|
|
|
سرگيجه علل زيادى دارد و شدت آن از احساس سبکى سر يا منگى تا سرگيجهٔ واقعى متفاوت است. در سرگيجهٔ واقعى اتاق دور سر فرد مى‌گردد و تنها وضعيت درازکشيده به پت باعث آرامش مى‌شود. اسم لاتين سرگيجهٔ واقعى (vertigo) به معنى 'دور گشتن' است. اين عارضه اغلب در اثر مشکلات گوش داخلى که شامل عضو تعادل است، ايجاد مى‌شود.
|
|
|
بيمارى مسافرت با سرگيجهٔ واقعى مرتبط است زيرا در اين عارضه نيز احتمالاً گوش داخلى گرفتار است. بسيارى از مبتلايان به بيمارى مسافرت هنگام سوار شدن هواپيما، کشتى (بيمارى دريا)، يا ساير وسايل نقليّه دچار سرگيجه، تهوع، و حتى استفراغ مى‌شوند. بيمارى مسافرت اغلب موقتى است و به‌ندرت نياز به مراقبت پزشکى دارد. با اين حال برخى افراد به‌شدت متأثر مى‌شوند و حتى تا چند روز بعد از مسافرت از اين علائم رنج مى‌برند.
|
|
|
|
|
سرگيجه و بيمارى مسافرت با حس تعادل ارتباط دارند. محققان قضائى و طب هوانوردى آنها را اختلالات 'درک موقعيت فضائي' مى‌نامند. درک موقعيت فضائى تشخيص مغز از وضعيت بدن در فضا هنگام حرکت و سکون است. درک موقعيت فضائى توسط واکنش‌هاى متقابل بخش‌هاى متعددى از دستگاه عصبى تأمين مى‌شود:
|
|
|
۱. گوش داخلى (لابيرنت يا قسمت مارپيچ) که جهت حرکت مثل حرکات چرخشي، بالا و پائين و غيره را ثبت مىکند.
|
|
|
۲. چشم‌ها که وضعيت بدن در فضا و نيز جهت حرکت را ثبت مىکند.
|
|
|
۳. گيرنده‌هاى فشارى پوست در پاها و کفل‌ها که نشان مى‌دهند کدام قسمت بدن پائين قرار دارد.
|
|
|
۴. گيرنده‌هاى حسى عضلات و مفاصل که نشان مى‌دهند کدام قسمت بدن در حال حرکت است.
|
|
|
۵. مغز که اطلاعات به‌دست آمده از چهار دستگاه فوق را بررسى و هماهنگ مىکند.
|
|
|
علائم سرگيجه و بيمارى مسافرت هنگامى ظاهر مى‌شود که مغز از دستگاه‌هاى مختلف اطلاعات متضاد دريافت مىکند. به‌عنوان مثال وقتى سوار اتومبيل هستيد و کتاب مى‌خوانيد، گوش داخلى کليهٔ حرکات ناشى از سفر را دريافت مىکند ولى چشم تنها نوشته‌هاى صفحه را که ظاهراً ساکن است مى‌بيند. اين اطلاعات متضاد ممکن است منجر به بيمارى مسافرت شود. همين موارد مى‌توانند در کشتى يا هواپيما روى دهند.
|
|
|
سرگيجه مى‌تواند در اثر صدمه يا اختلال گوش خارجى نيز بروز کند (مثل بيمارى منى‌ير ـ Meniere ـ که بعداً توضيح داده مى‌شود). معمولاً يک گوش بيشتر از گوش ديگر متأثر مى‌شود. در اين موارد دو گوش علائم متضاد به مغز ارسال مى‌کنند و باعث تهوع يا سرگيجه واقعى مى‌شوند. سرگيجه مى‌تواند در اثر خونرسانى ناکافى به مغز يا گوش داخلى ايجاد شود. بنابراين افرادى که از تصلب شرائين، فشار خون بالا، بيمارى قند و بيمارى قلبى رنج مى‌برند ممکن است دچار حملات سرگيجه شوند.
|
|
|
راه‌هاى کاستن از علائم بيمارى مسافرت
|
|
|
۱. بعد از سوار شدن به‌وسيلهٔ نقليه، جائى قرار گيريد که چشم‌هاى شما همان حرکتى را که بدن و گوش داخلى درک مى‌کنند، ببيند. به‌عنوان مثال در صندلى جلو اتومبيل بنشينيد و به مناظر دوردست نگاه کنيد. در کشتى روى عرشه برويد و حرکت افق را تماشا کنيد. در هواپيما کنار پنجره بنشينيد و بيرون را نگاه کنيد و نيز يکى از صندلى‌هاى روى بال‌ها را که حرکت در آنجا حداقل است انتخاب کنيد. در قايق در وسط آن بنشينيد.
|
|
|
۲. اگر مستعد ابتلاء به بيمارى مسافرت هستيد هنگام سفر مطالعه نکنيد و روى صندلى‌هائى که رو به پشت است ننشينيد.
|
|
|
۳. قبل و هنگام مسافرت از مصرف غذاى با بوى تند، ادويه‌دار يا چرب که به شما نمى‌سازد بپرهيزيد. اعتقاد عامه بر اين است که بيسکويت‌هاى جوش‌شيرين‌دار و نوشابه سون‌آپ مفيد است. در هر حال اگر کمکى مى‌کنند از آنها استفاده کني.
