|
|
|
| اين بقعه در گلاب‌دره بر دامنهٔ کوه‌هاى شميرانات واقع شده و داراى يک برج هشت ضلعى آجرى است که گنبدى کاشى‌کارى شده نيز بر فراز آن قرار دارد.
|
|
| اين امام‌زاده به احتمال زياد از بناهاى دوران شاه تهماسب اول صفوى است که در دوران قاجاريه مرمت شده است. درون حرم امام‌زاده، ضريح و صندوقى عتيقه قرار دارد.
|
|
| امام‌زاده قاسم (بقعهٔ آستانه)، بابل
|
|
| بناى تاريخى امام‌زاده قاسم در آستانهٔ بابل، به قرن نهم هجرى قمرى تعلق دارد. اين بقعه که مدفن امام‌زاده قاسم، فرزند حضرت موسى کاظم (ع) است به بقعهٔ آستانه مشهور است. داخل صحن بقعه دو صندوق نفيس چوبى قرار دارد که صندوق اصلى آن به تاريخ ۸۸۸ هجرى قمرى مربوط است و به دست استاد احمد نجار ساروى ساخته شده است.
|
|
| امام‌زاده قاسم بن على‌النقى، كاشان
|
|
| بناى اين امام‌زاده در مسير راه کاشان و آران واقع شده است، و داراى گنبد مخروطى شکل کاشى‌کارى شده و صحن و سرا و ايوان است. داخل حرم نيز صندوق چوبى مشبکى بر روى قبر برجستهٔ کاشى‌کارى شده‌اى قرار گرفته است که پاره‌اى از کاشى‌هاى قديمى آن را کنده و عوض کرده‌اند. بناى اوليهٔ امام‌زاده، از دورهٔ صفويه، و به قولى، قبل از آن است.
|
|
| امام‌زاده قاسم بن موسى بن جعفر، كاشان
|
|
| اين آرامگاه در کوى پاى‌نخل و ابتداى بازار بزرگ کاشان واقع شده است. داخل امام‌زاده صندوق چوبى مشبک و يک جفت درِ چوبى منبت‌کارى شده، وجود دارد که آن را با تخته‌هاى مختلف‌‌الاضلاع قاب کرده‌اند. روى دماغهٔ در و بر کتيبهٔ هر دو لنگهٔ آن به خط ثلث برجسته و زيبايى، صلوات چهارده معصوم، و روى قاب‌هاى کوچک مربع‌شکل آن «يا على السلام» و در قسمت پايينِ در نيز تاريخ ۹۹۹ هـ.ق حک شده است. در وسط جرز غربى بقعه، لوحه‌اى از سنگ سياه نصب شده است که دور آن، صلوات بر ائمهٔ معصومين و در ميان سنگ نيز نام و القاب شاه‌زاده قاسم بن موسى‌الکاظم (ع) کندهکارى شده و با اين بيت که تاريخ مرمت بقعه را نشان مى‌دهد. پايان يافته است:
|
|
| «به ماه روز سال نهصد و سى
|
|
| عمارت کرد و از جان گشت خام»
|
|
|
| احتمالاً مدفون اين قبر، از احفاد امام موسى بن جعفر (ع) است.
|
|
|
|
| اين بقعه در بوزان يا بوزون، در سه کيلومترى مشرق اصفهان واقع شده است. نام امام‌زاده در کتيبهاى که به مناسبت تعمير آن نصب شده، امام‌زاده کرار ذکر شده است. اين بقعه شامل چند واحد ساختمان از جمله مسجد و مقبره زيارتى است. از بقعهٔ اين امام‌زاده که در ميان بناهاى جديدتر محاصره شده است، به جز قسمتى از شبستان اصلى و ديوارهٔ جنوبى آن که با يک محراب گچبرى شدهٔ بسيار زيبا با تاريخ ۵۲۸ هـ.ق آراسته شده، آثار ديگرى باقى نمانده است، بر ديوار قسمت جديد، کتيبهاى سنگى با عبارت ذيل نوشته شده است : «نام اين امام‌زاده شاه‌زاده کرار در بوزان است و حاجى محمد کاظم در سنهٔ ۱۳۱۳ هـ.ق آن را تعمير کرده است». در همين اتاق، زير گنبد، کتيبهاى ديگر وجود دارد که نشان مى‌دهد اين اتاق براى امام‌زاده کرار، فرزند امام جعفر صادق (ع)ساخته شده و در سال ۷۱۳ هـ.ق تعمير گرديده است. کتيبه‌‌هاى گچبرى و خرطومى‌هاى زواياى مسجد مجاور اين امام‌زاده که پس از خراب شدن سه ديوار و تاق بنا در معرض نابودى بوده‌اند، به موزهٔ ايران باستان انتقال داده شده‌اند.
