پوشش گیاهی جنگل

به‌منظور قضاوت در مورد کيفيّت خاک جنگل مى‌توان از نوع نباتات موجود پى به کيفيت خاک منطقه برد که مسلّماً اين کار مى‌تواند خدمت شايانى را به افراد علاقه‌مند در شناسائى خاک‌هاى جنگلى ارائه بنمايد.

تيپ‌هاى گياهى متفاوتى به‌منظور معّرفى خاک‌هاى مختلف معرفى شده که تعدادى از آنها مى‌توانند به‌عنوان معرف خاک‌هاى جنگلى مورد بررسى قرار گيرند.

تيپ غاليون - سانيکولا

اين تيپ از غاليون‌هاى مناسب و با ارزش و سانيکولاى ظريف به‌وجود آمده مى‌باشند که نباتات ديگرى از جمله سلمه‌ترهٔ پايا، اسارون رومى و .... نيز به اين تيپ تعلق دارند. در اين تيپ زمين به حالت عادى بوده و مواد غذائى در خاک نيز به‌قدر کافى موجود است و خاک حالت خنثى دارد. تهويهٔ خاک در حّد مطلوب است که آب و رطوبت آن نيز کافى است.زنجيرهٔ غذائى در چنين خاک‌هائى به‌نحو مطلوبى جريان دارد و نوعى کرم حلقوى در اين خاک‌ها به‌حد کافى وجود دارد. درختان راش و ديگر پهن‌برگ‌ها در محدودهٔ چنين تيپ گياهى وجود دارند که با ريزش برگ‌هاى خود در تداوم کيفيت مناسب خاک مؤثر هستند. با وجود سوزنى‌برگ‌ها در چنين مناطقى گياه ترشک کوتاه به‌عنوان گياه بارز منطقه خودنمائى مى‌کند.

تيپ قره‌قاط سياه

گياهان اين تيپ اکثراً ظريف و داراى کُرک مى‌باشند. در صورت نامناسب بودن خاک، قره‌قاط سياه نسبت به گياهان ديگر غالب و اکثريت پيدا مى‌کند و بر مقدار آن افزوده مى‌شود. هوموس چنين مناطقى که اکثراً هوموس قارچ‌ها است، ترش و متعفن است و کفک‌ها در اين مورد نقش اساسى دارند.

با وجود زنجيرهٔ غذائى که به سرعت طى مى‌شود، توقّع ديگرى نسبت به هوموس توليد شده نمى‌توان داشت، زيرا در اين مورد موجودات زندهٔ خاک خيلى ساده هستند و تکامل ضعيفى پيدا کرده‌ مى‌باشند. تهويهٔ خاک با مشکل و کمبودهائى مواجه است که اين امر به دليل به‌هم نخوردن خاک توسط حيوانات و موجودات کوچک مى‌باشد که خود عاملى است در جهت فشرده شدن خاک و از بين رفتن تهويهٔ مناسب آن و در چنين شرايطى درختان بالاجبار اکثراً داراى ريشه‌هاى سطحى خواهند بود. در بعضى مواقع اتفاق مى‌افتد ک در چنين مناطقى مقدارى از آب‌هاى فصلى به طبقه‌اى غيرقابل نفوذ برخورد کرده و در آنجا باقى مى‌ماند که در چنين شرايطى گياهانى مثل پتريديوم و ارجنگ به‌عنوان گياهان معرّف ظاهر مى‌گردند.

تيپ ارديبهشتى

گياهان اين تيپ اکثراً در پاى دامنه‌ها و زمين‌هائى که از نظر آهک فقير و تا حدّى ترش باشند ظاهر مى‌شوند.

البته در زمين‌هاى مناسب با زنجيرهٔ غذائى خوب و تهويهٔ مناسب با آب کافى نيز چنين گياهانى وجود خواهند داشت. محدودهٔ گياهان اين تيپ بسيار گسترده است و شامل گل حنائيان، مريم چمني، آلالگان، سمفيتون، شمعداني، غاليون، سفيد دارو، گزنه و ... مى‌باشد. با واردشدن ترشک کوتاه مشخص مى‌شود که منطقه به‌سمت هوموس قهوه‌اى شدن پيش مى‌رود که هشدارى است براى ما که آميختگى پهن‌برگ‌ها را فراموش نکنيم. نکتهٔ قابل‌توجه آن است که بايد سعى کرد از قطع يک‌سره در چنين مناطقى پرهيز نمود زيرا با قطع يک‌سره منطقه با هجوم علف‌هاى هرز به‌طور بسيار گسترده مواجه خواهد شد.

تيپ ترشک کوتاه - ارديبهشتى

اين تيپ گياهى نسبت به تيپ (ارديبهشتي) نمايان‌گر آن است که کيفيت خاک در وضع نامناسب‌ترى است. در اينجا نوعى هوموس قهوه‌اى از ديگر هوموس‌ها بيشتر است که مدّت زمان زيادى به‌صورت مناسب باقى نمى‌ماند. در چنين مناطقى هيچ‌گونه مخلوط شدن خاک به‌طور دائمى وجود ندارد و حتى قسمت فوقانى زمين تا حدّى به سمت اسيدى شدن مى‌رود. ولى لازم به ذکر است که خاک سبک و تازه است و داراى تهويهٔ مناسب مى‌باشد. چنين خاک‌هائى براى درختان سوزنى‌برگ محيطى بسيار مناسب است و جوانه‌زدن دانه‌هاى ريخته شده از درختان به‌راحتى انجام مى‌شود. نکته قابل اهميت آن است که در چنين مناطقى به هيچ‌وجه نبايد اقدام به احداث جنگل خالص سوزنى‌برگ نمود بلکه بهتر است که مخلوطى از پهن‌برگ‌ها و سوزنى‌برگ‌ها را در منطقه وارد نمائيم تا بدين وسيله از فاسد و تباه شدن خاک و به‌وجود آمدن هوموس خام جلوگيرى به‌عمل آيد. با توجه به اسيدى بودن قسمت فوقانى خاک تجديد حيات راش و افرا در چنين مناطقى با اشکال مواجه مى‌شود به هر حال لازم است سعى شود که پهن‌برگ‌ها چه از طريق نهال و چه به‌صورت بذر به منطقه وارد شوند.

در مناطقى که گياه غالب ترشک‌کوتاه باشد معمولاً رطوبت هوا بيشتر و محيط بهتر از مناطقى است که گياه غالب ارديبهشتى باشد زيرا گياه ارديبهشتى با برگ‌هاى زبر و خشن باعث فقير شدن خاک و نيازمندى منطقه مى‌گردد. با قطع يک‌سره اکثراً در چنين مناطقى تمشک، زلف‌پير و اپى‌لوبيوم به سرعت رشد مى‌يابند و باعث از بين رفتن هوموس خاک مى‌گردند که البته چنين گياهانى در صورتى که جنگل بيش از حد روشن گردد نيز رشد مى‌کنند.