کانالهاى توزيع کالا در ايران توسط سه بخش توزيعى يعنى بخش دولتي، بخش خصوصى و بخش تعاونى صورت مىگيرد.
کانالهاى تهيه و توزيع دولتى
بعد از انقلاب اسلامى کانالهاى تهيه و توزيع کالا زير نظر وزارت بازرگانى به فعاليت پرداختند و در اجراى قانون برنامه اول توسعه اقتصادي، اجتماعى و فرهنگى بهمنظور حذف دستگاههاى موازى و غيرضرور در کنترل و اقلام مورد نياز واحدهاى توليدى توسط آنها و ضرورت کوتاه نمودن مراحل انجام کار کليه مراکز تهيه و توزيع کالا بهشرح ذيل منحل گرديدند:
۱. مرکز تهيه و توزيع فلزات
۲. مرکز تهيه و توزيع فلزات ساختمانى
۳. مرکز تهيه و توزيع مواد شيميايى و پلاستيکى
۴. مرکز تهيه و توزيع مواد غذايى
۵. مرکز تهيه و توزيع ماشينآلات و قطعات يدکى
۶. مرکز تهيه و توزيع ماشينآلات صنعتى
۷. مرکز تهيه و توزيع کالاهاى برق و الکترونيک
۸. مرکز تهيه و توزيع ابزارآلات
۹. مرکز تهيه و توزيع صنايع سبک
۱۰. مرکز تهيه و توزيع منسوجات
البته هنوز برخى از اين مراکز همچون سازمان صنايع شير ايران مشغول فعاليت مىباشند.
بخش تعاونى
ورود وسيع تعاونىها در سيستم توزيع کالا بهويژه در سالهاى پس از پيروزى انقلاب (به استناد اصل ۴۴ قانون اساسي) از جمله ابزارهاى مؤثرى بود که توانسته تا حدودى اهداف نظارتى دولت را بر سيستم توزيع کالا را تأمين نمايد. و جريان توزيع کالاها را بهبود بخشد. با توجه به تک نرخى شدن ارز فعاليت آنها محدود شده است.
توزيع کالا در بخش تعاونى بهوسيله شرکتهاى ذيل انجام مىگيرد:
- شرکت تعاونى روستايى
قسمت عمده از فعاليتهاى توزيعى شرکتهاى تعاونى روستايى در سالهاى گذشته و مورد توزيع کالاى مصرفى از قبيل قند و شکر و گندم خوراکى انواع برنج، روغن نباتي، آرد، خرما، حبوبات و سيبزميني، پودر رختشويي، انواع صابون، کفش، پارچه، ... بوده است.
- شرکت تعاوتى عشايرى
بهطورکلى در استانهاى کشور جمعيت عشايرى وجود دارند که بالاترين تعداد شرکتهاى تعاونى در استان کهکيلويه و بويراحمدى فعاليت دارند. از وظايف عمده اين تعاونىها تهيه و توزيع عادلانه کالاهاى اساسى و نيازهاى توليدى و مصرفى عشاير مىباشد.
سرمايه شرکتهاى تعاونى عشايرى در مقايسه با شرکتهاى تعاونى رقم قابل توجهى نيست.
- شرکتهاى تعاونى مصرف
فعاليتهاى شرکتهاى تعاونى مصرف عمدتاً در ارتباط با توزيع کالا مىباشد و در طول سالهاى گذشته بهويژه پس از انقلاب اسلامى نقش و جايگاه مهمى را در توزيع کالا در سطح کشور برعهده داشتهاند. تعاونىهاى مصرف پس از شرکتهاى تعاونى روستايى از جمله مهمترين و در عين حال گستردهترين تعاونىهاى موجود در کشور مىباشن
۱. شرکتهاى تعاونى مصرف شهرى کارگرى
۲. شرکتهاى تعاونى مصرف شهرى غيرکارگرى.
تعاونىهاى مصرف نيز همانند ساير شرکتهاى تعاونى داراى اتحاديههاى منطقهاى و مرکزى هستند، اتحاديهها بهعنوان واسطه بين دولت و توليدکنندگان و تعاونىها عمل مىنمايند. اتحاديه تعاونىهاى مصرف از عضويت شرکتهاى تعاونى مصرف تشکيل مىگردد اتحاديه تعاونى مصرف کارگران (امکان)، اتحاديه تعاونى مصرف کشور از اتحاديههاى موجود در کشور مىباشند.
تعاونىهايى که در توزيع کالاهاى بخشهاى مختلف اقتصادى فعاليت مىنمايند