جدول میزان تقریبی پروتئین مورد احتیاج روزانه مرغ‌های تخمی طبق مطالعات F.W.Hill در دیویس کالیفرنیا
مرغ‌ها معمولاً داراى ظرفيت محدودى براى ذخيره کردن پروتئين در بدن هستند. از اين‌رو جيره غذائى آنها بايد از نظر پروتئين غنى و کافى باشد. به‌طور کلى در موقع تعيين درصد پروتئين براى مرغ‌هاى تخمى بايد عوامل زير را درنظر گرفت:
۱. درجه حرارت محيطى.
۲. چگونگى حالت سلامتى مرغان.
۳. ميزان مصرف غذا.
۴. منابع پروتئين جيره غذائى.
۵. انرژى جيره غذائى.
۶. سن مرغ.
۷. ميزان درصد تخمگذارى.
درجه حرارت محيط در ميزان پروتئين غذاى طيور تخمى تأثير دارد. هرچه حرارت محيطى بالا مى‌رود و يا انرژى جيره غذائى اضافه گردد. مصرف غذا کاهش مى‌يابد علت اين است که از نظر فيزيولوژيکى مرغ تا زمانى که احتياجات او از نظر انرژى تأمين نشده از خوردن غذا دست نمى‌کشد. لذا اگر هوا گرم باشد چون ميزان انرژى مورد احتياج حيوان کم است لذا مرغ غذاى کمترى مى‌خورد چون در مقدار غذاى خورد شده مقدار کافى پروتئين و ساير مواد غذائى موجود نيست لذا احتياجات مرغ کاملاً تأمين نشده و ميزان محصول کاهش مى‌يابد. از اين‌رو در هواى گرم بايد ميزان پروتئين را افزايش داد.
طبق مطالعات انجام شده در آب و هواى معمولى بين مصرف غذاى روزانه ۱۰۰ مرغ در فصل تابستان و زمستان اختلافاتى در حدود ۸۲/۲ کيلوگرم وجود دارد. در محيط‌هائى که حدود حرارت در تابستان و زمستان زياد است اين اختلاف از اين ميزان نيز بيشتر است.
در صورتى‌که به ميزان پروتئين دريافتى حيوان در فصول مختلف توجه گردد ديده مى‌شود که در صورت استفاده از جيره‌ها با ۱۶ درصد پروتئين ميزان پروتئين دريافتى هر مرغ در فصل زمستان ۲/۱۸ گرم در فصل تابستان ۵/۱۵ گرم در روز بوده است. اين شواهد لزوم توجه به تراکم مواد غذائى جيره و رابطه آن را با ميزان مصرف غذاى طيور روشن مى‌سازد.
حالت سلامتى مرغ‌هاى تخمى نيز در چگونگى جذب مواد غذائى و بالاخره در ميزان محصول مؤثر است زيرا اگر حيوان دچار ناراحتى خفيف يا شديد باشد. چون دستگاه گوارش اعمال خود را به نحو احسن نمى‌تواند انجام دهد. از اين‌رو از غذاى خورده شده مقدار کمترى جذب شده در نتيجه حيوان حتى از جيره متعادل نيز نمى‌تواند به‌خوبى استفاده کند و مقدار لازم پروتئين را دريافت دارد. بيمارى کوکسيديوز را مى‌توان به‌عنوان شاهد انتخاب کرد. در اين بيمارى به علت مجروح بودن جدار روده‌ها عمل جذب به‌خوبى انجام نمى‌گيرد. در نتيجه مواد غذائى به‌خوبى جذب نمى‌شود و ميزان توليد کاهش مى‌يابد از اين‌رو چنين مواقعى بايد علاوه بر درمان بيمارى جيره غذائى را نيز از نظر مواد غذائى و پروتئين غنى‌تر سازيم.
مقدار غذا از نظر ميزان درصد پروتئين جيره غذائى طيور در خور اهميت است مثلاً اگر يک مرغ روزانه ۱۰۰ گرم غذا بخورد و روزانه ۱۷ گرم پروتئين احتياج داشته باشد بايد ميزان درصد پروتئين جيره ۱۷ درصد باشد. ولى اگر حيوان مثلاً روزانه ۹۰ گرم غذا بخورد اتياجات او از نظر پروتئين و اسيد آمينه تأمين نخواهد شد. به عکس اگر ميزان انرژى جيره به ميزانى باشد که حيوان روزانه ۱۱۰ گرم غذا بخورد حيوان مقدارى مازاد بر احتياج خود پروتئين دريافت داشته است.
