|
| پناهگاه حيات وحش جزيرهٔ شتور، جزيره لاوان، بندرلنگه
|
|
| اين جزيره در فاصلهٔ ۱/۵ کيلومترى جنوب شرقى جزيرهٔ لاوان واقع شده است و مساحت آن ۱/۴ کيلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دريا حدود ۱۰ متر است. تنها ارتفاعاتى که در اين جزيره به وجود آمدهاند، دو رشته از تپه‌هاى شنى در شمال و جنوب جزيره است. پوشش گياهى اين تپه‌ها، به ويژه در مناطق پست جزيره، از گياهان «شورپسند» و مقاوم در مقابل کم‌آبى است که به طور پراکنده رشد کرده‌اند. حداکثر ارتفاع اين گياهان يک متر است. جزيرهٔ شتور جزيره‌اى است غيرمسکونى که هيچ‌گونه فعاليتى در آن ديده نمى‌شود.
|
|
| پرندگان موجود آن شامل چهار گونه پرستوى دريايى است که در جزيره توليدمثل مى‌کنند. در اين جزيره تعداد زيادى مار سمى سياه‌رنگ و کوچک که معمولاً زيرشن مخفى مى‌شوند، مشاهده شده است و به همين جهت به جزيرهٔ ماران نيز معروف است. هم‌چنين لاک‌پشت‌هاى دريايى در سواحل آن تخم‌‌گذارى مى‌کنند.
|
|
| صيادان و بوميان جزاير اطراف، در هنگام طوفانى بودن دريا و هم‌چنين براى جمع‌آورى لاک‌پشت‌ها و تخم پرندگان دريايى به اين جزيره مسافرت مى‌کنند. شتور با اين که مساحت بسيار کمى دارد، از مهم‌ترين و باارزش‌ترين زيستگاه‌هاى پرندگان و لاک‌پشت‌هاى دريايى در خليج فارس و درياى عمان است. تحقيقات و پژوهش‌هاى علمى درخصوص حيات وحش جزيره، جانوران مختلفى از جمله پرستوى دريايى پشت دودى، پرستوى دريايى تيره، پرستوى دريايى کاکلى کوچک، بالان گلوسياه، اگرت ساحلى، چکاوک کاکلى، عقاب ماهيگير، سليم شنى، حواصيل ساحلى، حواصل ارغوانى، لاک‌پشت‌هاى دريايى، لاک‌پشت سرخ و سبز و عقابى و چرمى را مورد بررسى و شناسايى قرار داده است. بازديد از اين جزيره همراه با راهنمايان آشناى محيط زيست و مجوزهاى لازم امکان‌پذير است.
|
|
| پناهگاه حيات‌وحش كيامكى، مرند
|
|
| پناهگاه حيات‌وحش کيامکى با وسعت ۸۴ هزار هکتار و به ارتفاع ۷۰۰ متر از سطح دريا، از کناره‌هاى رود ارس تا ارتفاع ۳۳۴۷ مترى در کوهستان کيامکى شهرستان مرند گسترده شده است.
|
|
| جاذبههاى كويرى و حيات وحش، استان قم
|
|
| استان قم از جمله مناطق ايران است که در کنارهٔ غربى کوير نمک قرار دارد و قسمتى از پارک ملى کوير در محدوده اين استان واقع شده است. اين موقعيت طبيعى و جغرافيايى زمينه‌هاى مساعدى را جهت بهره‌بردارى جهانگردى از دشت کوير فراهم آورده است.
|
|
| کويرها با وجود شرايط نامناسب زيستى، ويژگى‌هاى بى‌مانندى دارند. هر يک از اين ويژگى‌ها در صورت برنامه‌ريزى و بهينه‌سازى ارزش‌هاى نهفتهٔ آن، مى‌توانند به عنصر جذاب جهانگردى تبديل شوند.
