فشار خون سيستولى (SBP) را مى‌توان به‌جاى ضربان قلب براى پايش شدت ورزش به‌کار برد. اين روش به‌خصوص به هنگام تجويز ورزش براى بيماران مبتلا به فشار خون بالا يا در معرض ابتلاء به آن، يعنى موارد پيوند قلب يا بيمارى‌هاى عروقى محيطى سودمند است. اين روش مستلزم انجام تست ورزش حداکثر جهت تعيين حداکثر فشار خون سيستولى و سپس جايگزينى آن در معادلهٔ کارونن است (روش ذخيرهٔ ضربان قلب). با استفاده از روش ۱ يا همان روش تخمين بر مبناى سن، فشار خون سيستولى هدف ممکن است پائين‌تر از فشار خون در حال استراحت بيمار محاسبه شود و لذا استفاده از آن توصيه نمى‌شود. مثالى براى استفاده از اين روش در اينجا آورده شده است. تصور کنيد فشار خون سيستولى حداکثر معادل ۱۸۵ ميلى‌متر جيوه، فشار خون سيستولى زمان استراحت ۱۴۰ ميلى‌متر جيوه و شدت ورزش هم ۶۰ درصد باشد. با استفاده از معادلهٔ کارونن (روش ذخيرهٔ ضربان قلب):
پاسخ: ۱۶۷ ميلى‌متر جيوه
راه حل:
۰/۶۰
= SBP استراحت + [(SBP استراحت ) - (SBP حداکثر)] ×
فشار خون سيتوليک هدف
= (۰/۶۰) × (۴۵) + ۱۴۰
= (۰/۶۰) × ( ۱۸۵ - ۱۴۰ ) + ۱۴۰
= ۱۴۰ + ۲۷
= ۱۶۷
نمودارها
استفاده از نمودارهاى درک نسبى فعاليت روش مناسبى براى تجويز و نظارت بر شدت ورزش است. اين روش در بيمارى که تمايل ندارد يا نمى‌تواند نبض خود را در حين ورزش کنترل نمايد، روش انتخابى به‌شمار مى‌رود. در اين مرحله ۳ نمودار بررسى مى‌شوند:
۱. نمودار RPE يا Borg
۲. نمودار تنگى نفس
۳. امتيازبندى بر مبناى شدت لنگيدن.
آموزش نحوهٔ استفاده از اين نمودارها به بيمار حائز اهميت بسيار است.
- نحوهٔ استفاده از نمودارها :
براى مثال، اگر در حال پياده‌روى يا دوچرخه‌سوارى هستيد، فقط به عضلات دخيل در فعاليت - مثلاً پاها - فکر نکنيد و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل بدن نمائيد.
براى مثال، اگر در حال پياده‌روى يا دوچرخه‌سوارى هستيد، فقط به عضلات دخيل در فعاليت - مثلاً پاها - فکر نکنيد و توجه خود را معطوف به اثر ورزش روى کل بدن نمائيد.
افراد خيلى مضطرب يا داراى تيپ شخصيتى A، احتمالاً شدت فعاليت خود را کمتر از حد واقعى آن تخمين مى‌زنند. به‌علاوه حدود ۱۰ درصد مردم توانائى استفادهٔ دقيق از اين نمودارها را ندارند.
