|
|
|
| رودخانهٔ قالا (قالا چاي) از ارتفاعات غربى و جنوب غربى کوهستان سهند جريان مى‌يابد و از جنوب عجب شير مىگذرد و روستاها و دهستان‌هاى زيادى را مشروب مى‌کند.
|
|
|
|
| رودخانهٔ قرانقو (قرانقو چاي) يکى از پرآب‌ترين و مهم‌ترين شعبات رود قزل‌اوزن است که از کوه‌هاى مرکزى و شرقى کوهستان سهند و کوه‌هاى اربت‌داغ، آغ‌داغ و هرم‌داغ سرچشمه مىگيرد و در مسير غربى - شرقى به سوى شهرستان هشترود و ميانه جريان مى‌يابد. برف سنگين کوهستان سهند بزرگ‌ترين منبع آب رودخانهٔ قرانقو است.
|
|
| قرانقو چاى حدفاصل بين شهرستان هشترود و چاراويماق است. درهٔ عميقى که قرانقوچاى در آن جارى است به نام دربند ضحاک معروف است. در اين رودخانه چندين نوع ماهى از جمله ماهى قزل‌آلا و ماهى سفيد زندگى مى‌کنند.
|
|
|
|
| اين رودخانه از دامنهٔ شمال شرقى کوه شاهانه و دامنهٔ غربى کوه آودار در ۵۳ کيلومترى شمال شرقى کلاله و ۸۳ کيلومترى شمال شرقى گنبد کاووس سرچشمه مىگيرد و رو به سوى غرب از دره شمالى کوه شاهانه عبور مى‌کند. در روستاى غرب با رودخانه اسماعيلک مخلوط مى‌شود و پس از مشروب ساختن روستاى کريم ايشان به سوى جنوب غربى و غرب جريان مى‌يابد. در روستاى چاتال با رودخانهٔ چقليق مخلوط مى شود و رو به سوى جنوب غربى، روستاهاى «على قپان» و «قپان» را مشروب مى‌سازد و در روستاى «پشي» با رودخانه شور دره درهم مى‌آميزد. سپس روستاى على‌بيگ را مشروب نموده و در روستايى به نام «سيت» با رودخانه کرکل دره مخلوط مى‌شود و پس از مشروب نمودن روستاى شيخ در جنوب غربى روستاى گوکچه به رودخانه گرگان‌رود مى‌پيوندد.
|
|
|
|
| اين رودخانه از مازاد آب رودخانه‌هاى امام‌زاده و گرماب دشت در ۱۶ کيلومترى شمال شرقى گرگان تشکيل مى‌شود و با عبور از دهستان استرآباد، روستاهاى دهستان مزبور را سيراب کرده و به نواحى سدن رستاق شرقى و سدن رستاق غربى وارد مى‌شود. در اين ناحيه روستاهاى «يامپي»، «قرنجيک»، «گميشلى دولي» و «کفشگيري» را سيراب مى‌سازد و رو به سوى جنوب غربى به دهستان جعفرباى جنوبى وارد مى‌شود و پس از قطع راه‌آهن گرگان - بندر ترکمن و راه اتومبيل‌روى کردکوى - بندر ترکمن و همچنين راه اتومبيل‌رو و خط آهن سارى - بندر ترکمن، در روستاى ساحلى قره‌سو به درياى خزر مى‌ريزد. در فصل‌هاى بارانى و يا بارندگى‌هاى شديد، مازاد آب رودخانه‌هاى دبه‌دار، چهل و چهار آب، انجيلاب، فسن رود، شصت کلا و خشکه رودبار به ترتيب از شرق به غرب به اين رودخانه مى‌ريزد.
