يا انکار) مى‌باشند. تصديق با اشاره سر يک علامت مثبت است که در اغلب فرهنگ‌ها براى نشان دادن 'آري' يا تأييد به‌کار مى‌رود. تحقيقات انجام شده بر روى افرادى که از هنگام تولد ناشنوا يا لال يا نابينا بوده‌اند، نشان داده که آنان نيز از اين علامت براى اظهار تأييد استفاده مى‌کنند و اين نکته باعث ايجاد اين نظريه شده که شايد اين يک علامت ذاتى باشد. تکان سر به علامت 'خير' نيز به عقيده برخى يک علامت ذاتى است، البته عده‌اى ديگر اين فرضيه را پيشنهاد کرده‌اند که اين اولين علامتى است که انسان ياد مى‌گيرد. آنها معتقدند زمانى‌که نوزاد به‌ حد کافى شير خورده باشد، سر خود را از طرفى به طرف ديگر تکان مى‌دهد تا سينه مادر را رد کند. به همين‌گونه، کودک خردسالى که به حد کافى غذا خورده، از اين علامت استفاده مى‌کند تا والدين، غذا دادن به او را متوقف کنند.

يکى از ساده‌ترين روش‌ها براى پى‌بردن به اعتراض پنهانى يک شخص، زمانى‌که در ارتباط با ديگران هستيد اين است که ناظر حرکت سر به علامت نفى در حالى‌که شخص به‌طور کلامى موافقت خود را اعلام مى‌کند، باشيد. به‌عنوان مثال، شخصى را در نظر بگيريد که لفظاً به شما مى‌گويد، 'بله، متوجه منظور شما هستم' يا 'من واقعاً از کار کردن در اينجا لذت مى‌برم' يا ' ما به‌طور حتم بعد از کريسمس با هم معامله خواهيم کرد' در حالى‌که سر خود را از طرفى به طرف ديگر حرکت مى‌دهد. با اينکه حرف او به‌نظر متقاعد‌ کننده مى‌رسد، علامت تکان سر نشان مى‌دهد که يک رفتار منفى وجود دارد و توصيه مى‌شود که حرف‌هاى آن شخص را نپذيريد و بيشتر پيگير شويد.

حالت‌هاى اساسى سر

سه حالت اساسى سر وجود دارد. در اولين حالت، سر به طرف بالا است (شکل سر در حالت بى‌ طرف ـ خنثي) و نمايانگر بى‌طرفى شخص راجع به آنچه که مى‌شنود است. معمولاً سر ثابت است و شايد گاهى اوقات جهت تصديق کمى‌ تکان بخورد. علائم دست به گونه با اين حالت استفاده مى‌شوند.

زمانى‌که سر به يک طرف خم مى‌شود، نشان مى‌دهد که علاقه به‌وجود آمده است (شکل سر در حالت علاقه‌مندي). چارلز‌داروين يکى از اولين کسانى بود که متوجه شد انسان‌ها و نيز حيوانات چنانچه در مورد خاصى علاقه‌مند باشند، سر خود را به يک طرف خم مى‌کنند. چنانچه مشغول ارائه توضيحاتى براى فروش محصولات يا در حال ايراد سخنرانى هستيد، هميشه در ميان حضار، به اين علامت توجه نمائيد. زمانى‌که متوجه شديد سرهاى خود به يک طرف خم کرده‌اند، به جلو آمده‌اند و از علائم ارزيابى دست به چانه استفاده مى‌کنند، مشخص است که متوجه صحبت‌هاى شما شده‌اند. بانوان از اين حالت سر براى نشان دادن علاقه‌ خود به يک مورد جذاب استفاده مى‌کنند. هنگامى‌که ديگران با شما صحبت مى‌کنند،

تنها کافى است که سر خود را به يک طرف خم کنيد و به علامت تصديق تکان دهيد تا شنونده با شما احساس صميميت بکند.

هنگامى‌که سر رو به پائين است، نشانه رفتار منفى و حتى داورى کردن است (شکل سر در حالت نارضايتي). مجموع علائم ارزيابى انتقادآميز معمولاً در حالى‌که سر رو به پائين است، انجام مى‌شوند و اگر نتوانيد سر شخص را به سمت بالا ببريد يا به يک طرف خم کنيد، شايد با مشکلات ارتباطى روبه‌رو شويد. به‌عنوان يک سخنران، اغلب با جمعيت شنونده‌اى روبه‌رو مى‌شويد که دست به سينه، با سر رو به پائين نشسته‌اند. سخنرانان حرفه‌اى اغلب کارى مى‌کنند که مشارکت حضار قبل از شروع نطق جلب شود. قصد اين است که سرهاى حضار به سمت بالا باشد و آنها فعالانه مشارکت نمايند. چنانچه عمل سخنران موفقيت‌آميز باشد، حالت بعدى سر حضار، حالت سر به يک طرف خواهد بود.