درجه‌بندى RPE
درجه‌بندى RPE
در کل بدون فعاليت
۶
شديداً سبک
۷
۸
خيلى سبک
۹
۱۰
سبک
۱۱
۱۲
تا حدودى سنگين
۱۳
۱۴
سنگين
۱۵
۱۶
خيلى سنگين
۱۷
۱۸
شديداً سنگين
۱۹
حداکثر شدت
۲۰
مصرف اکسيژن حداکثر
(Vo2 حداکثر يا حداکثر ظرفيت عملي)
در تشريح سطح آمادگى جسمانى فرد، Vo2 حداکثر حرف اول را مى‌زند. اين معيار از طريق اندازه‌گيرى ميزان گازهاى بازدمى در طى استرس تست قلبى ريوى محاسبه مى‌شود. ارتباط مستقيمى بين ضربان قلب و Vo2 وجود دارد. اين ارتباط باعث مى‌شود که تجويز نسخهٔ ورزشى براساس ضربان قلب هدف منطبق بر درصد ظرفيت عملى فرد باشد. به‌طور معمول، ورزش با شدت ۸۵-۴۰ درصد ظرفيت عملى توصيه مى‌شود. براى بيمارانى که آمادگى جسمانى لازم را ندارند، ۴۰% و با پيشرفت آمادگى رقم ۸۵% مورد استفاده قرار مى‌گيرد. پس از انجام استرس تست قلبى ريوي، ضربان قلب از Vo2 به‌دست آمده و بعد ضربان قلب هدف در حين ورزش تعيين مى‌شود. براى کسب اطلاعات بيشتر در مورد Vo2 حداکثر به بحث تست قلبى ريوى مراجعه نمائيد.
درجه‌بندى تنگى نفس
درجه‌بندى تنگى نفس
حداکثر
۱۰
خيلى خيلى شديد
۹
خيلى شديد
۷
شديد
۵
تا حدودى شديد
۴
متوسط
۳
خفيف
۲
خيلى خفيف
۱
خيلى خيلى خفيف، در حد صفر
۰/۵
آستانهٔ بى‌هوازى
اين آستانه به‌صورت نقطه‌اى در نمودار استرس تست قلبى ريوى مشخص مى‌شود که در آن منحنى تنفس از خط صاف، شيب تندى به سمت بالا پيدا مى‌کند. اين امر احتمالاً زمانى رخ مى‌دهد که شدت ورزش سبب افزايش سريع در ميزان اسيد لاکتيک شود. اين اسيد لاکتيک در سيستم بافرى بدن خنثى شده و به‌صورت دى اکسيد کربن دفع مى‌گردد که سبب افزايش تهويه مى‌شود. ورزشى که در سطح آستانهٔ بى‌هوازى يا کمى پائين‌تر از آن تجويز شود، براى اکثر بيماران قابل تحمل است. شدت فعاليت در بالاى سطح بى‌هوازى سبب خستگى و ناتوانى در ادامهٔ فعاليت مى‌شود. بهبود شرايط بدن مى‌تواند با تجويز ضربان قلب هدف در سطح آستانهٔ بى‌هوازى يا کمى پائين‌تر از آن تأمين مى‌گردد. براى محاسبهٔ آستانهٔ بى‌هوازي، استرس تست قلبى ريوى با اندازه‌گيرى گازهاى بازدمى مورد نياز است. ضربان قلب هدف منطبق بر افزايش سريع در تهويه را مى‌توان براى تجويز شدت ورزش در نظر گرفت. اطلاع از اين امر از اين جهت حائز اهميت است که در ابتدا و در اثر هيپرونتيلاسيون، احتمال يک افزايش کاذب در تهويه وجود دارد. براى کسب اطلاعات دقيق‌تر در مورد آستانهٔ بى‌هوازى به بحث استرس تست قلبى ريوى مراجعه نمائيد.
تهويه
مى‌توان ورزش را براسا درصد تهويهٔ بيمار نيز تجويز نمود. در بيمارى‌هاى مزمن ريوي، ضربان قلب معادل ۸۰-۷۰ درصد تنفس ارادى حداکثر (Maximal voluntary ventilation - MVV) و يا آستانهٔ بى‌هوازى (در هر کدام که تعداد ضربان قلب پائين‌تر بود) توصيه مى‌شود (روش آستانهٔ بى‌هوازي). براى کسب اطلاعات بيشتر در زمينهٔ آستانهٔ بى‌هوازى به مبحث استرس تست قلبى ريوى مراجعه شود.