|
|
|
|
| اين رودخانه که از سرابهاى هفت عمارت، بلاغ‌جک، عباس‌آباد و پنجه‌على در منطقهٔ سربند اراک سرچشمه مىگيرد، بعد از مشروب کردن دهستان شراء از استان همدان، وارد شهرستان اراک مى‌شود. قره‌چاى پس از آبيارى نمودن اراضى کشاورزى شهرستان اراک، در مسير شرقى - غربى وارد شهرستان تفرش مى‌شود و پس از دريافت آب رودخانه‌هاى گدار و هزلفان و با عبور از جنوب ساوه، در ناحيه‌اى به نام پل دلاک به قم‌رود پيوسته و به درياچه قم مى‌ريزد.
|
|
|
|
| که از جنوب الوند سرچشمه مىگيرد و رودهاى سرابى، سرکان و کرزان به آن مى‌پيوندند. اين رودخانه ضمن آبيارى اراضى کشاورزى تويسرکان به رودخانهٔ گاماسياب متصل مى‌شود.
|
|
|
|
| اين رودخانه که به نام‌هاى گل‌افشان، اناربار، لعل‌رود و لعل‌بار نيز معروف است، از زردکوه بختيارى سرچشمه مىگيرد و پس از طى ۲۸۸ کيلومتر به درياچه نمک مى‌ريزد. وسعت حوضه آبريز آن ۲۳۰۱۰ کيلومترمربع و دبى آب آن ۸/۵ مترمکعب در ثانيه است. اين رودخانه در ابتدا به نام دربند معروف بود و در محل اخته خون در جنوب غربى گلپايگان سدى بر روى آن احداث شده است. قم رود در محدوده شهرستان‌هاى گلپايگان، خمين، محلات، دليجان و قم جارى است و اراضى اين نواحى را آبيارى مى‌کند.
|
|
|
|
| قلمروهاى غربى و جنوب غربى منطقه مشتمل بر نواحى لردگان، خانميرزا، فلارد و جنوب بازفت که سر شاخه‌هاى متعدد رودخانهٔ کارون در آن‌ها جريان دارد، داراى استعداد قابل ملاحظه‌اى براى توسعه است. در اين ناحيه چندين عنصر ارزشمندِ تفرجگاهى به موازات هم و در کنار يکديگر قرار دارند :
|
|
| - آب و هواى مناسب در فصل زمستان
|
| - شبکهٔ گستردهٔ سرشاخه‌هاى کارون.
|
| - نزديکى و دسترسى مناسب به خوزستان از طريق جاده‌هاى آسفالته.
|
| - وجود جنگل‌هاى نسبتاً متراکم بلوط در حواشى مسيرهاى اصلى.
|
|
| حواشى رودخانهٔ کارون که تقريباً سرتاسر منطقه را در بر مىگيرد، از موجبات شگفتى طبيعت اين حوزه به شمار مى‌آيد. حواشى اين رود خروشان قرارگاه آبادى‌ها و اتراق‌گاه‌هاى طوايف ايل بختيارى است و نبض حيات اجتماعى و اقتصادى آنان به حساب مى‌آيد. اين رودخانه از درهٔ شگفت‌‌انگيزى عبور مى‌کند که عمده نقاط آن را جنگل‌هاى بلوط فرا گرفته‌اند و در ترکيب با جريان رود و کوه مناظر بديعى را عرضه مى‌کند. امکانات ماهيگيرى، قايقرانى، شنا و استراحت‌گاه‌هاى اطراف آن همراه با فضاهاى عشايرى، جاذبه‌هاى سياحتى آن را به طور چشم‌گيرى افزايش مى‌دهد. مسير اين رودخانه با زنجيره‌هايى از رودها و چشمه‌هاى پيوسته به آن، به تنهايى قادر است به عنوان يک قطب جهانگردى تجهيز و مورد بهره‌برداى قرار گيرد.
|
|
|
|
| اين رود بزرگ‌ترين رودخانهٔ ناحيهٔ غربى يا منطقهٔ تالش است. شاخهٔ اصلى و مبانى اين رودخانه از ارتفاع ۳۰۰۰ مترى سرچشمه مىگيرد و با شاخهٔ شمالى در ارتفاع ۳۵۰ مترى به هم مى‌پيوندند. اين رود از شهر «هشت پر» مىگذرد و پلى بر روى آن است و حواشى آن ساحل‌سازى شده است. بستر رود در محدودهٔ شهر پهن است و از رسوب‌هاى دانه درشت تشکيل شده است.