هر دو دست در پشت سر

اين علامت شاخص متخصصينى مانند حسابر‌س‌ها، وکلا، مديران فروش، رؤساى بانک و يا افراى است که احساس مطمئن بودن (به خود)، برترى يا تسلط راجع به مسئله‌اى مى‌کنند. اگر قادر به خواندن فکر او بوديم، احتمالاً چيزى مثل اين مى‌گفت: 'من پاسخ همه پرسش‌ها را دارم' ، يا ' شايد روزى به زرنگى من بشوي' يا حتى ' همه چيز تحت کنترل است' . اين علامت همچنين توسط فردى که تيپ 'همه چيزدان' استفاده مى‌شود و خيلى از مردم وقتى با چنين حرکتى روبه‌رو مى‌شوند، احساس ناراحتى مى‌کنند. وکلا اغلب در جمع همکاران خود از اين حرکت استفاده مى‌کنند تا نشان دهند که مطلع و دانا هستند. همچنين مى‌تواند به‌عنوان يک علامت ارضى براى مشخص کردن محدوده فيزيکى خود در يک فضا باشد. مردى که در (شکل 'شايد يک روز تو هم به زرنگى من بشوي' ) ديده مى‌شود، اين علامت را همراه با حالت قفل پا به شکل 4 استفاده کرده که نشان مى‌دهد او نه تنها احساس برترى مى‌کند بلکه احتمالاً مايل به بحث و مشاجره نيز مى‌باشد.

از چند راه مى‌توان با اين حرکت مقابله کرد که بستگى به موقعيت دارد. اگر مى‌خواهيد به‌علت بروز اين رفتار در شخص پى ببريد، به جلو خم شويد و در حالى‌که کف دست‌هاى خود را نمايان کرده رو به بالا مى‌آوريم، بگوئيد: 'متوجه هستم که شما راجع به اين مسئله آگاه هستيد، ممکن است نظر خود را بگوئيد.' سپس عقب بنشينيد و در حالى‌که کف دست‌ها هنوز نمايان است، منتظر پاسخ باشيد. روش ديگر، مجبور کردن فرد به تغيير حالت خود است اين کار را مى‌توان با قرار دادن چيزى در خارج از دسترس او انجام داد و از او سؤال کرد که 'آيا اين را ديده‌اي؟' ، بدين وسيله او اجباراً به جلو خم مى‌شود. روش خوب ديگرى براى روبه‌روئى با اين وضعيت، تقليد آن است. اگر مى‌خواهيد موافقت خود را با شخصى نشان دهيد، تنها کارى‌که مورد نياز است، تقليد علائم مورد استفاده او است.

از طرفي، اگر شخصى از علامت دست‌ها ـ پشت سر استفاده مى‌کند، مشغول سرزنش شما است، شما با تقليد حرکت او، به‌طور غيرکلامى او را تهديد مى‌کنيد. به‌عنوان مثال، دو حقوقدان در حضور يکديگر از اين علامت استفاده مى‌کنند (شکل 'من هم به اندازه تو زرنگم' ) تا برابرى و موافقت خود را نشان دهد، اما اگر يک بچه مدرسه‌اى شيطان‌ اين علامت را در مقابل‌ ناظم مدرسه به‌کار ببرد، باعث خشم او مى‌شود.

منشاء اين علامت نامشخص است اما احتمالاً از دست‌ها به‌عنوان يک تکيه‌گاه راحتى خيالى استفاده مى‌شود که شخص به آن تکيه مى‌دهد و استراحت مى‌کند.

تحقيقات انجام شده در خصوص اين علامت نشان داد که در يک شرکت بيمه خاص، ۲۷ نفر از ۳۰ مدير فروش به‌طور مرتب از اين علامت در حضور کارکنان يا زيردستان خود استفاده مى‌کردند اما به‌ندرت در حضور مافوق خود آن را مورد استفاده قرار مى‌دادند. هنگامى‌که با مافوق خود بودند، همين مديران از مجموع علائم تدافعى و سلطه‌پذير استفاده مى‌کردند.