|
|
| بر حاشيهٔ بيرونى محراب، به خط کوفى گلدار، آيهٔ ۱۸ سورهٔ آل‌عمران و بر جبههٔ محراب به خط ثلث، تاريخ سال ۵۲۸ هـ.ق گچبرى شده است.
|
|
|
|
| اين آرامگاه در جنب مسجد جامع مهريز يزد واقع شده و بقعه‌اى با گنبد بلند و بزرگ است که قبلاً آن را «کشتهخانه» مى‌گفتند و امروزه به امام‌زاده تغييرنام يافته است. مردم اعتقاد دارند که به هنگام هجوم مغول جمعى که به اينجا پناه آورده بودند قتل‌عام شده‌اند و بر اين اساس به کشتهخانه معروف شده است. اين بنا که سال‌ها به صورت خرابه‌اى بود، در سال ۱۳۴۲ مرمت و بازسازى گرديد. بر ديوار اصلى آثار گچبرى و نوشته‌هاى يادگارى ديده مى‌شود که از جملهٔ اين نوشته‌ها عبارت «تاريخ وفات عالى جناب سيادت و نجابت پناه کمال ميرحسن بن عالى جناب سيادت و مرحمت آيات امير سيّد على مهريجردى فى يوم الاحد بيست و چهارم شهر شوال العمظم سنهٔ ۱۰۸۲ کتب العبد عباس بن محمد امين» و ديگرى به تاريخ ۱۰۳۰ و ۹۶۹ هـ.ق است. در وسط اين بقعه صورت قبرى به بلندى و عرض ۱/۲۵ و طول ۲/۵۰ متر قرار دارد که اطرافش کاشيکارى شده و قبل از مرمت ياد شده، بيشتر از يک متر آن زير خاک بوده است.
|
|
| امام‌زاده كمال، روستاى ضياءآباددودانگه، قزوين (تركمانان)
|
|
| اين آرامگاه در روستاى ضياء‌آباد، از توابع بخش دودانگهٔ قزوين و در کيلومتر ۵۶ جادهٔ قزوين - همدان واقع شده است. ساختمان اين امام‌زاده، بنايى شش ضلعى با گنبد مخروطيِ رُک است که به تمامى با آجر ساخته شده است. طول هر ضلع اين بنا ۳/۹۵ متر است. گنبد بنا در دو بخش بر روى پايه‌اى شش ضلعى استوار شده است. بخش پايين گنبد، استوانه‌اى است که در حدود ۱/۴۰ متر ارتفاع دارد و پيرامون آن تا لبه‌هاى شش‌گانهٔ بدنهٔ بنا، فاصلهٔ بسيار کمى دارد. بر روى آخرين رج اين ساقهٔ استوانه‌اى شکل، يک رديف آجرچينى به صورت دندانه‌دندانه انجام شده است و سپس رُک بنا بر روى دورهٔ مزبور قرار گرفته است. آجرچينى همهٔ قسمت‌هاى بنا و به‌خصوص گنبد آن، در نهايت سادگى، و در عين حال با دقت کامل انجام گرفته است.
