جدول مقایسه جوجه درآوری در مرغ‌های یک‌ساله و دو ساله
معمولاً پس از پايان مرحله جوجه‌کشى از تمام تخم‌مرغ‌هاى نطفه‌دار جوجه به‌وجود نمى‌آيد. بلکه هميشه تعدادى از تخم‌مرغ‌هاى نطفه‌دار قادر به توليد جوجه نيستند در اين صورت مى‌توان گفت چنين تخممرغهائى فاقد خاصيت جوجه درآورى مى‌باشند. از اين‌رو تنها کافى نيست که به خاصيت نطفه‌دارى تخممرغهائى يک گله توجه شود بلکه بايد تخم‌مرغ‌هاى مزبور داراى خاصيت جوجه درآورى نيز باشند. عواملى که در خاصيت جوجه درآورى مؤثر هستند به ترتيب عبارتند از:
سن، سلامت مرغ و خروس، فصل، تغذيه و اثر توارث.
سن
اگر در گله مخصوص جوجه‌کشى از مرغ‌ها و خروس‌هاى زياد جوان يا زياد مسن استفاده گردد نتيجه خوبى عايد نمى‌گردد. خاصيت جوجه درآورى در سال دوم کمى کاهش مى‌يابد و در سال سوم اين کاهش بيشتر مى‌شود. طبق تحقيقات دانشگاه ميسورى نتيجه جوجه درآورى در سنين مختلف و در نژادهاى گوناگون به قرار زير بوده است:
جدول مقايسه جوجه درآورى در مرغ‌هاى يک‌ساله و دو ساله
نژاد
درصد جوجه‌درآورى در مرغ‌هاى يک‌ساله
درصد جوجه‌درآورى در مرغ‌هاى دوساله
لکهورن
۸۳
۷۵
ردايلندرد
۷۹
۷۱
پليموت روک گل باقلائى
۷۵
۶۲
پليموت روک سفيد
۷۶
۶۱
آزمايش ديگرى که در ايستگاه تحقيقاتى کانزاس در آمريکا صورت گرفته است اثر سن را در کيفيت بارورى در نژادهاى مختلف نشان مى‌دهد.
جدول اثر سن در خاصيت جوجه درآورى در نژادهاى مختلف
نژاد
درصد جوجه درآورى در سال اول
سال دوم
سال سوم
سال چهارم
لکهورن سفيد
۷۵
۶۶
۷۰
-
پليموت روک سفيد
-
۷۵
۷۲
۶۱
ردايلندرد
۶۰
۵۳
۴۹
-
سلامت مرغ و خروس
هرچه فعاليت فيزيولوژيکى مرغ و خروس بهتر باشد نتيجه جوجه درآورى مناسب‌تر است.
تخم‌مرغ‌هاى نطفه‌دارى که از مرغ و خروس‌هاى ناسالم به‌دست مى‌آيد خاصيت جوجه درآورى آنها بسيار کم و گاهى صفر است. از اين‌رو هميشه بايد از مرغ و خروس‌هائى براى جوجه‌کشى استفاده نمود که از نظر بنيه و شکل ظاهر کاملاً مناسب باشند.
فصل
تغييرات حرارتى مثل گرما و سرماى شديد علاوه‌بر اينکه نطفه‌دارى را کم مى‌کند خاصيت جوجه درآورى را نيز کاهش مى‌دهد. به اين دليل در تابستان‌هاى گرم به‌خصوص در ايران خاصيت جوجه درآورى به‌طور محسوسى کاهش مى‌يابد.
تغذيه
در پستانداران جنين در داخل رحم مادر رشد مى‌کند و رابطه مستقيمى از نظر تغذيه بين مادر و جنين وجود دارد از اين‌رو در طى مرحله رشد تغذيه جنين تابع مادر است در صورتى‌که در مرغ، جنين در داخل تخم‌مرغ رشد مى‌کند و هيچ‌گونه رابطه‌اى با مادر خود ندارند از اين‌رو جنين بايد تمام مواد مورد احتياج براى رشد و تکامل خود را در داخل محيط بسته تخم‌مرغ دريافت دارد.
از طرف ديگر رشد جنين در داخل تخم‌مرغ بسيار سريع است و به‌سرعت مواد را تبديل به بافت و تشکيلات بدن خود مى‌نمايد.