|
|
| آب و هواى کوير دست کم در نيمى از سال دلپذير است. آسمان در شب کوير به راستى براى شهرنشينان و طالبان چشم‌اندازهاى نو، ديدنى و شگفت است. سکوت محض و آرامش کامل، چشم‌اندازهاى بديع، سراب‌هاى اغواکننده، زمين‌هاى سياه و سفيد، خاک‌هاى برآمده، موزائيک‌هاى تشکيل شده از نمک، لايه‌هاى نمکى برخاسته از زمين و ساير مناظر طبيعى و زيبا را تنها در کويرها مى‌توان مشاهده کرد. علاوه بر اين زيبايى‌ها، آثار تاريخى و باستانى مشتمل بر کاروانسراها، کاخ‌ها، آب‌انبارها، قنات‌ها، مراکز زيارتى و مذهبى نيز در کوير وجود دارد که نشانگر ديرينگى استقرار انسان در کناره‌هاى کوير است.
|
|
| ميان قوس‌هاى جنوبى البرز در شرق تهران و بلندى‌هاى آتشفشانى خرقان و ساوه و تفرش در جنوب غربى پايتخت، منطقهٔ بزرگ و مثلث مانند وجود دارد که قاعدهٔ آن از شرق کوه‌هاى طبس تا کوه‌هاى سبزوار کشيده شده است. دو ضلع ديگر آن از يک سو به کوه‌هاى تفرش، کاشان، انارک، جندق و از سويى ديگر به ارتفاعات جنوبى البرز، سمنان و کوه‌هاى ته‌رود تا سبزوار امتداد يافته است. اين منطقه را دشت کوير مى‌نامند. يک ضلع اين مثلث در جهت شمال غربى به جنوب شرقى و ضلع ديگر آن در جهت جنوب غربى به شمال شرقى است. سمت شمال غربى به جنوب شرقى مربوط به چين‌هاى البرز شرقى تا کوه‌هاى خراسان است. حوزه‌هاى داخل اين مثلث را ارتفاعاتى از هم جدا مىکند. در مرکز اين مثلث ارتفاعات خور و جندق و در مغرب آن ارتفاعات دوازده امام، سياه کوه، سفيدآب و کوشک واقع شده و بين آن‌ها نيز چاله‌ها و حوزه‌هايى به وجود آمدهاند. حوزهٔ مسيله در غرب و حوزهٔ دشت کوير در شرق است. بخشى از محدودهٔ شمال و شرق استان قم در حوزهٔ کوير مسيله قرار گرفته است.
|
|
|
|
| حوزهٔ مسيله مانند يک چهار ضلعى در جهت شمال غربى به جنوب شرقى قرار گرفته است که گودترين آن در ناحيه جنوب شرقى، درياى نمک يا درياى مسيله نام دارد. در شمال غربى حوزه، بلندى‌هاى آتشفشانى ساوه و زرند و در جنوب غربى آن بلندى‌هاى ساوه، قم و کاشان قرار دارند. در شمال شرقى آن نيز بلندى‌هاى ساوه، قم و کاشان قرار دارند. در شمال شرقى آن نيز بلندى‌هاى رود شور و دوازده امام و سياه کوه واقع شده و جنوب شرقى آن بريده‌تر است و شامل بلندى‌هاى مرنجاب و سفيدآب، طلحه و ملک‌آباد است.
|
|
| بلندى‌هاى پيرامون حوزه، به هم متصل نيستند و بين آن‌ها، شکاف‌ها و دشت‌ها قرار دارد که اين حوزه را به نواحى اطراف مربوط مىکند. تنها بلندى‌هاى آتشفشانى گوشهٔ شمال غربى، اين بخش از منطقه کويرى را مسدود کرده است. حوزهٔ مسيله در سمت غرب از طريق درهٔ قره‌چاى، به خارج راه دارد؛ در اين قسمت، ارتفاعاتى در جهت شمال غربى به جنوب شرقى به موازات هم کشيده شده که مرکز آن‌ها در توده‌هاى آتشفشانى يا در تاقديس‌هاى دوران سوم زمين‌شناسى است. مانند: بلندى‌هاى کوه گؤى داغ، باقرآباد، هندس و مانند اين‌ها.
