انواع ارتباطات انسانی

دنياى 'ارتباطات انساني' صرفاً به ارتباطات چهره به چهرهٔ انسان با انسان ختم نمى‌شود. اين دنيا پهنهٔ وسيعى دارد که در انتهاى مبحث مدل منبع معني، آن را ترسيم مى‌کنم.

براى ارتباطات، سه شاخهٔ ارتباطات ماشينى (machine to machine communication)، (ماشين با ماشين)، حيوانى (animal to animal communication)،(حيوان با حيوان) و انسانى (human communication)، را مى‌توان درنظر گرفت. ارتباطات انسانى را به ارتباطات انسان با انسان (man to man communication)، انسان با حيوان (man-animal communication)، و انسان با ماشين (man-machine communication) تقسيم مى‌کنم. ارتباطات انسان با انسان به ارتباط با خود، ارتباطات ميان‌فردي، ارتباطات گروهى و ارتباطات جمعى تقسيم شده است و هر يک از اين چهار نوع خودبه‌خود به دو نوع ارتباطات کلامى و غيرکلامى تقسيم مى‌شوند.

اين دسته‌بندى را نخستين بار در سال ۱۳۵۶، در کتاب ارتباطات انسانى تنظيم کردم و بعدها در منابع ديگر نيز آمد و همان سال در يک برنامهٔ راديوئى دربارهٔ ارتباطات نيز مطرح شد. به هر حال اين يک دسته‌بندى پيشنهادى براى ارتباطات انسانى است که مى‌تواند مورد بحث و تصحيح قرار گيرد.

گفت‌وگوى دو نفر با يکديگر يک ارتباط ميان‌فردى کلامى است. همانطور که نگاه خشمگينانهٔ دو نفر به يکديگر يک ارتباط ميان فردى غير کلامى است. يک جلسه، يک ميزگرد و يا يک سمينار، سمپوزيوم، کنفرانس و از اين قبيل، همگى ارتباطات گروهى هستند، که همزمان با آنکه به‌صورت کلامى اجراء مى‌شود پيام‌هاى غيرکلامى نيز رد و بدل مى‌شود.

پخش يک فيلم سينمائى از تلويزيون يک ارتباط جمعى است. نمايش يک فيلم صامت يا يک برنامهٔ پانتوميم، يک ارتباط جمعى غيرکلامى است.

براى انواع ارتباطات، نمونه‌هاى گوناگونى در نوشته‌هاى کارشناسان خارجى وجود دارد.

مثلاً براى ارتباط با خود (communication with ourseleves) اصطلاحات ديگرى چون ارتباط درون شخصى (inter personal communication) يا ارتباط درون‌فردى به‌کار رفته است. يا براى ارتباط ميان‌فردى (self-to-self communication) معادل‌هاى ديگرى چون ارتباط چهره‌به‌چهره (face-to-face communication) و براى ارتباط انسان با ماشين (man-machin communication) اصطلاح ارتباط مختلط انساني-مکانيکى (mixed human and mechanical communication) مورد استفاده قرار گرفته است.