اگر تخم‌مرغى که جنين در داخل آن رشد مى‌کند فاقد مواد لازم باشد جنين نمى‌تواند احتياجات خود را در مراحل مختلف رشد تأمين کند. در نتيجه در مرحله‌اى از تکامل رشد جنين متوقف مى‌شود و از بين مى‌رود. در اين صورت چنين تخم‌مرغى فاقد خاصيت جوجه درآورى است.
مسئله تغذيه در مرغ و خروس از نظر بالا بردن خاصيت جوجه درآورى تخم‌مرغ بسيار مهم است به اين دليل براى گله‌هاى مخصوص تهيه تخم‌مرغ جوجه‌کشى فرمول‌هاى خاص در نظر گرفته مى‌شود که حاوى تمام مواد اساسى و لازم براى رشد جنين مى‌باشد.
ويتامين‌ها (Vitamins)
وجود ويتامين A و D به مقدار کافى در خاصيت جوجه درآورى اثر محسوس دارند.
کيفيت پوسته تخم‌مرغ به مقدار کلسيم و ويتامين D جيره غذائى ارتباط دارد. از اين‌رو هرچه پوسته تخم‌مرغ بهتر باشد رشد جنين بهتر صورت مى‌گيرد زيرا جنين کلسيم مورد احتياج استخوان‌هاى خود را از پوسته تخم‌مرغ تأمين مى‌کند. از طرف ديگر اگر پوسته ضعيف باشد در طى جوجه‌کشى در حرارت زياد داخل ماشين مايع آن تبخير مى‌شود و در نتيجه رشد جنين متوقف مى‌گردد. ويتامين‌هاى دسته ب‌کمپلکس (Bcomplex) نيز در رشد جنين مؤثر هستند و ميزان تلفات جوجه‌ها را در روزهاى اول کاهش مى‌دهند. به‌اضافه در مراحلى از رشد سبب مرگ و مير جنين مى‌گردد.
ويتامين K و E و همچنين املاح مانند کلسيم، فسفر، منگنز و آهن نيز براى رشد جنين در داخل تخم‌مرغ ضرورت دارند.
از اين‌رو در فرمول غذائى گله‌هاى مخصوص جوجه‌کشى بايد مواد فوق به اندازه کافى وجود داشته باشد.
اثر توارث
چنانچه عوامل محيطى مناسب کاملاً مراعات گردد باز هم مشاهده شده است که در خاصيت جوجه درآورى افراد مختلف يک گله اختلاف و تفاوت وجود دارد.
مطالعات اخير ثابت کرده است که اين خاصيت در طيور يک صفت ارثى و تابع قانون توارث مى‌باشد.
مرغ‌هائى که از نظر خاصيت جوجه درآورى خوب هستند مى‌توانند اين خاصيت را به اولاد خود منتقل کنند.
بنابراين با انتخاب افراد و فاميل‌هائى که خاصيت جوجه درآورى آنها خوب است مى‌توان گله‌اى مناسب از اين نظر تشکيل دارد. وجود بعضى ژن‌هاى کشنده (Lethal genes) در کاهش خاصيت جوجه درآورى بعضى از نژادها تأثير دارد.
اين ژن‌ها در شرايط ناقرينه (هتروزيگوز Heterozygus) بدون اثر ولى در شرايط قرينه (Homozygous) براى جنين کشنده مى‌باشد مطالعات سال‌هاى اخير نشان داده است که حداقل ۱۹ ژن کشنده در طيور وجود دارد که سبب مرگ و مير در جنين مى‌گردد. وجود اين ژن‌ها حداقل در ۶ نژاد گزارش داده شده است.
امروزه موضوع مطالعه در مورد اين ژن‌هاى کشنده به‌خصوص در مزارع اصلاح‌نژاد اهميت فراوانى کسب کرده است و متخصصين امر سعى مى‌کنند که به‌سرعت چنين فاميل‌ها و افرادى را شناخته و از گله مخصوص جوجه‌کشى حذف نمايند.
جفتگيرى بين هم‌خون‌ها، بدون انتخاب دقيق از نظر افزايش خاصيت جوجه درآورى اغلب ممکن است سبب بروز و پيدايش ژن‌هاى کشنده شود و خاصيت جوجه درآورى را تقليل دهد.
اگر هم‌خونى با دقت و ممارست انجام شود مى‌توان از اين امر جلوگيرى به‌عمل آورد ولى به‌طور کلى براى مصون ماندن از بروز ژن‌هاى کشنده و افزايش خاصيت جوجه درآورى از روش‌هاى آميخته‌گرى (Crossbreeding) و جفتگيرى بين تيره‌هاى هم‌خون (Line breeding) مى‌توان استفاده نمود.