|
|
| داخل حرم امام‌زاده نيز شش ضلعى است و بر روى هر جرز آن، طاق‌نمايى برپا شده است که به کمک طاق‌نماها و کاربندى‌هاى ميان‌شان، پايه‌اى گِرد براى استقرار گنبد به وجود آمده است. در داخل حرم، نقش و نگارهايى به صورت گلدان و گل‌و‌بوته با رنگ‌‌هاى آبى آسمانى، سبز و صورتى ديده مى‌شود. در حال حاضر، در برابر درِ وروديِ بنا، اتاقى به عنوان کفش‌کن قرار دارد که بعدها به بناى اصلى افزوده شده است. بر سردرِ ورودى امام‌زاده، کتيبهاى سنگى وجود دارد که متن آن چنين است : «واجب‌التعظيم امام‌زاده کمال‌ابن حضرت امام موسى کاظم عليهما تحيه و الصلوه و السلم [...] بسعى خضربن باباحاجى فى شهر سنه ۸۶۱»
|
|
| امام‌زاده محسن (كوه)، روستاى فرجين، همدان
|
|
| بناى اين امام‌زاده در روستاى فرجين در ۱۶ کيلومترى همدان واقع شده و به علت استقرار در يکى از دره‌هاى مصفا و دلگشاى دامنهٔ کوه الوند به امام‌زاده کوه يا امام‌زاده کوهستان نيز مشهور است. بنا از آثار دورهٔ مغول و قرن هشتم هجرى است.
|
|
| ساختمان بقعه از جبههٔ بيرون به شکل مستطيل است. نماى آن از يک ايوان بزرگ که بر فراز ورودى مقبره احداث شده و اتاق‌هايى دو طبقه در دو سوى ايوان آن قرار دارد، تشکيل شده است.
|
|
| ساختمان مرکزى امام‌زاده مشتمل بر دو حرم پيوسته با دو گنبد دو پوششه است که پوشش دوم صحابه (شبستان اول) فرو ريخته است.
|
|
| پلان داخل مقبره از دو شبستان مربع شکل تشکيل شده است. شبستان اول محل دفن سه تن از صحابهٔ حضرت امير است که در فتح همدان در زمان خليفهٔ دوم در جنگ شرکت داشته‌اند و شبستان دوم نيز مدفن امام‌زاده محسن است.
|
|
| بر فراز هر دو شبستان، گنبدهايى به نسبت بزرگ ساخته شده است. نحوهٔ تبديل مربع به دايره، با کمک گوشواره‌هايى انجام گرفته است.
|
|
| ديوارهاى سکوى گور صحابه، پوشيده از کاشى‌هاى کوکبى، مثلثى، صليبى و چند ضلعى است که در حدود ۲۵۰ سانتى‌متر طول، ۱۵۰ سانتى‌متر عرض و ۱ متر ارتفاع دارند. اين شواهد نشان مى‌دهند که هر چند امروزه بناى امام‌زاده فاقد تزئينات است. ولى به يقين در زمان ساخت، داراى تزئينات کاشى‌کارى و گچبرى بوده است.
|
|
| روى گور امام‌زاده، آثارى از سنگ قبر ديده نمى‌شود و گورهاى صحابه را نيز سکويى با پوشش کاشى پوشانده است. روى قبر امام‌زاده يک صندوق چوبى با حاشيه‌بندى و طرح‌هاى شکيل هندسى وجود دارد که در داخل حاشيهٔ آن هويت امام‌زاده و صلوات بر محمد و آل‌محمد به گونه‌اى زيبا در ميان گل و بوته‌هاى ظريف تکرار شده و تاريخ ساخت آن نيز ۹۳۵ هجرى نوشته شده است. روى اين صندوق ضريحى به نسبت بزرگ از چوب به صورت مشبک و گره‌بندى قرار گرفته است.
|
|
| به نسب‌نامهٔ امام‌زاده - در يکى از شبستان‌هاى آن - به عنوان يکى از نوادگان امام حسن مجتبى به اين صورت اشاره شده است : «محسن بن على النقى بن الحسين بن الحسن ... بن زيدبن الحسن المجتبى (ع)»
|
|
|
|
| اين بنا که به گنبد خشتى نيز معروف است، در خيابان طبرسى مشهد واقع شده است. نسبت امام‌زاده با هيجده واسطه، به امام سجاد (ع) مى‌رسد. درِ ورودى بنا، از قسمت جنوب به رواقى چهارگوش باز مى‌شود و رواق به محوطهٔ اصلى که داراى چهار شاه‌نشين است، منتهى مى‌‌گردد. گنبد اين آرامگاه، خشتى است و به همين دليل به گنبد خشتى معروف شده است. ساقهٔ گنبد مزين به کاشى به شيوه نره‌کارى، و سوره توحيد است. سبک ساختمان اين بنا، به بناهاى دورهٔ صفوى شبيه است.
