|
غدهٔ تيروئيد عضو کوچکى است که در قسمت تحتانى گردن و درست روبه‌روى ناى زير حنجره (عضو توليد صدا) قرار گرفته است. غده تيروئيد هورمون تيروکسين (که گاهى T4 خوانده مى‌شود) و يک هورمون مشابه ديگر به‌نام T3 توليد مى‌کند. اين هورمون‌ها ميزان سوخت و ساز بدن را تنظيم مىکنند. اختلالات عمدهٔ تيروئيد پرکارى و کم‌کارى آن و انواع گوناگون برآمدگى‌ها و تومورها است. پرکارى تيروئيد در اثر توليد بيش از حد تيروکسين و کم‌کارى تيروئيد به‌علت توليد کمتر از حد طبيعى اين هورمون ايجاد مى‌شود.
|
|
|
|
|
|
|
التهاب تيروئيد حاد احتمالاً توسط ويروس ايجاد مى‌شود. علائم عبارتند از: درد گردن که اغلب با گلودرد اشتباه مى‌شود و تب خفيف. تيروئيد ممکن است در لمس تورم و دردناک باشد. به‌ندرت هنگامى که التهاب باعث آزاد شدن سريع ذخاير هورمون تيروئيد گردد، علائم پرکارى تيروئيد ظاهر مى‌شود.
|
|
|
|
|
پزشک احتمالاً براى کاهش التهاب و تسکين درد آسپيرين تجويز مى‌کند. در موارد شديد ممکن است استروئيد تجويز گردد. التهاب ندرتاً بيش از چند ماه طول مى‌کشد.
|
|
|
التهاب تيروئيد هاشيموتو (Hashimoto)
|
|
|
التهاب تيروئيد هاشيموتو يک التهاب مزمن تيروئيد است و تصور مى‌شود که يک اختلال خود ايمنى باشد، يعنى پادتن‌هاى خودساخته، عليه تيروئيد به‌عنوان يک بافت غريبه عمل مىکنند. بزرگى بدون درد غده (گواتر) ايجاد مى‌شود و به‌تدريج علائم کم‌کارى تيروئيد بروز مى‌کند.
|
|
|
|
|
درمان مشابه کم‌کارى تيروئيد است.
|
|
|
|
|
|
بيمارى گريوز، گواتر٭ سمي، تيروتوکسيکوز٭٭
|
|
|
در پرکارى تيروئيد غدهٔ تيروئيد يا يک تومور آن مقدار اضافى T3 و T4 توليد مى‌کند و به اين ترتيب سوخت و ساز بدن تسريع مى‌شود. پرکارى تيروئيد در زنان بسيار شايع‌تر از مردان است. برخى موارد غده ممکن است بزرگ و قابل رؤيت شود که در اين صورت به آن گواتر مى‌گويند. شايع‌ترين علائم عبارتند از: عصبانيت و لرزش دست‌ها، عرق ريزش زياد، حساسيت بيش از حد به گرما، تپش قلب، کاهش وزن با وجود افزايش اشتها، بى‌خوابي، ضعف عضلانى و اسهال. در برخى موارد چشم‌ها ممکن است دچار بيرون‌زدگى شود و بهطور واضح برآمدگى پيدا کند. اين حالت اگزوفتالمى خوانده مى‌شود. جالب است که اکثر اين علائم در بيماران مبتلا به کم‌کارى تيروئيد که مقدار بيش از حد داروى تيروئيد مصرف کرده‌اند نيز يافت مى‌شود. اين حالت تيروتوکسيکوز کاذب خوانده مى‌شود. در موارد خيلى شديدپرکارى تيروئيد که به آن طوفان تيروئيدى گويند ضربان قلب، ضربان نامنظم قلب، و درجه حرارت بالا مى‌تواند به‌سرعت باعث ضعف شديد و مرگ شود. طوفان تيروئيدى يک فوريت واقعى پزشکى است.
|
|
|
٭ گواتر بزرگى غده تيروئيد است که باعث ايجاد برآمدگى در جلو گردن مى‌شود -م.
