خرد چون به جان و تنم بنگریست

خرد چون به جان و تنم بنگریست		از این هر دو بیچاره بر جان گریست
مرا گفت کاینجا غریب است جانت		بدو کن عنایت که تنت ایدری است
عنایت نمودن به کار غریب		سر فضل و اصل نکو محضری است
گر آرایش بت ز بتگر بود		تنت را میارای کاین بتگری است
نکوتر نگر تا کجا می‌روی		که گمره شد آنک او نکو ننگریست
اگر دیو را با پری دیده‌ای،		و گر نی، تنت دیو و جانت پری است
پریت ای برادر برهنه چراست		اگر دیوت اندر خز و ششتری است؟
چو تنت از عرض جامه دارد بدان		که مر جانت را جامه‌ی جوهری است
به صابون دین شوی مر جانت را		بیاموز کاین بس نکو گازری است
ز دانش یکی جامه کن جانت را		که بی‌دانشی مایه‌ی کافری است
سر علمها علم دین است کان		مثل میوه‌ی باغ پیغمبری است
به دین از خری دور باش و بدان		که بی‌دینی، ای پور، بی شک خری است
مگر جهل درداست و دانش دواست		که دانا چنین از جهالت بری است
به داروی علمی درون علم دین		ز بس منفعت شکر عسکری است
سخن به ز شکر کزو مرد را		ز درد فرومایگی بهتری است
سخن در ره دین خردمند را		سوی سعد رهبرتر از مشتری است
گلی جز سخن دید هرگز کسی		که بی‌آب و بی نم همیشه طری است؟
بیاموز گفتار و کردار خوب		که‌ت این هر دو بنیاد نیک‌اختری است
مراد خدای از جهان مردم است		دگر هرچه بینی همه بر سری است
نبینی که بر آسمان و زمین		مر او را خداوندی و مهتری است
خداوند تمییز و عقل شریف		خداوند تدبیر و قول آوری است
متاب، ای پسر، سر ز فرمان آنک		ازوت این بزرگی و این سروری است
به طاعت بکن شکر و احسان او		که این داد نزد خرد عمری است
بجز شکر نعمت نگیرد که شکر		عقاب است و نعمت چو کبگ دری است
مکن شکر جز فضل آن را که او		به فردوس شکر تو را مشتری است
جهان جای الفنج ملک بقاست		بقائی و ملکی که نااسپری است
گر از بهر ملک آفریدت خدای		چرا مر تو را میل زی چاکری است
طلب کن بقا را که کون و فساد		همه زیر این گنبد چنبری است
جهان را چو نادان نکوهش مکن		که بر تو مر او را حق مادری است
به فعل اندرو بنگر و شکر کن		مر آن را که صنعش بدین مکبری است
چه چیز است از این چرخ گردان برون؟		درین عاقلان را بسی داوری است
جهانی فراخ است و خوش کاین جهان		درو کمتر از حلقه‌ی انگشتری است
مر آن راست فردا نعیم اندرو		که امروز بر طاعتش صابری است
نباشد کسی تشنه و گرسنه		درو، کاین سخن در خور ظاهری است
چو تشنه نباشد کس آنجا پس آن		چه جای شراب هنی و مری است؟
حذر کن ز عام و ز گفتار خام		گرت میل زی مذهب حیدری است
تو را جان در این گنبد آبگون		یکی کار کن رفتنی لشکری است
بیلفنج ملک سکندر کنون		که جانت در این سد اسکندری است
سخن‌های حجت به حجت شنو		که قولش نه بیهوده و سرسری است