جمعیت ایران

کشور ايران در سال ۱۳۳۵، ۹/۱۸ ميليون نفر، در سال ۱۳۴۵، ۷/۲۵ ميليون نفر، در سال ۱۳۵۵، ۷/۳۳ ميليون نفر و در سال ۱۳۶۵، ۶/۴۹ ميليون نفر و در سال ۱۳۷۵، ۶۰ ميليون نفر جمعيت داشته است. رشد سالانه جمعيت ايران طى دهه‌هاى فوق به ترتيب برابر ۱/۳، ۷/۲، ۹/۳، ۹/۱ درصد بوده است. مقايسهٔ ارقام فوق نشانگر اين است که جمعيت ايران همواره داراى رشد مثبت بوده است، اين رشد طى دههٔ ۵۵-۱۳۴۵ به‌دليل کنترل مواليه اندکى کاهش داشته اما در دههٔ ۶۵-۱۳۵۵ به‌دليل در حاشيه قرار گرفتن تنظيم خانواده مجدداً افزايش چشمگيرى يافته است.

افزايش ميزان مواليه از يک طرف و کاهش مرگ و مير اطفال به‌دليل بالا رفتن سطح بهداشت از سوى ديگر و همچنين ميزان مهاجرپذيرى از جمله مهم‌ترين عوامل رشد سريع جمعيت کشور بوده است.

جمعيت شهرى کشور

در هر يک از سال‌هاى سرشمارى به ترتيب ۳۱، ۳۸، ۴۷، ۳/۵۴ و ۳/۶۱ درصد از جمعيت ايران در مناطق شهرى کشور ساکن بوده‌اند. به‌عبارت ساده‌تر، طى چهار دهه ۱۳۷۵-۱۳۳۵ جمعيت شهرنشين کشور تقريباً دوبرابر شده است و بالاترين درصد افزايش جمعيت شهرنشين مربوط به دهه ۱۳۷۵-۱۳۶۵ است، که ناشى از تحولات اقتصادى - اجتماعى مربوط به اين دهه است.

به‌عنوان مثال در سال ۱۳۷۵، حدود يک‌سوم جمعيت شهرى در پنج شهر بزرگ کشور (تهران، مشهد، اصفهان، تبريز و شيراز)، و بيش از ۴/۵۷ درصد آن جمعيت تنها در ۲۳ شهر بيش از ۲۵۰ هزار نفر سکونت داشته‌اند در حالى‌که مجموع جمعيت ۴۹۳شهر کمتر از ۵۰ هزار نفر، حتى به ۲۰ درصد جمعيت شهرى نيز نمى‌رسيده است.

شهر تهران در اين سال به تنهائى ۳۶/۱۸ درصد جمعيت شهرى و ۲۵/۱۱ درصد جمعيت کشور را در خود جاى داده بود (زنجانى، ۱۳۷۸: ۵۱).

جمعيت روستائى کشور

جمعيت روستائى کشور در سال‌هاى گذشته نسبت به کل جمعيت کشور از رشد کمترى برخوردار بوده است و نسبت روستانشينى نسبت به شهرنشينى سيرى نزولى داشته در سال ۱۳۳۵ حدود ۶۹ درصد از جمعيت کشور در نقاط روستائى و به ترتيب در سرشمارى‌هاى بعدى به ترتيب ۶۲، ۹/۵۲، ۷/۴۵ و بالأخره در سال ۱۳۷۵ به ۶/۳۸ درصد رسيد است. با مقايسه درصد جمعيت شهرى و روستائى نسبت به کل کشور در سال‌هاى مختلف ملاحظه مى‌شود که همان‌طور که به جمعيت شهرى کشور افزوده شده است از جمعيت روستائى کشور کاسته شده است که علت عمده اين افزايش تبديل شدن تعداد زيادى از روستاهاى کشور به شهر که اين تبديل صرفاً براساس تعداد جمعيت صورت مى‌گيرد. براى اينکه يک محل تجمع شهر تلقى گردد بايد اين محل داراى حداقلى از جمعيت باشد، در ايران اين حداقل تا سال ۱۳۶۵ پنج هزار نفر بوده است و بدين‌ترتيب نقاط داراى پنج هزار نفر و بيشتر شهر محسوب مى‌شده‌اند و نقاط داراى کمتر از پنج هزار نفر روستا به حساب مى‌آمده‌اند. از سال ۱۳۶۵ در کشور ما نقاط داراى کمتر از پنج هزار نفر هم که داراى شهردارى باشند در سرشمارى‌هاى شهر محسوب گرديده‌اند ضمناً تمام نقاط داراى کمتر از پنج هزار نفر نمى‌توانند روستا به حساب آيند زيرا برخى از آنها آنقدر کم جمعيت هستند که آنها را بايستى آبادى کوچک ناميد.

