سفالگری فلزکاری و شیشه سازی

ظروف نسبتاً زيادى از عهد ساسانى برجاى مانده است که نهايت مهارت پيشه‌وران عهد ساسانى را در حکاکى نشان مى‌دهد. موضوعات اين تزئين‌ها طرح صحنه‌هاى شکار، رامشگران، کنيزکان، ضيافت، حيوانات افسانه‌اى و خيالي، شاه بر تخت سلطنت، اعطاى منصب، گل‌ها و پرندگان بوده است. در واقع فلزکارى در زمان ساسانيان شکوفا شد و رواج عمومى يافت و از مرزهاى امپراتورى فراتر رفت.

نمونهٔ آن سينى‌ها و ظروف برجسته‌کارى با نقوش متنوع که نمايانگر مهارت بى‌سابقهٔ هنرمندان اين دوره است. ريخته‌گرى با مفرغ براى ساخت بشقاب و کاسه و جام و مشربه که گاه به شکل جانوران و پرندگان و نيز ظروف زرين و سيمين با طلاکارى و کنده‌کارى و برجسته‌کاى و ميناکارى تزيين مى‌شدند، از جمله صنايع پيشرفته آن دوران هستند. مضمون تصاوير را تمثال اهورامزدا و فرشتگان زرتشتي، صحنهٔ شکار با مرکزيت پادشاه و ...

نمونهٔ برجسته‌اى از حکاکى روى جواهر دورهٔ ساسانى جامى است معروف به جام خسرو. اين اثر در زمرهٔ اشياء ميناکارى مفتولى به‌شمار مى‌آيد. اين تزيين نوعى هاله است در اطراف قاب‌بند بزرگ که در وسط آن پيکرهٔ شاه بر روى تخت در زمينهٔ بلورى حکاکى شده؛ که خسرو دوم يا خسرو اول يا حتى قباد مى‌تواند باشد.

از مهرهاى ساسانى مجموعه‌هاى غنى وجود دارد. اينها مهرهاى مسطح‌اند که بر روى حلقه‌هاى انگشترى سوارند و يا مهرهاى مدور که با سوراخى در وسط به گردن آويخته مى‌شده است.

مسکوکات ساسانى با تصوير نيم‌تنهٔ شاه در اغلب موارد و تاجى که بر سر دارد روى سکه‌ها ظاهر شده است. پشت اکثر سکه‌ها آتشگاه حک شده که معمولاً در دو طرف آن دو محافظ قرار گرفته است. سکه‌ها از نقره نازک يا صفحات طلايى بود و ضرت اين نوع سکه از زمان شاپور سوم شروع شد و به‌تدريج پهن گشت تا جائى‌که بخش بالايى آن با تاج اشغال گرديد و حاوى رمزهاى خاصى شد. اين رمزها براى سال‌شمارى هنر ساسانى و تاريخ‌گذارى آن راهنماى مفيدى است. در سده‌هاى پنجم و ششم سلسلهٔ ساساني، طرح سکه‌ها بسيار خطى و انتزاعى گرديد.

از سفال‌گرى ساسانى اطلاعى در دست نيست. اين سفالينه‌ها نباد از کيفيت بالايى برخوردار بوده باشند. اغلب لعاب ضخيم و سنگين فيروزه‌اى و آبى و تزئينات برجسته يا کنده‌کارى شده داشته‌اند.

از هنر شيشه‌سازى ساسانى تعداد اندکى باقى مانده است. چندين جام با قالب شيشه‌اى و تزئينات که اکثراً در اطراف گيلان به‌دست آمده، يکى از قطعات در تيسفون کشف شده و قطعات ديگرى از اين جام‌ها نيز در مناطق ديگر کشف شده است و نيز قطعه‌اى شيشه‌اى و زيبا شبيه کوزه‌هاى فلزى و گلدانى شکل که در شوش بدست آمده است.