فضاهای روستایی و عشایری (۹)

فضاهاى روستايى ويژه، استان زنجان

مناطق روستايى استان، صرف‌نظر از قدمت تاريخى و آثار تاريخى متعدد و شگفت، از نظر نحوهٔ استقرار نيز جالب‌توجه مى‌باشند. روستاهاى استان در اشکال دشتى، ميان‌کوهى و کوهپايه‌اى پديد آمده‌اند و به لحاظ همسايگى با بلندى‌‌ها و دشت‌‌ها که چشم‌اندازهاى طبيعى و زيباى فرح‌بخشى را در فصل‌هاى مناسب سال به نمايش مى‌گذارند، داراى ارزش‌هاى جهانگردى مى‌باشند.

برخى از روستاهاى استان زنجان، ‌آثار تاريخى و باستانى ويژهٔ منحصر به‌فردى را که ارزش‌هاى فرهنگى و تاريخى دارند، در خود جاى داده‌اند : روستاى گرماب در بخش افشار، يکى از زيباترين غارهاى جهان به نام «کتله‌خور» را در کنار خود جاى داده است؛ روستاى شاه‌‌نشين از توابع دهستان طارم عليا جايگاه غار شگفت و زيباى «خرمنه‌سر» است؛ روستاى حاج‌ارش از توابع زنجان، غار تاريخى «گلجيک» را در خود جاى داده است؛ و روستاى وير از توابع سلطانيه، مجموعه غارهاى «داش‌کسن» را در کنار خود دارد.

در استان زنجان، علاوه بر فضاهاى روستايى ويژ‌ه، جلوه‌هاى زندگى عشايرى نيز با رفتارهاى اجتماعى ويژهٔ آن، شيوهٔ زيست، نوع پوشش، و فرهنگ کوچ، جالب‌توجه است و براى هر تازه‌واردى جذاب و ديدنى است. طايفه‌‌ها و ايل‌هاى استان زنجان عبارت‌اند از : کرد، لر، شاهسون بغدادى و خمسه. اين عشاير. على‌رغم شباهت‌هاى بسيارى که در نوع زندگى اجتماعى و فرهنگى با يک‌ديگر دارند، از ويژگى‌هاى خاص طايفه‌اى نيز برخوردارند. طايفه‌هاى کرد و لرد شامل ايل‌هاى چگينى، غياثوند، کاکاوند، رشوند، جليلوند، مافى، بهتويى، باجلان، کرمانى و کلهر؛ طايفهٔ شاهسون بغدادى شامل سه ايل لک، آروخلو و افشار، و ايلات خمسه شامل دو ايل دوويران و افشار است که عرصهٔ هر ايل را مى‌توان با فرهنگ زيست و مراسم ويژهٔ طايفه‌اى آن مرزبندى کرد و به عرصه‌اى براى جذب ايرانگردان و جهانگردان تبديل کرد.

فضاهاى روستايى ويژه، استان تهران

فضاهاى روستايى ويژه استان تهران از نظر ارزش‌هاى سياحتى و جهانگردى به دو گروه عمده تقسيم مى‌شوند:

- روستاهاى دامنه و در‌ه‌هاى البرز جنوبى که مشرف به استان تهران هستند و همواره در دويست سال گذشته به عنوان ييلاق و استراحتگاه تابستانى مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در برخى از اين روستاها آثار و يادگارهاى تاريخى وجود دارد و تأسيسات جهانگردى و اقامتى در آن‌ها احداث شده است. اين روستاها علاوه بر جاذبه‌هاى طبيعى عمومى (اقليم و سرسبزى)، ‌ از جاذبه‌هاى ويژهٔ ساحلى و رودخانه‌اى، چشمه‌هاى آب معدنى و آب‌گرم، غارها، درياچه‌ها و عناصر تاريخى شامل کاخ‌ها و امام‌زاده‌ها برخوردارند. مهم‌ترين آن‌ها از شرق به غرب عبارت‌اند از: روستاهاى رينه، اسک، گزنک، لاسم، وانا، آب‌‌على، چشمه‌على، امام‌زاده هاشم، جابان، حمزه، جليزوند، رودافشان، نمرود، گورسپيد، شکرآب، آهار، ميگون، ايگل، شمشک، اوشان، فشم، رودک، افجه، برگ جهان، ابناج، نارون، کمرد، سنجريان، سعيدآباد، پل خواب، آسارا، ونيه، پورکان، خور، ديزين، گچسر، جويستان، آسفاران، اسکان، جارو، افشارآباد، چهل دختر، کردان و ...