|
|
| در اين بخش از کوير ايران - که در محدودهٔ استان قم و در نزديکى استان تهران قرار گرفته است - جاذبههاى بالقوه براى برنامه‌ريزى تورهاى سياحت کويرى فراهم آمده است. مهم‌ترين اين جاذبه‌ها که در پيوند با زيبايى‌هاى طبيعى کوير، مى‌توانند در خدمت تشکيل و توسعهٔ تورهاى کويرى قرار گيرند عبارتند از:
|
|
| - راه ارتباطى تهران به قم: راه شوسهٔ تهران - قم در سال ۱۸۸۳ ميلادى توسط اتابک ساخته شد و انگيزهٔ پى‌ريزى آن پيدايش درياچهٔ حوض سلطان بود. در مسير اين راه ارتباطى، پل‌هاى تاريخى و کاروانسراهايى قرار داشت که به مرور زمان يا تخريب شد، يا به کلى از ميان رفتند. از جمله آثار تاريخى اين محور مى‌توان به کاروانسراهاى حوض و دير، قلعه اربابى حوض و پل دلاک اشاره کرد.
|
|
| - راه‌هاى قديمى و تاريخي: راه‌ها و پل‌هاى قديمى اين منطقه، عموماً از سه دورهٔ تاريخى برجاى مانده‌اند. هرچند که بيشتر اين راه‌ها در دوره‌هاى بعدى بر روى همان مسيرهاى قبلى بازسازى و مرمت شده‌اند، اما هنوز شواهد و نشانه‌هاى بارز اين راه‌ها برجاى مانده است. قديمى‌ترين نشانه‌هاى برجاى مانده از راه‌هاى گذشته، راه‌ها و پل‌هاى متعلق به دورهٔ ساسانى است که اصفهان را به رى وصل مى‌کردند.
|
|
| بقاياى راه ساسانى برجاى مانده اين ناحيه، راهى است که از جنوب حوض سلطان - بين پل دلاک و محمدآباد کاج - مى‌گذشته است. اين راه با پلى که روى رودخانهٔ مسيله در دورهٔ ساسانى ساخته شده بود، از راه‌هاى مهم ارتباطى ميان رى و اصفهان محسوب مى‌شد. بقاياى پل مزبور که به پل شکسته نيز معروف است، در نزديکى روستاى کاج باقى است. ادامهٔ اين راه در شمال، از سنگ ساخته شده و به نام سد معروف است و از زمين‌هاى اطراف، دو تا سه متر بلندتر است و ظاهراً سنگ‌فرش بوده است.
|
|
| - پل دلاک: روى رودخانه قره‌چاى بنا شده، ۱۶ دهانه دارد و بقاياى آن در اين محل پابرجاست. بناى اين پل را به دورهٔ صفوى نسبت مى‌دهند که گويا عمدتاً براى برقرارى ارتباط ميان قم و مشهد ساخته شده بود و از اهميت استراتژيک برخوردار بود. يک راه قديمى ديگر که در شمال سياه‌کوه هنوز نشانه‌هاى آن پابرجا است، سنگ فرشى گسترده است به عرض ۶ تا ۱۰ متر که در زمان خود، از خطوط ارتباطى مهم ميان اصفهان و سواحل درياى مازندران بوده است. ساخت آن را به دورهٔ صفوى يا اوايل قاجار نسبت مى‌دهند.
|
|
| حيات وحش جزاير درياچهٔ اروميه، استان آذربايجان شرقى
|
|
| بدون شک پرندگان، بارزترين و باارزش‌ترين نشانه‌هاى حيات درياچه اروميه به شمار مى‌آيند. اين موجودات زيبا و پرتحرک هيچگاه به صورت گروه‌هاى بسيار بزرگ در جايى گرد نمى‌‌‌آيند مگر اينکه کليه احتياجات زيستى آنان فراهم شده باشد.