|
|
|
|
| زيارت‌گاهى معروف است که در زمان ناصرالدين شاه از آجر و کاشى ساخته شده است. گنبد بقعه کاشى‌کارى شده و داراى چندين اتاق کاه‌گلى است. مقدارى از کاشى‌هاى بقعه از بين رفته و بقعه نيز رو به تخريب است.
|
|
| امام‌زاده محمد عابد (مشهد ميغان)، آبادى ميغان، اراك، (سلجوقيان)
|
|
| آرامگاه امام‌زاده محمد عابد معروف به «مشهد ميغان» يکى از معروف‌ترين زيارتگاه‌هاى استان مرکزى است. اين آرامگاه در کنار آبادى ميغان در ۱۲ کيلومترى اراک واقع شده و از آثار دورهٔ سلجوقى است. گنبد آن طاق رومى دارد و تمام ديوارهاى آن از آجرند و در دورهٔ قاجاريه مرمت شده‌اند. امام‌زاده محمد عابد برادر امام رضا (ع) است. مجموعهٔ بناى زيارتگاه، تک اطاق‌ها، ايوان‌ها و صحن روحانى و بزرگ آن پذيراى زائرانى است که از نقاط دور و نزديک به اين محل مقدس مى‌آيند. ايام زيارت عمدتاً شب‌هاى جمعه، روزهاى اعياد اسلامى و ايام سوگوارى‌هاست.
|
|
| امام‌زاده محمد محروق، نيشابور
|
|
| اين آرامگاه با گنبد کاشى‌کارى و ايوان‌هاى بلند در وسط باغ مشجرى قرار گرفته است و از ابنيهٔ زيباى قرن دهم هجرى به شمار مى‌رود. در زير گنبد، قبر امام‌زاده محمد محروق واقع شده است. کتيبهٔ کاشى معرق ايوان و صندوق منبت و درِ ورودى حرم از زمان شاه طهماسب اول (قرن دهم هجري) است. سنگى از دوران شاه سلطان حسين صفوى، به تاريخ ۱۱۱۹ هجرى قمرى، در اين بنا نصب شده است. کاشى‌هاى ازارهٔ آن از زمان نادرشاه افشار (سال ۱۱۴۵ هجرى قمري) است. انجمن آثار ملى ضمن تعميرات اساسى، کاشىکارىهاى ايوان و جبهه‌‌هاى مختلف آن را مرمت کرده است.
|
|
| بناى امام‌زاده محمد محروق و گنبد آن، با کاشىکارىهاى زيبا و خوش آب و رنگ مزين شده است و شکوه و عظمت و زيبايى خاصى دارد. هم‌چنين کتيبهٔ منظومى از زمان شاه سلطان حسين صفوى در سمت راست ايوان بر روى سنگ نقر شده است که نشان مى‌دهد در اواخر دورهٔ صفوى، محمدخان‌نامى در نيشابور به بناى مسجد و مصلا اقدام نموده است.
|
|
| در اين بقعه، يکى از اولادان حضرت موسى بن جعفر (ع) نيز مدفون است. اين امام‌زاده تحت شمارهٔ ۳۰۲، در شمار آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
|
|
| بقعهٔ شاه‌زاده احمد (شاه‌چراغ)، روستاى مازو، خرم‌آباد
|
|
| اين امام‌زاده در روستاى مازو از شهرستان خرم‌آباد واقع شده و به نام‌هاى «گگ‌احمد» و «سيداحمد» نيز معروف است. صاحب قبر را به شاه‌چراغ از فرزندان امام موسى کاظم (ع) منسوب مى‌دانند.
بناى مقبره ، چهارگوش است و گنبد هرمى آن ، ۱۰ ترک دارد. بلندى آن نزديک به ۱۴ متر است که قنديلى از طلا به وزن ۲۰۰ مثقال بر فراز آن نصب شده است. درِ ورودى مقبره ، شمالى است و دو گلدستهٔ کوچک آجرى دارد. طول و عرض کفش‌کن پنج متر است. روى قبر ، ضريحى چوبى کار گذاشته شده است.