|
|
|
|
| رودخانهٔ کرنکى از دامنه شمالى کوه حاجى‌لر داغ در ۳۰ کيلومترى جنوب شرقى گنبد کاووس سرچشمه مىگيرد و درهٔ شرقى کوه «گورلي» را ضمن مخلوط شدن با يک ريزابهٔ کوچک به سوى شمال طى مى‌کند. در ۶ کيلومترى جنوب غربى مينودشت با ريزابه‌‌اى که از دره غربى سرازير شده است، درهم مى‌آميزد و از اين محل رو به شرق جريان مى‌يابد. پس از طى حدود ۳ کيلومتر با ريزابه ديگرى که از ارتفاعات جنوب سرازير گرديده است مخلوط شده و طى يک قوس از روستاى «خرم‌کرو» عبور مى‌کند و رو به سوى شمال غربى از کنار شهر مينودشت مىگذرد.
|
|
| اين رودخانه در اطراف شهر مينودشت تغيير جهت داده و رو به سوى غرب وارد دشت گرگان مى‌شود و پس از سيراب نمودن روستاهاى «قوئينلي» و «سارلي» در غرب روستاى «ارس‌‌خان» به رود نوده مى‌ريزد.
|
|
|
|
| اين رود که در درهٔ کشف‌رود جارى است، از مشرق قوچان و از کوه‌هاى هزارمسجد و بينالود و نيشابور سرچشمه مىگيرد و طول آن ۲۹۰ کيلومتر است. اين رود، پس از دريافت شعباتى در محل پل خاتون، به هريررود مى‌پيوندد و از آنجا با نام تجن به طرف شمال جارى شده، در ريگزارهاى ترکمنستان فرو مى‌رود. درهٔ کشف‌رود از قابليت‌هاى تفرجگاهى قابل‌توجهى برخوردار است.
|
|
|
|
| اين رودخانه از دامنهٔ کوه‌هاى شلم و سَرکَب و ملدشاده در ۷ کيلومترى جنوب شهر ايلام سرچشمه مىگيرد و در منطقهٔ گل‌گل‌گچان با آب آفتاب مخلوط مى‌شود و پس از عبور از درهٔ تنگ و باريکى، به شهرستان مهران وارد مى‌شود. در اين شهرستان نخست از کنار روستاى اميرآباد مىگذرد و سپس به سوى روستاى کُنجان‌چم روان مى‌شود. در اين روستا با رود سياه آب مخلوط مى‌شود و کمى پايين‌تر، نخست با رودخانهٔ چشمه ملک و سپس با رودخانهٔ گلدار خوش درهم آميخته و به سوى روستاى کُنجان‌چم پايين جريان مى‌يابد و پس از عبور از دامنهٔ شرقى کوه زالوآب به طرف مرز ايران و عراق سرازير مى‌شود و در نقطه‌اى به فاصلهٔ ۹ کيلومترى شمال شرقى مهران به ناحيه مرزى وارد شده و تا ۴ کيلومترى مهران به صورت رودخانهٔ مرزى جريان مى‌يابد و در اين نقطه از مرز خارج شده و به نام سيراو به خاک عراق وارد شود. طول اين رودخانه تا مرز ايران و عراق ۹۰ کيلومتر و ارتفاع سرچشمه آن از سطح دريا ۱۸۰۰ متر است.