|
|
| پرواز جمعى فلامينگوها، پليکان‌ها، تنجه‌ها و کاکايى‌ها يکى از بديع‌ترين ديدنى‌هاى طبيعت ايران است. اين تجمع جانورى در درياچهٔ اروميه نشانهٔ بارزى است از وفور غذاى طبيعى و شرايط مناسب زيستى در منطقه و درياچه.
|
|
| اغراق نخواهد بود اگر بگوييم درياچه اروميه با وسعت زياد، جزاير متعدد، سواحل کم عمق و از همه مهم‌تر امنيت و آرامشى که به ميهمانان خوش پرواز خود ارزانى مىکند، يکى از مهم‌ترين زيستگاه‌هاى پرندگان مهاجر است که در سطح قارهٔ آسيا از نظر تنوع و زيبايى کم نظير است.
|
|
| در فصول بهار و تابستان، درياچهٔ اروميه تبديل به بزرگ‌ترين منطقهٔ زاد و ولد برخى پرندگان مانند فلامينگو (مرغ آتشى)، پليکان سفيد (مرغ سقا) و تنجهٔ بادکوبه‌اى مى‌شود.
|
|
| علاوه بر اين پرندگان، پرندگان ديگرى مانند کاکايى نقره‌اى، کاکايى صورتى، آنقوت، کفچهٔ نوک تيز در دسته‌هاى چند هزار تايى در جزاير مختلف توليدمثل مى‌کنند که از ميان آن‌ها کاکايى نقره‌اى، نقش بسيار مهمى در کنترل جمعيت فلامينگوها و پليکان‌ها دارد؛ به اين صورت که از منابع تغذيهٔ کاکايى نقره‌اى، تخم و جوجهٔ فلامينگو و پليکان است.
|
|
| چهرهٔ درياچهٔ اروميه در فصل‌هاى پاييز و زمستان به کلى دگرگون مى‌شود. پهنهٔ آب‌هاى لاجوردى که در بهار و تابستان شاهد جنب و جوش و لانه‌سازى و جوجهآورى هزاران هزار پرندهٔ رنگى پَر و فعال است، سکون و آرامشى دلپذير به خود مى‌گيرد. فلامينگوها، پليکان‌ها، کاکايى‌ها و حتى بسيارى از تنجه‌ها و آنقوت‌ها به سوى نقاط جنوبى و گرمسير پر مى‌کشند، ولى اين آرامش چندان دوامى ندارد و تقريباً بلافاصله پس از مهاجرت پرندگان تخمگذار. گروه‌هاى پرندگان آبزى مهاجرى که دوران جوجهآورى خود را در سرزمين‌هاى سردسير شمالى سپرى کرده‌اند از راه مى‌رسند تا زمستان را در درياچهٔ اروميه به سر آورند. به اين ترتيب، درياچه در فصول مختلف به عنوان زيستگاه و محل تغذيهٔ پرندگان گوناگون مورد استفاده قرار مى‌گيرد. علاوه بر جزاير درياچه، در حاشيه‌ها، به خصوص حاشيه‌هاى جنوبى، نيزارها و تالاب‌هاى آب شيرين که آب آن‌ها از چشمه‌ها، يا رودخانه‌ها تأمين مى‌شود، ميزبان گروه کثيرى از پرندگان نظير غاز پا خاکسترى، غاز کله سبز و نوک پهن، اردک سر حنايى و اردک سر سفيد مى‌شوند.
|
|
| زندگى در جزاير درياچهٔ اروميه (پارک ملى) منحصر به پرندگان نيست. جزيره قويون داغى به عنوان بزرگ‌ترين جزيره غيرمسکونى، زيستگاه انواع پستانداران وحشى مثل موش صحرايى، قوچ، ميش و پلنگ است.
|