- روستاهاى بخش جنوبى استان تهران در جوار باغ‌هاى سرسبز يا عناصر زيباى تاريخى و مذهبى قرار گرفته‌اند که مهم‌ترين آن‌ها عبارت‌اند از : روستاهاى توچال در پاکدشت ورامين، روستاهاى تاريخى فشاپويه، مهرا‌ن‌آباد، نيازآباد، کنارگرآباد، فخر‌آباد، درغوزآباد، رباط کريم و شهريار که به ارزش‌هاى جهان‌گردى آن‌ها در بخش‌هاى مختلف اين کتاب به ويژه در بخش مسيرهاى جهانگردى استان اشاره شده است.

فضاهاى روستايى ويژه، استان يزد

در سرزمين پهناور ايران، استان يزد، از جمله مناطقى است که جلوه‌هاى ويژه و بى‌همتايى را در فضاهاى روستايى خود به نمايش گذاشته است. اين جلوه‌ها از چنان اهميت، اعتبار، ‌ زيبايى و جذابيتى برخوردارند که هيچ جهانگردى نمى‌تواند بدون تحسين و توجه از کنار آن‌ها بگذرد. فضاى روستايى استان يزد نمايشگاهى از زيبايى‌هاى کوير، ‌ معمارى بومى ويژه ناحيهٔ‌ کويرى، آثار متعدد تاريخى و مذهبى و ترکيب متنوعى از کنش‌هاى فرهنگى مردمى است که جاى - جاى اين استان را به موزه‌اى درخشان تبديل کرده است.

اکثر روستاهاى اين استان، ‌ جلوه‌هاى ويژه و بى‌مانند دارند. صرف نظر از معمارى بديع و ديدنى‌هاى بومى استان، بقاياى شهرهاى قديمى، آثار باستانى و تاريخى نظير رباط‌ها، يخچال‌ها، ساباط‌ها، قلعه‌ها، مساجد، بقعه‌ها، امام‌زاده‌ها، حمام‌هاى قديمى، ‌ بقاياى برج و باروها و ... جاى - جاى استان را به مظهرى از شگفتى‌هاى اعجاب‌آور تبديل کرده‌اند. مناطق تاريخى و باستانى عقدا، خرانق، رستاق، بيداخويد، ميبد، اشکدز، زارچ، بهاباد و ... از جمله روستاهايى هستند که بخشى عمده از اين عناصر و جلوه‌هاى تاريخى را در خود جاى داده‌اند که سه فضاى روستايى - تاريخى بهاباد، اشکدز و زارچ در پايان همين مطلب، با تفصيل بيشترى شرح داده مى‌شود. از جمله روستاهايى که مى‌توانند به لحاظ غناى آثار تاريخى و مذهبى و معمارى بومى‌شان جزو روستاهاى جاذب جهانگرد محسوب شوند، ‌ عبارت‌اند از:

- روستاهاى نصرت‌آباد، ارجنان، بفروئيه، پاگنده، ترک‌آباد، عقدا، گاپله، ميرزا حکيم، هفتادر، خرانق، ‌ رنجيره و رکن‌آباد در شهرستان اردکان.

- روستاهاى بهاباد و قطروم در شهرستان بافق.

- روستاهاى نير، ‌ سخويد، رودبزان، زين‌آباد، ‌فراشاه، بورق، توران پشت، دره زرشک، ده شير، مانيچ و شواز در شهرستان تفت.

- روستاهاى طرزجان، خورميز‌بالا، دره، خورميز پايين، خويدک، سريزد، فهرج، محمدآباد، مدوار، منشاد، مهرپادين، بغدادآباد، بندرآباد، غرآباد، ميمونه، ابراهيم‌آباد، ندوشن و ... در شهرستان يزد.

- روستاى ميرک‌آباد در شهرستان مهريز.

فضاهاى روستايى ويژه، استان سيستان وبلوچستان

بعضى از روستاهاى استان به دليل موقعيت جغرافيايى، ‌ اقليمى و پيشينهٔ تاريخى جلوه‌هاى ارزشمندى دارند و مى‌توانند با بهره‌بردارى در زمينه جهانگردى روستايى، توسعه يابند.

فضاهاى روستايى ويژه، استان سمنان

استان سمنان مجموعه‌اى از روستاهاى ويژهٔ کويرى، دامنه‌اى، کوهستانى، جنگلى و دشتى را در خود جاى داده است. به هر روستاى اين استان که سفر شود، جلوه‌هايى از طبيعت جذاب، آثار تاريخى و باستانى ارزشمند، بقاع متبرکه، قلعه‌هاى نظامى و معمارى ويژه‌اى را مى‌توان مشاهده کرد. مهم‌ترين اين روستاها و روستا - شهرها عبارت‌اند از : شهميرزاد، سنگسر، در جزين، فرومد، لاسجرد، آهوان، مياندشت و ده‌ها روستاى ديگر که در متن کتاب به جاذبه‌ها و آثار آن‌ها اشاره شده است.