|
|
|
|
| رودخانهٔ کنگاکوش در محدودهٔ نفت شهر و قصر شيرين جارى است. طول اين رودخانه تا مرز ايران و عراق ۶۰ کيلومتر و ارتفاع آن از سرچشمه ۹۰۰ متر است. اين رودخانه از آبخيزهاى دامنهٔ کوه‌هاى بندميان و دربلوئى در ۷ کيلومترى جنوب غربى گيلان غرب سرچشمه مىگيرد و پس از عبور از دهستان ويژنان به نفت شهر وارد مى‌شود. در اين دهستان تغيير مسير داده و به سوى جنوب غربى روان مىگردد و پس از عبور از نفت شهر به سوى غرب متوجه شده و به مرز ايران و عراق وارد مى‌شود. در اين منطقه با رودخانهٔ کنه کبود مخلوط مىگردد و به صورت يک رودخانهٔ مرزى تا ۸/۵ کيلومترى جنوب غربى نفت شهر جريان مى‌يابد و سپس به کشور عراق وارد شده و در دشت مندلى پخش مى‌شود.
|
|
|
|
| اين رودخانه از دامنهٔ جنوبى آق مزار، در ۵۲ کيلومترى شرق کلاله دشت گرگان سرچشمه مىگيرد و رو به سوى غرب بستر پر شيب خود را طى کرده و در ۴۶ کيلومترى شرق کلاله به رودخانهٔ دهانهٔ گرگان مى‌ريزد.
|
|
|
|
| رودخانهٔ گاماسياب از ارتفاعات جنوب غربى نهاوند سرچشمه مىگيرد و در مسير خود با سرچشمه‌ها (سرآب) و رودخانه‌هاى کوچک ديگر پيوند مى‌‌خورد و اراضى دشت نهاوند را سيراب مى‌کند و به طرف جنوب ايران سرازير مى‌شود تا به نام رود کرخه در دشت خوزستان جريان يابد. گاماسياب رود، بزرگ‌ترين رودخانهٔ استان همدان است.
|
|
|
|
| اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاى «وجادره» و «زرين‌گل» در ۸ کيلومترى جنوب شرقى على‌آباد تشکيل مىگردد و رو به سوى شمال، روستاى «املک» و «سنگدوين» از ناحيه کتول را مشروب مى‌کند و پس از عبور از شرق درياچهٔ قاسم‌خان، روستاى بدراق را پشت سر مى‌گذارد. پس از انحراف به سوى غرب و مخلوط شدن با رودخانهٔ چاه على در ۳ کيلومترى شرق روستاى انبار الوم، به گرگان‌رود مى‌ريزد.
|
|
| گرّاب، سرآبله، شيروان و چرداول
|
|
| اين رودخانه از دامنهٔ کوه چمن‌گير سرچشمه مىگيرد و پس از عبور از «ولندتار» و کنار روستاهاى آسياوله و امام‌زاده جابر در منطقهٔ «بناپرور» نخست با «روبه‌رود» مخلوط مى‌شود و سپس به رودخانهٔ سيمره مى‌ريزد. طول رودخانه ۴۰ کيلومتر و ارتفاع سرچشمهٔ آن از سطح دريا ۲۴۰۰ متر است.
|
|
|
|
| اين رودخانه از کوه‌هاى آلاداغ در بجنورد سرچشمه مىگيرد و در مسيرى به طول بيش از ۲۰۰ کيلومتر، پس از عبور از دره‌هاى پرپيچ و خم کوهستانى، صحراى کلان، پيرامون شهر گرگان، گنبد کاووس، دشت گرگان و شهر آق قلعه در نقطه‌اى به نام «خواجه نفس» وارد درياى مازندران مى‌شود. رودخانه گرگان رود حرکتى آرام دارد، اما در مواقع بارندگى و سيلاب به علت عبور از زمين‌هاى رسى، گل‌آلود مى‌شود. در حال حاضر سدى بر روى آن احداث شده و از آب آن استفاده‌هاى زراعى به عمل مى‌آيد. وجود درياچه، سد و مسير آرام و پرآب آن، امکانات قابل توجهى براى بهره‌بردارى‌هاى جهانگردى، به ويژه در زمينهٔ ورزش‌هاى آبى فراهم کرده است.
|