|
|
|
۴. داروهائى وجود دارند که علائم بيمارى مسافرت را کاهش مى‌دهند. ديمن‌هيدرينات (Dramamine)، مکليزين (Bonine)، سيکليزين (Marezine) داروهاى بدون نسخه هستند. اگر دچار علائم شديد و ناتوان‌کننده هستند براى راهنمائى‌هاى لازم با متخصص گوش و حلق و بينى مشورت کنيد.
|
|
|
بررسى‌هاى اخير نيروى هوائى نشان داده است که داروى ضدتشنج فنى‌توئين (Dilantin) براى افزايش مقاومت نسبت به بيمارى مسافرت مؤثر است و برخلاف بسيارى از داروهاى آنتى‌هيستامين عارضهٔ خواب‌آورى ندارد. در مورد آن از پزشک خود نظرخواهى کنيد.
|
|
|
|
|
۱. از تعبير وضعيت سريع مخصوصاً از حالت خوابيده به ايستاده يا چرخيدن از يک سمت به سمت ديگر خوددارى کنيد.
|
|
|
۲. از حرکات شديد سر مخصوصاً به‌سمت بالا خوددارى کنيد. از گرداندن سريع سر بپرهيزيد.
|
|
|
۳. از مصرف موادى مثل نيکوتين، کافئين و نمک که جريان خون مغز و گوش را مختل مىکند خوددارى کنيد.
|
|
|
۴. هنگام بروز سرگيجه از فعاليت‌هاى مخاطره‌آميز مثل رانندگي، کار با ابزار خطرناک يا بالا رفتن از نردبان بپرهيزيد.
|
|
|
|
|
يکى از اشکال خاص و ناتوان‌کنندهٔ سرگيجهٔ واقعى بيمارى منى‌ير است که به اسم يک پزشک فرانسوى که در قرن نوزدهم آن را تشريح کرد نامگذارى شده است. مشخصهٔ اين بيمارى سرگيجهٔ مکرر و غالباً عاجزکننده، کاهش شنوائي، وز وز گوش، و اغلب احساس پرى در گوش مبتلا است. علت آن درست مشخص نيست ولى ممکن است ناشى از عدم تخليه مايع از گوش داخلى باشد. حملات سرگيجه به‌طور ناگهانى بروز مىکند و چند ساعت تا حداکثر ۲۴ ساعت طول مى‌کشد و سپس به‌تدريج برطرف مى‌شود. اين حملات معمولاً با تهوع و استفراغ همراه است. ميزان شنوائى در گوش مبتلا در نوسان است ولى با گذشت زمان به‌طور پيشرونده کاهش مى‌يابد.
|
|
|
- درمان:
|
|
بيمارى منى‌ير بايد توسط پزشک و با کمک دارو و رژيم غذائى درمان شود. در موارد شديد جراحى گوش داخلى ممکن است توصيه شود. درمان اين بيمارى پيچيده و بسيار نامطمئن است. اين واقعيت فرصت خوبى را براى شيادان فراهم کرده است تا درمان‌هاى مختلفى مثل گياهخواري، مصرف بيش از حد ويتامين‌ها و روش‌هاى درمانى با مقادير جزئى داروهاى مرموز را پيشنهاد کنند. توصيهٔ من اين است که به‌دنبال يک متخصص گوش و حلق و بينى که داراى گواهى‌نامهٔ بورد است باشيد و از مصرف داروهاى گران‌قيمت رايج که قبل از برطرف کردن علائم جيب شما را خالى خواهند کرد، بپرهيزيد.
|
|
|
|
|
اگر بعد از ايستادن به‌مدت چند ثانيه دچار سرگيجه مى‌‌شويد احتمالاً مبتلا به درجاتى از کاهش فشار خون وضعيتى هستيد. اين عارضه در اثر کاهش موقتى بازگشت خون به قلب و در نتيجه کاهش فشار خون مغز و کاهش اکسيژن‌رسانى به آن ايجاد مى‌شود. انواع خاصى از داروها مخصوصاً داروهائى که در درمان فشار خون به‌کار مى‌روند باعث تشديد اين عارضه مى‌شوند.
|
|
|
نوع ديگرى از سرگيجه در اثر تنفس سريع که معمولاً در پاسخ به اقشار روحى و هيجان بروز مىکند، ايجاد مى‌شود. براى امتحان به‌مدت نيم دقيقه از راه دهان نفس عميق و تندتر از حد معمول بکشيد. شما بايد به‌تدريج احساس سبکى سر کنيد و نوک انگشتان شما ممکن است گزگز کند. اگر اين شرايط مشابه حملات سرگيجهٔ شما بود، تنفس سريع ممکن است علت عارضه باشد. با پزشک خود مشورت کنيد، او ممکن است روش‌هاى آرامبخشى (دارو اغلب مؤثر است)، تنفس در پاکت، يا احتمالاً استفاده موقت از ضد اضطراب‌ها را توصيه کند.
|
|
|
يکى از علل سرگيجهٔ شديد و تهوع، التهاب لابيرنت (قسمت مارپيچ گوش داخلي) است که علت آن عفونت ويروسى مى‌باشد. اگر پزشک تشخيص التهاب لابيرنت بدهد درمان معمول آن استراحت در بستر به‌مدت چند روز و مصرف داروهاى ضد استفراغ است. اکثر موارد اين بيمارى ظرف چند هفته کاملاً برطرف مى‌شوند.
|
|
|
سرگيجه در موارد نادر مخصوصاً در نوجوانان ممکن است يکى از تظاهرات صرع باشد. در مورد ضرورت مشاوره با متخصص اعصاب از پزشک خود نظرخواهى کنيد.
|
