|
|
|
| مجموع نفرات شاغل در اين صنعت
|
|
| به‌علت پراکندگى و کوچک بودن واحدهاى توليدى و نيز فصلى بودن طبيعى کار صنايع‌دستى در مناطق روستائى و عشايري، آمار دقيق و جامعى در زمينهٔ تعداد دقيق شاغلين اين بخش در دست نيست. اما طبق بررسى‌هاى انجام‌شده، رقم کل توليدکنندگان صنايع‌دستى کشور که بيشتر شامل زنان خانه‌دار مى‌باشد در حدود ۵ ميليون نفر برآورد شده است که بيش از ۵/۲ ميليون نفر آنها با استفاده از يک ميليون دار قالى در حدود ۱۵۰ هزار کارگاه قالى‌بافى به‌صورت مستقيم فعاليت دارند.
|
|
| علاوه بر توليدکنندگان صنايع‌دستي، عده زيادى نيز در داخل و حتى در داخل و حتى در خارج از کشور، چه در بخش خصوصى و چه در بخش دولتي، به امر تدارک و تأمين مواد اوليهٔ موردنياز توليدکنندگان از قبيل پشم چيني، خامه‌ريسي، رنگرزي، نخ‌تابي، ساخت دار و ابزار کار، طراحي، نقشه‌کشي، چله‌دوزي، چله‌کشي، پرداخت و شست‌وشو، رفوگرى و هم‌چنين فروش و صادرات محصولات آنها مشغول هستند که تعداد اين افراد در حدود ۲ ميليون نفر تخمين زده شده است.
|
|
| درآمد حاصله (دست‌ها و نقش‌ها، شماره دوم)
|
|
| طبق بررسى‌هاى کارشناسى به‌عمل آمده، ارزش توليدات سرانه صنايع‌دستى در سال ۱۳۷۰ معادل ۶۰۰ هزار ريال مى‌باشد که حدود ۳۰% نسبت به سال ۱۳۶۸ افزايش داشته است. در اين‌صورت با احتساب کل صنعتگران شاغل در اين بخش، ارزش توليدت سالانهٔ صنايع‌دستى کشور، معادل ۳۰۰۰ ميليارد ريال برآورد شده است. اين در حالى است که توليد ناخالص ملى کشور به قيمت بازار در سال ۱۳۶۸ معادل ۲۲۳/۲۸ ميليارد ريال تعيين گرديده است. با توجه به اين موضوع و با صرف‌نظر از اختلاف زمان برآوردهاى به‌عمل آمده، پيش‌بينى مى‌شود که سهم توليدات صنايع‌دستى در توليد ناخالص ملى حدود ۶/۱۰% باشد، که متأسفانه رقم آن هيچگاه به‌طور واقعى در ارزش توليدات ملى و درآمد ملى انعکاس نيافته است.
|
|
| پراکندگى در کل کشور (دست‌ها و نقش‌ها، شمارهٔ دوم)
|
|
| طبق بررسى‌هاى به‌عمل آمده، در بيش از ۲۸ هزار از ۵۵ هزار روستاى کشور صنايع‌دستى به‌گونه‌اى متداول مى‌باشد. هم‌چنين در بيش از ۱۸۰،۰۰۰ خانواده کوچنده عشايري، صنايع‌دستى چه براى مصارف شخصى و يا براى فروش توليد مى‌گردد که اين نشان‌دهندهٔ اين موضوع است که صنايع‌دستى حتى در دورافتاده‌ترين نقاط ايران (گلپورگان سيستان، بنادر کوچک خليج‌فارس و درياى خزر و...) توليد مى‌گردد.
|
|
|
|
| کارگاه‌هاى توليد صنايع‌دستي، بدون نياز به فضاى گسترده و ابزار پيچيده با امکانات کم و در زمانى کوتاه به مرحله توليد مى‌رسند. در حالى‌که مراکز توليدات ماشيني، اغلب به امکانات وسيع و کسب مجوزهاى متعدد نياز دارند و پس از مدت زمانى طولاني، به خط توليد دست مى‌يابند. بنابراين سرعت بازدهى صنايع‌دستى بيشتر از ساير طرح‌هاى توليدى است. هم‌چنين نياز به نيروى انسانى متخصص و تحصيل‌کرده در صنايع‌دستى نسبت به ساير صنعت‌ها کمتر مى‌باشد.
|
|
| نياز به سرمايه‌گذارى اندک جهت توليد در مقايسه با صنايع ديگر (دست‌ها و نقش‌ها، شماره ۲)
|
|
| واحدهاى کارگاهى و توليدى صنايع‌دستى نه تنها براى راه‌اندازى به سرمايه زياد ريالى و بودجهٔ ارزى نياز ندارند بلکه با مبلغ محدود غيرارزى هم مى‌توان چنين واحدهائى را به‌کار انداخت. لذا ايجاد اين‌گونه مراکز، از حيث اقتصادى هيچ‌گونه بار سنگينى را به دوش دولت نمى‌گذارد. چنانچه طبق بررسى‌هاى به‌عمل آمده در سال ۱۳۶۸ که براساس پروانه‌هاى بهره‌بردارى صادره در کل بخش صنعت بوده، در ازاى اشتغال هر فرد معادل ۰۰۰/۶۶۴/۳ ريال سرمايه‌گذارى ثابت صورت گرفته که اين رقم در صنايع‌دستى (بخش نساجى صنايع خانگي) ۱۸،۰۰۰ ريال مى‌باشد.
|
|
| امکان تأمين قسمت عمدهٔ مواد اوليه مصرفى از منابع داخلى
|
|
| براى توليد يک قالى و با يک گليم، بيش از همه نياز به نخ پشم است که مى‌توان از دام‌هاى موجود در روستاها و عشاير به‌دست آورد. هم‌چنين براى توليد سراميک مى‌توان از خاک‌رس و نهايتاً از کائولن و يا ساير منابع سيليس‌دار هر منطقه استفاده کرد و به همين ترتيب براى توليد خاتم و منبت و معرق از چوب که به وفور در اغلب مناطق روستائى وجود دارد استفاده نمود.
|
|
| بالا بودن ارزش افزودهٔ آنها در مقايسه با صنايع ديگر
|
|
| با توجه به اينکه در صنايع‌دستي، بخش عمده‌اى زا ارزش محصول ناشى از نيروى انسانى به‌کار رفته در آن و ميزان ذوق هنرى و مهارت صنعتگر مى‌باشد و به‌علاوه مواد اوليهٔ مصرفى نيز غالباً ساده و ابتدائى و عمدتاً کم‌هزينه است. لذا ارزش افزودهٔ حاصل در اين بخش بسيار بالا بوده و معمولاً ۷۵% ارزش محصول را شامل مى‌شود. البته بعضى از انواع ويژهٔ هنرى صنايع‌دستي، به‌علت ممتاز بودن و کار زيادى که مى‌برند. از شمول قيمت‌گذارى معاف هستند. و با توجه به ارزش هنرى بسيار زيادى که دارند تناسبى بين قيمت مواد مصرفى به‌کار رفته در آنها و ارزش افزودهٔ آنها وجود ندارد.
|
|
| بالا بودن ميزان صادرات صنايع‌دستى و فرش در مقايسه با صادرات کالاهاى غيرنفتى
|
|
| طى سال ۱۳۷۰ (آمار صادرات کالاهاى غيرنفتى در سال ۱۳۷۰) رقمى معادل ۱۲۸/۱ ميليون دلار فرش دست‌بافت به خارج از کشور صادر گرديد که اين رقم معادل ۴۹% از سهم صادرات کالاهاى غيرنفتى مى‌باشد.
|
