جغرافیای طبیعی و اقلیم استان

موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان

استان يزد در مرکز ايران بين عرض‌هاى جغرافيايى ۲۹ درجه و ۴۸ دقيقه تا ۳۳ درجه و ۳۰ دقيقهٔ شمالى و طول جغرافيايى ۵۲ درجه و ۴۵ دقيقه تا ۵۶ درجه و ۳۰ دقيقهٔ شرقى از نصف‌النهار مبدأ قرار گرفته است. اين استان از شمال و غرب به استان اصفهان، از شمال شرقى به استان خراسان، از جنوب غربى به استان فارس و از جنوب شرقى به استان کرمان محدود مى‌شود و به دليل دور بودنش از سر حدات مرزى ايران، ‌ در طول تاريخ از بحران‌ها و فشارهاى فرهنگى و نژادى مصون مانده است.

استان يزد در حدود ۱۵۶‚۷۲ کيلومترمربع وسعت دارد که تقريباً ۴/۳۷ درصد از وسعت کل خاک کشور را در بر مى‌گيرد. طبق آخرين تقسيمات کشورى اين استان، داراى ۷ شهرستان، ‌ ۱۵ شهر، ۱۴ بخش و ۳۸ دهستان است و شهرستان‌هاى آن شامل : ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، مهريز، ميبد و يزد است.

جغرافياى طبيعى و اقليم استان

استان يزد در قلمرو سلسله جبال مرکزى ايران واقع شده و از پستى و بلندى و چاله‌‌ها و کفه‌‌هاى کويرى متعدد تشکيل شده است. اين ناهموارى‌ها عمدتاً به پنج گروه کوه‌‌ها و تپه‌هاى پاى‌کوه، دشت‌ها و جلگه‌ها، بيابان‌ها، مناطق شور و کويرها و تپه‌هاى ماسه‌اى تقسيم مى‌شوند.

در سطح استان يزد، دو رشته کوه متمايز از هم وجود دارد. يکى بخشى از کوه‌هايى است که در جهت شمال غربى - جنوب شرقى از مرکز ايران عبور مى‌کنند و به کوه‌هاى مرکزى ايران معروف هستند و دومى شامل رشته‌کوه‌هايى است که در مناطق مرکزى، شمالى و شرقى استان قرار دارند.

رشته‌کوه شيرکوه، مانند ديوارى، ‌ قسمت‌هاى مرکزى استان يزد را از بخش غربى استان (چالهٔ ابرقو) جدا مى‌کند. اين ارتفاعات که همواره از برف و يخ پوشيده شده‌‌اند، در ادامه حيات شهرهاى بزرگ يزد، تفت و مهريز نقش مهم و اساسى دارند. از ارتفاعات ديگر استان يزد، به کوه خرانق در مرکز استان يزد نيز مى‌توان اشاره کرد.

خشکى اقليمى استان يزد، ‌ دو علت اساسى و عمده دارد : يکى اين که روى کمربند خشک جهانى قرار دارد و ديگر آن‌که از درياهاى آزاد عمان و خليج‌فارس و درياچه‌هاى داخلى و بادهاى رطوبت‌زاى دريايى دور است. عامل مهم اعتدال نسبى آب و هواى يزد، ‌ که قابليت زيست نسبتاً مناسبى به آن بخشيده است، ارتفاعاتى است که بيشتر به صورت موضعى مؤثراند و اين امر باعث شده است مناطقى که در ارتفاعات بيش از ۲۵۰۰ متر قرار دارند از اعتدال و رطوبت بيشترى نسبت به دشت‌هاى يزد و اردکان برخوردار باشند.

در بررسى مربوط به يک دورهٔ‌ هشت ساله (۱۹۹۲-۱۹۸۴)، متوسط دماى هوا برابر ۱۸/۹ درجهٔ سانتى‌گراد گزارش شده است. حداکثر مطلق دما در تيرماه برابر ۴۳ درجهٔ سانتى‌گراد و حداقل آن در دى ماه برابر ۷/۲- درجهٔ‌ سانتى‌گراد گزارش شده و اختلاف درجهٔ‌ حرارت سالانهٔ حوالى يزد ۵۰ درجهٔ سانتى‌گراد است. به استثناى منطقهٔ کوهستانى شيرکوه، ساير نقاط استان يزد اقليم گرم و خشک و بيابانى دارد که از مغرب و جنوب غربى به سمت شمال شرقى و شرق خشک‌تر مى‌شود.

به اين ترتيب، آب و هواى استان يزد به علت قرار گرفتن در کمربند خشک جهانى، داراى زمستا‌ن‌هاى سرد و نسبتاً مرطوب و تابستان‌هاى گرم و طولانى و خشک است. در ايام تابستان، ‌ ييلاق‌هاى شيرکوه پناهگاه مردم گرمازدهٔ اين استان است.