فضاهاى روستايى ويژه، استان خراسان

بخش مهمى از فضاهاى روستايى استان خراسان در اشکال ييلاقى - تفرجى و تاريخى - باستانى از قابليت‌هاى جهانگردى روستايى برخوردارند و از چشم‌اندازها و آثار بسيار جالب و ديدنى، سرشار مى‌باشند. روستاهايى مانند اخلومد در ۸۴ کيلومترى جنوب غربى مشهد و روستاهاى ديگرى نظير طرقبه، اولاشلو و چيانلو از مراکز تفرجى و کانون‌هاى گذراندن اوقات فراغت مردم شهرنشين و مسافران خسته محسوب مى‌شوند. در اين روستاها، مناظر دلنواز طبيعى، باغ‌هاى ميوه، مزارع سرسبز، آبشار و چشم‌اندازهاى زيبا و فرح‌بخش، مجموعهٔ جاذبه‌هاى تفرجگاهى و جهانگردى آن‌ها را سامان داده‌اند.

هم‌چنين روستاهايى با قدمت چندين صدساله وجود دارند که داراى آثارى تاريخى‌اند و رازهاى نهفتهٔ ناگفته‌اى را با بازديدکنندگان خود در ميان مى‌گذارند، و از اين ديدگاه جالب توجه و بااهميت تلقى مى‌شوند و بستر مناسبى براى جهانگرديِ روستايى نيز محسوب مى‌شوند.

فضاهاى روستايى ويژه، استان كرمان

فضاهاى روستايى استان کرمان از معدود فضاهاى روستايى ايران است که امکانات و جاذبه‌هاى طبيعى فوق‌العاده شگرفى را به ويژه در ييلاقات و روستاها به نمايش گذاشته است.

فضاهاى روستايى ويژه، استان مازندران

واقعيت اين است که تمام خطهٔ مازندران جذاب و زيبا است، اما اشاره به روستاهاى ويژه‌اى که از جلوه‌هاى منحصر به فردى برخوردار هستند، ضرورى به نظر مى‌رسد:

بعضى از اين روستاها ضمن برخوردارى از طبيعت شگفت‌آور، جاذبه‌هاى تاريخى قابل توجهى نيز دارند که ارزش‌هاى ديدارى آن‌ها را دو چندان مى‌کند. اين روستاها عبارت‌اند از : مسير کلاور نور با آب انبار بسيار قديمى، سولده‌ در نور با آب انبار بزرگ صدراعظم، اسک در لاريجان آمل با خانه‌هاى قديمى و زيباى اميني. يخ در نور با خانه قديمى منتظم لشگر، على‌آباد لاريجان با عمارت کلاه‌ فرنگى، ‌ مقرب‌کلا در بابل با تکيه مقرب‌کلا، رسکت در سارى با برج رسکت، سعادت‌آباد در نور با خانهٔ‌ قديمى علاقهٔ نورى، يوش در نور با خانهٔ زيباى نيما يوشيج شاعر معاصر ايران که از اهميت و ارزش جهانگردى - فرهنگى قابل توجهى برخوردار است. روستاهايى نيز هستند که از جذابيت طبيعى اعجاب‌آورى برخوردارند، اين روستاها عبارتند از : روستاى لنگر سارى، جواهرده رامسر، دولت‌آباد در سارى، جنت رودبار گالش محله، اشکورات عليا، ‌ شاهاندشت، لاريجان و لاويج که جلوه‌هاى اعجاب‌آورى از طبيعت ناب مازندران را به نمايش مى‌‌گذارند و همچنين روستاهاى عشايرى که در دامنه‌هاى شرقى البرز پراکنده‌اند و از ويژگى‌هاى منحصر به فردى برخوردار هستند.

فضاهاى روستايى ويژه، استان مركزى

در استان مرکزى تعدادى روستاى منحصر به فرد از نظر جاذبه‌هاى تاريخى و طبيعى وجود دارند که از آن جمله مى‌توان به روستاى الوير، خان‌ميرزا، خنچين، خورهه، دودهک، رواغ، ساروق، قلعه جوق، ترخوران، ششسنا، انجدان و آردمين اشاره کرد. هر کدام از روستاهاى فوق به زيورى از آثار تاريخى، سياحتى، زيارتى آراسته شده‌اند.

فضاهاى روستايى ويژه، استان كردستان

استان کردستان به لحاظ موقعيت جغرافيايى، خصوصيات آب و هوايى و قدمت تاريخى و ساير مشخصات منطقه‌اى و قومى از فضاى روستايى جذابى بويژه براى گردشگران و ايرانگردان برخوردار است. بخشى از مناطق روستايى اين استان تحت تأثير شيوهٔ زيست عشايرى و کوچ‌نشينى است که اين نوع زيست جلوه‌هاى ويژه‌اى از زندگى مردم عشاير کردستان را به نمايش مى‌گذارد.