|
|
|
٭٭ يک حالت مرضى که در اثر فعاليت بيش از حد غده تيروئيد ايجاد مى‌شود - م.
|
|
|
|
|
|
|
|
سه روش کلى براى درمان پرکارى تيروئيد وجود دارد. اولين روش مصرف داروهاى ضد تيروئيدى است که توليد T3 و T4 را مختل مى‌کند. اين داروها ممکن است برخى افراد را معالجه کنند ولى اغلب علائم بعد از قطع دارو عود مىکنند. برداشتن قسمتى از غدهٔ تيروئيد از طريق جراحى ۹۰ درصد بيماران را درمان مى‌کند ولى داراى عوارضى مثل تغيير صدا در صورت آسيب عصب حنجره‌اى و اختلالات کلسيم در صورت برداشتن تصادفى غدد پاراتيروئيد مى‌باشد.
|
|
|
درمان انتخابى اکثر بيماران يد راديواکتيو است که به‌صورت خوراکى مصرف مى‌شود و نيازى به جراحى ندارد. غدهٔ تيروئيد براى ساختن تيروکسين يد را تغليظ مى‌کند. به اين ترتيب غده تيروئيد با تغليظ يد راديواکتيو بهطور انتخابى تحت تابش اشعه قرار مى‌گيرد و ساير قسمت‌هاى بدن اشعهٔ کمى دريافت مى‌کند. اگر يد راديواکتيو به ميزان مناسبى داده شود فعاليت غده ممکن است عادى شود.
|
|
|
در تعداد زيادى از افراد تيروئيد بهطور دائم کم‌کار مى‌شود (با استفاده از جراحى يا يد راديواکتيو). در اين موارد قرص تيروئيد بايد براى تمام عمر مصرف شود. با اين حال اين يک روش درمانى ساده و نسبتاً بدون عارضه است.
|
|
|
|
|
در کم‌کارى تيروئيد، غدهٔ تيروئيد مقدار کافى تيروکسين توليد نمى‌کند و در نتيجه سرعت سوخت و ساز بدن کند مى‌شود. علائم کاملاً برخلاف پرکارى تيروئيد اغلب خفيف و شروع آن تدريجى است. شما مستعد بروز علائمى مثل احساس خستگي، دردهاى خفيف، حرکات کندتر از حد عادي، عدم تحمل نسبت به سرما، و گرايش بيشتر به افزايش وزن مى‌شويد. صورت شما ممکن است ظاهرى بى‌حالت و پف‌آلود پيدا کند و زبان شما ممکن است ضخيم شود. موهاى شما ممکن است کم‌پشت و پوست شما مستعد ايجاد خشکى و پوسته پوسته شدن گردد. کم‌کارى تيروئيد در افراد سالخورده شايع‌تر است و بسيارى از اين علائم ممکن است با تغييرات طبيعى ناشى از سالخوردگى اشتباه شود. در موارد پيشرفته کندذهنى ناشى از کم‌کارى تيروئيد ممکن است با کهولت زودرس اشتباه شود. در موارد شديد خواب‌آلودگي، کاهش چشمگير فعاليت، و حتى اغماء مى‌تواند بروز کند. تشخيص به‌راحتى از طريق آزمايش‌هاى خونى که هورمون‌هاى تيروئيد و هورمون هيپوفيزى TSH را اندازه‌گيرى مى‌کند، داده مى‌شود.
|
|
|
|
|
درمان بسيار ساده است و از طريق مصرف روزانهٔ هورمون تيروئيد مصنوعى خوراکى انجام مى‌شود. ميزان مصرف بايد براساس نيازهاى خاص شما تنظيم شود و بايد براى تمام عمر مصرف شود.