خادمان اين امام‌زاده ، عمامه‌اى قرمز بر سر دارند و معتقدند که شاه‌زاده احمد در زمان حيات خويش ، هرگاه خشمگين مى‌شد ، شال قرمز به کمر مى‌بست. براساس سنتى که از گذشته برجاى مانده ، اگر بين طوايف يا ايلات منطقه نزاعى در گيرد ، خادمان امام‌زاده ، عَلَم مخصوص را به ميان آنان مى‌برند و مردم به حرمت اين علم و به احترام «شاه‌چراغ» ، از جنگ و برادرکشى دست برمى‌دارند.
خادمان امام‌زاده ، چوبى مخصوص به رنگ قهوه‌اى و به شکل عدد «نه» مى‌سازند. اين چوب «آسا» نام دارد و روى آن ، آيات و کلمات مقدس کندهکارى شده است. اين چوب را مردم روستاها مى‌خرند و به عنوان تبرک در خانهٔ خود نگهدارى مى‌‌کنند.
|
|
| مقبرهٔ شاه‌زاده ابوالحسن، بروجرد
|
|
| در محلهٔ مير بروجرد ، مقبره‌اى قرار دارد که ساختمان آن تجديد بنا شده و به شاه‌زاده ابوالحسن مشهور است. مقبره ، شامل يک صحن کوچک و ايوانى مربع شکل به ابعاد ۴/۵×۴/۵ متر است. حرم مقبره هشت ضلعى است که تاق آن شش متر ارتفاع دارد. در وسط آن ، دو ضريح چوبى و آهنى وجود دارد و در ميان آن‌ها قبر قرار گرفته است. روى اين قبر ، سنگى از مرمر سفيد به اندازهٔ ۳۳×۸۶ سانتى‌متر قرار دارد که در وسط آن نام صاحب قبر نوشته شده است. نسبت امام‌زاده با چند واسطه به امام سجاد (ع) مى‌رسد که مورد ترديد است. هم‌چنين درخصوص ساخت بنا ، آن را به حموله - وزير سلسلهٔ قره‌قويونلو - نسبت مى‌دهند.
|
|
| شهنشاه (بقعهٔ شجاع‌الدين خورشيد), روستاى گوشه، خرم‌آباد
|
|
| در ۲۰ کيلومترى جنوب خرم‌آباد ، روستايى سرسبز وجود دارد که روى کوه «پهناميل» و «کوس» قرار دارد و به گوشه يا گوشهٔ شهنشاه مشهور است. در اين روستا نقطه‌اى وجود دارد که بنا به روايتى محل دفن شجاع‌الدين خورشيد از اتابکان لر کوچک است.
در ميان مقبره ، گورى قرار دارد که روى آن ، صندوقى چوبى با کندهکارى فراوان گذاشته شده است. نقش‌هاى صندوق ، کثيرالاضلاع‌هاى به هم پيوسته است. ارتفاع گنبد ۱۲ متر و داراى دو جدارهٔ آجرى است؛ ولى مصالح ديوارهاى آن از سنگ و گچ است. در کنار مقبره يک گورستان قديمى وجود دارد که در آن سنگ قبرهاى متعدد به شکل‌هاى مختلف ديده مى‌شود. روى اين قبرها ، آياتى از قرآن کريم و کلمات مقدس به طور برجسته و با خط خوش کوفى کندهکارى شده است.
|
|
| مقبره پير شمس‌الدين، دهستان تشکن، دوره‌چنگى، خرم‌آباد
|
|
| در شمال دهستان «تشکن» ، بر دامنه‌هاى «سفيدکوه» ، گورى موسوم به «پير شمس‌الدين» وجود دارد که زيارتگاه اهالى است. در اطراف اين مقبره ، آثار يک بناى سنگى ديده مى‌شود که نشان مى‌دهد اينجا در گذشته مقبره‌اى بوده که به مرور زمان ويران شده است. صاحب قبر ، «شمس‌الدين بن على بن محمد بن احمد» ، از فرزندان امام موسى کاظم (ع) بوده و مورد احترام مردم مى‌باشد.
|