منابع پروتئين جيره غذائى نيز از نظر تعيين فرمول غذائى بسيار مهم است. انتخاب پروتئين بايد از نظر ميزان اسيد آمينه‌هاى ضرورى آن انجام گيرد. زيرا بعضى از مواد غذائى که از نظر شيميائى مقدار درصد پروتئين آن بالا است اگر به جيره غذائى اضافه شوند حيوان قادر نيست که حداکثر استفاده از اسيدآمينه‌هاى ماده مزبور ببرد. به‌عنوان مثال مى‌توان پودر پر، پودر خون و پودر مو را نام برد. در صورت استفاده از اين مواد لازم است با اضافه نمودن اسيد آمينه‌هاى مصنوعى جيره غذائى را متعادل ساخت. از نظر سن هرچه مرغ مسن‌تر مى‌شود احتياج به مقدار کمترى پروتئين دارد.
در مورد اثر انرژى ذخيره غذائى آزمايشاتى در دانشگاه کرنل آمريکا انجام شده است نتايج حاصله نشان داده است که وقتى انرژى جيره بالا مى‌رود به همان نسبت ميزان مصرف غذا تقليل مى‌يابد. بنابراين بايد به ميزان انرژى غذا و نسبت آن به پروتئين توجه زيادى مبذول داشت. در ضمن بايد توجه کرد که ميزان انرژى غذا با حرارت محيطى بايد تغيير کند از اين‌رو هنگام تنظيم جيره بايد به اين موضوع توجه داشت.
علاوه بر عوامل ذکر شده مهمترين عاملى که از نظر ميزان و مقدار پروتئين در جيره غذائى طيور بايد مورد دقت و توجه قرار گيرد ميزان درصد تخمگذارى است.
طبق آزمايشات انجام شده در يک تخم‌مرغ معمولى به وزن ۷/۵۶ گرم کمى بيشتر از ۷ گرم پروتئين وجود دارد. همين تحقيقات نشان داده است که براى توليد اين تخم‌مرغ احتياج به ۵/۱۰-۵/۱۲ گرم پروتئين قابل جذب است از اين‌رو در فرمول غذائى بايد ۵/۱۲-۱۵ گرم مواد پروتئينى با کيفيت خوب وجود داشته باشد. مرغ‌ها معمولاً داراى ظرفيت محدودى براى ذخيره پروتئين‌ها هستند از اين‌رو فرمول غذائى آنها بايستى از نظر پروتئينى غنى و کافى باشد.
طبق مطالعاتى که در آمريکا صورت گرفته است يک مرغ جوان تخمگذار از نژاد لکهورن که ساليانه ۲۰۰ تخم مى‌گذارد حداقل به ۹۲ گرم غذاى روزانه احتياج دارد. در نژاد رودآيلندرد اين مقدار به ۱۱۰ گرم مى‌رسد. برحسب مقدار غذائى که نژاد لکهورن سفيد مى‌خورد مقدار پروتئين روزانه فرمول غذائى بايستى ۵/۱۳-۱۶ درصد با کيفيت مرغوب باشد. در نژاد رودآيلندرد که تخم کمترى مى‌گذارد اين ميزان ۵/۱۲-۵/۱۳ درصد مى‌رسد.
مطالعات انجام شده نشان داده است يک مرغ با جيره‌اى حاوى ۱۲-۱۳ درصد پروتئين ممکن است تعدادى تخم‌مرغ توليد کند ولى به‌طور کلى اگر ميزان پروتئين به ۱۴-۱۵ درصد رسانده شود مناسب‌تر است به‌طورکلى ميزان بيشتر از ۱۵ درصد در نژادهاى تخمى سبک وزن به کار مى‌رود.
از نظر عملى معمولاً براى مرغ‌هاى تخمى بايستى جيره‌هائى به کار برد که داراى ۱۵ درصد پروتئين با کيفيت مناسب باشد. اين در صورتى است که تمام غذا به‌صورت آردى مصرف گردد. چنانچه آرد و دانه توأماً داده شود بايد پروتئين غذا آردى به ۲۰-۳۰ درصد برسد.
طبق مطالعاتى که C.F.Petersen در آمريکا انجام داده است ميزان پروتئين جيره غذائى را مى‌توان بسته به ميزان درصد تخمگذارى معين کرد. جدول زير نتايج اين تحقيقات را نشان مى‌دهد.