|
|
|
اخيراً مشخص شده است که جايگزينى بيش از حد هورمون تيروئيد به‌خصوص در خانم‌ها بعد از يائسگى مى‌تواند باعث پوکى استخوان شود. پوکى استخوان يک بيمارى مربوط به سوخت و ساز استخوان است که باعث آسيب و شکستگى استخوان مى‌گردد. علائم شايعى که در اثر جايگزينى بيش از حد هورمون تيروئيد ايجاد شده و تيروتوکسيکوز کاذب خوانده مى‌شوند عبارتند از: عصبانيت، بيقراري، کاهش وزن و بى‌خوابي. با وجود اين اضافه مصرف خفيف که مى‌تواند باعث پوکى استخوان شود علائمى ايجاد نمى‌کند و تشخيص آن مشکل است. اگرچه آزمايش‌هاى حساس‌تر و جديد اندازه‌گيرى هورمون هيپوفيزى TSH (هورمون محرک تيروئيد) اين تشخيص را آسان‌تر خواهد کرد.
|
|
|
TSH توسط هيپوفيز و در پاسخ به کاهش ميزان هورمون‌هاى T3 و T4 در جريان خون، توليد مى‌شود و غدهٔ تيروئيد طبيعى را براى توليد بيشتر هورمون تحريک مى‌کند. به همين ترتيب وقتى هورمون تيروئيد اضافى در جريان خون وجود دارد توليد TSH متوقف مى‌شود. اگر از قرص‌هاى تيروئيد براى جايگزينى استفاده مى‌کند پزشک به احتمال زياد پيشرفت درمانى شما را با اندازه‌گيرى TSH ارزيابى خواهد کرد. ميزان جايگزينى هورمون تيروئيد بايد به‌نحوى تنظيم شود که از علائم کم‌کارى تيروئيد جلوگيرى کند ولى روى استخوان‌ها اثر سوء نداشته باشد. ميزان TSH خون بهترين نشانگر صحت ميزان جايگزينى هورمون تيروئيد است.
|
|
|
|
|
ندول تيروئيد بزرگى يا برآمدگى موضعى در غده تيروئيدى است که از نظر ساير جهات طبيعى است. ندول‌ها ممکن است منفرد يا متعدد باشند. چهار نوع شايع ندول تيروئيد وجود دارد:
|
|
|
۱. کيست‌هاى نرم محتوى مايع.
|
|
|
۲. تورم موضعى ناشى از خونريزي. اين عارضه ممکن است موقتاً دردناک باشد.
|
|
|
۳. تومورهاى خوش‌خيم (آدنوم‌ها)٭. اين ضايعات ممکن است توليد تيروکسين و علائم پرکارى تيروئيد کنند.
|
|
|
۴. سرطان تيروئيد. اينها نيز ممکن است تيروکسين توليد کنند.
|
|
|
اگر در گردن خود ندولى لس کرديد يا ديديد براى تشخيص با پزشک مشورت کنيد. نوع ندول را مى‌توان با کمک تلفيقى از آزمايش‌هاى خوني، تصويربردارى راديوايزوتوپ٭٭، تصويربردارى ماوراء صوت (اولتراسوند)، و تکه‌بردارى معين کرد.
|
|
|
٭ تومور خوش‌خيم با منشاء بافت پوششى غدد -م.
|
|
|
٭٭ تصويربردارى به کمک ايزوتوپ‌هاى راديواکتيو که از طريق تزريق وريدى اين مواد و تجمع آن در يک عضو خاص انجام مى‌شود -م.
|
|
|
Nodule: برآمدگى کوچک و قابل لمس را در يک بافت ندول گويند - م.
|
|
|
|
|
کيست‌هاى محتوى مايع و خون معمولاً نيازى به درمان ندارند. در صورت بزرگى کيست ممکن است مايع آن را با سوزن خارج کرد. اغلب تومورهاى خوش‌خيم ممکن است با دادن هورمون تيروئيد فروکش کنند. اکثر اين تومورها حين درمان کوچک و يا کاملاً محو مى‌شوند. سرطان‌هاى تيروئيد با خارج کردن از طريق جراحى و به‌دنبال آن تجويز يُد راديواکتيو درمان مى‌شود. پيش آگهى درازمدت اکثر سرطان‌هاى تيروئيد در صورت درمان زودرس و مناسب عالى است.
|