مهاجرت روستائيان به شهرها نيز يکى ديگر از عوامل افزايش جمعيت شهرى نسبت به جمعيت روستائى در دهه‌هاى گذشته مى‌باشد.

پيش‌بينى جمعيت ايران

با توجه به اينکه طبق سرشمارى سال ۱۳۷۵ بارورى در کشور ما تنزل داشته و رشد جمعيت کشور از ۹/۳ به ۹/۱ درصد رسيده است چون تعداد جمعيتى که در دههٔ ۶۰ اضافه شده است بسيار زياد مى‌باشد، حتى با ميزان بارورى پائين باز هم حجم اضافه جمعيت ناشى از مواليد و تنزل مداوم مرگ و مير کودکان عظيم خواهد بود و در چند دههٔ آينده طبق پيش‌بينى سازمان ملل متحد کشور ما با افزايش سريع جمعيت روبه‌رو خواهد شد، در حالى‌که در سال ۲۰۰۰ جمعيت ايران طبق جدول توزيع جمعيت ايران براساس سن و جنس در سال ۱۳۷۹ / ۲۰۰۰ بر اساس ۱۰۰۰ نفر برابر شصت و پنج ميليون و ششصد و بيست هزار نفر بوده است، در سال ۲۰۲۵ به هشتاد و هشت ميليون و چهارصد و نه هزار نفر خواهد رسيد.

حال با توجه به برنامهٔ تنظيم خانواده که مى‌تواند در کنترل مواليد سهم مهمى و انکارناپذيرى داشته باشد عوامل مهم ديگرى نيز مى‌تواند به‌طور مستقيم در کاهش بارورى دخالت داشته باشد. از جمله سواد و آموزش زنان، فعاليت و اشتغال زنان در بيرون از خانه و بالأخره بالا رفتن سن متوسط ازدواج زنان که مدت بين ازدواج و يائگسى را کوتاه‌تر ساخته و زنان مدت کمترى براى بارورى خواهند داشت.

جدول جمعيت ايران و رشد متوسط در سال‌هاى مختلف

سال

کل کشور

شهرى درصد

روستائى درصد

رشد متوسط سالانه

۱۳۳۵

۱۸،۹۵۴،۷۰۴

۳۱

۶۹

-

۱۳۴۵

۲۵،۷۸۸،۷۲۲

۳۸

۶۲

۳/۲

۱۳۵۵

۳۳،۷۰۸،۷۴۴

۴۷/۰۳

۵۲/۹۷

۲/۷

۱۳۶۵

۴۹،۴۴۵،۰۱۰

۵۴/۳

۴۵/۷

۳/۹

۱۳۷۵

۶۰،۰۵۵،۴۸۸

۶۱/۳۱

۳۸/۶۹

۲

مأخذ: سرشمارى عمومى نفوس و مسکن سال‌هاى ۱۳۳۵ لغايت ۱۳۷۵ مرکز آمار ايران

جدول توزيع جمعيت ايران براساس سن و جنس در سال ۱۳۷۹ - ۲۰۰۰ براساس ۱۰۰۰ نفر

	سن - جنس			زن و مرد			مرد			زن
	جمع			۶۵/۶۲۰			۳۳/۲۸۶			۳۲/۳۳۳
	۴-۰			۶/۳۳۲			۳/۲۳۷			۳/۰۹۴
	۹-۵			۷/۴۰۷			۳/۷۸۹			۳/۶۱۸
	۱۴-۱۰			۸/۸۴۰			۴/۵۱۶			۴/۳۲۴
	۱۹-۱۵			۸/۵۵۳			۴/۳۳۷			۴/۲۱۶
	۲۴-۲۰			۷/۲۶۱			۳/۶۵۶			۳/۶۰۵
	۲۹-۲۵			۵/۱۱۷			۲/۵۶۵			۲/۶۱۲
	۳۴-۳۰			۴/۴۴۸			۲/۲۱۶			۲/۲۳۲
	۳۹-۳۵			۴/۰۱۸			۲/۰۳۸			۱/۹۷۹
	۴۴-۴۰			۳/۳۰۳			۱/۶۷۲			۱/۶۳۱
	۴۹-۴۵			۲/۵۵۷			۱/۲۷۸			۱/۲۷۹
	۵۴-۵۰			۱/۹۹۸			۱/۰۰۱			۹۹۷
	۵۹-۵۵			۱/۴۵۳			۷۳۵			۷۱۸
	۶۴-۶۰			۱/۲۶۳			۶۵۳			۶۱۰
	۶۹-۶۵			۱/۲۰۶			۶۴۲			۵۶۴
	۷۴-۷۰			۸۹۶			۴۷۹			۴۱۷
	۷۹-۷۵			۵۶۴			۳۰۰			۲۶۴
	+۸۰			۳۴۵			۱۷۲			۱۷۳

Source: U. S. Census Bureav international Data Base