رودخانه‌ها (۸)

رودخانهٔ مند، كنگان

رودخانهٔ مند يکى از رودخانه‌هاى مهم ناحيهٔ‌ مرکزى سواحل خليج فارس است و مجموعاً چهار شاخهٔ اصلى دارد که جملگى از خطوط ساختار زمين‌شناختى منطقه تبعيت مى‌کنند. اين رود از ارتفاعات شمال شرقى کازرون (کوه انار) و ارتفاعات شمال غربى شيراز سرچشمه مى‌گيرد؛ اين رود از سه شهر فسا، جهرم‌ و فيروزآباد مى‌گذرد و بعد از پيمودن ۶۰۰ کيلومتر در جنوب بندر کنگان وارد خليج‌فارس مى‌شود. شعبات غربى اين رودخانه شامل پتنگ رود، رود شور، رودخانهٔ جهرم و علايِ مرودشت است. شيب اين رودخانه ملايم و عرض آن گاه تا ۲۵ متر مى‌رسد. آب رودخانه به علت عبور از زمين‌هاى شوره‌زار براى آشاميدن و زراعت مناسب نيست. اين رودخانه از طرف کازرون به استان بوشهر جارى است و قسمتى از دهستان شبانکاره را آبيارى مى‌کند و سپس به رودخانهٔ دالکى مى‌پيوندد.

رودخانهٔ نازمكان، بويراحمد(ياسوج)

اين رودخانه از ارتفاعات مرکزى استان سرچشمه مى‌گيرد و از به هم پيوستن نهرهاى ديلگان و طسوج تشکيل مى‌شود و تا کوه‌‌هاى مرکزى بويراحمد گرمسيرى به همين نام ادامه مى‌يابد. از ناحيه دوک به بعد با ورود به منطقهٔ خيرآباد، به رودخانه خيرآباد تغيير نام مى‌دهد و در ليشتر کوچک به رود زهره مى‌ريزد.

رودخانهٔ هراز، آمل

رودخانهٔ هراز از دامنهٔ‌ البرز واقع در منطقهٔ لاريجان سرچشمه مى‌گيرد، پس از طى کناره‌هاى جاده و درهٔ هراز در مسيرى به طول تقريبى يکصد کيلومتر از وسط شهر آمل عبور مى‌‌کند و به درياى خزر سرازير مى‌شود. نوع مسير و چشم‌اندازهاى کوهستانى و جنگلى اين رودخانه، ‌ باعث شده است که از زيباترين عناصر توريستى مازندران محسوب شود. اين رودخانه داراى انواع ماهى است، ‌ به همين دليل صيد ماهى يکى از تفريحات مردم در حواشى آن است.

رودخانهٔ‌ آب شور، كهكيلويه(دهدشت)

طول اين رودخانه ۴۵ کيلومتر و ارتفاع سرچشمهٔ آن از سطح دريا ۲۰۵۰ متر است. اين رودخانه از دامنهٔ کوه‌هاى «دل مهتو» و «تنگ يا سيلوم»، در ۴۰ کيلومترى شمال شرقى دهدشت سرچشمه مى‌گيرد و از طريق درهٔ لاش به سوى شمال غربى روان مى‌شود. پس از طى حدود ۱۵ کيلومتر، کوه سيلوم را دور زده و از طريق درهٔ جنوبى کوه باسورى و درهٔ شمالى کوه پنبه به سوى روستاى کان مسى روان مى‌گردد.

در اين روستا، اين رودخانه با يک ريزابهٔ کوچک شمالى مخلوط مى‌شود و به نام رودخانه سوررو به جنوب سرازير مى‌شود و ضمن عبور از منطقهٔ لاش، روستاى دلى‌يک را سيراب مى‌‌سازد و از درهٔ شرقى کوه سيل سيلک به سوى جنوب شرقى روان مى‌شود و بالاخره در غرب روستاى اندرون به رودخانهٔ مارون مى‌پيوندد.

رودخانهٔ‌ اروندرود، آبادان، خرمشهر

رودخانهٔ‌ اروند رود در شهرستان‌هاى خرمشهر و آبادان جارى است و يکى از رودخانه‌هاى مرزى ايران و عراق است. طول بخش مرزى رودخانه ۸۴ کيلومتر است. اروند رود که به آن شط‌العرب نيز گفته مى‌شود، از تلاقى رودخانه‌هاى دجله و فرات در نقطه‌اى به نام قرنه، ‌ در ۱۱۰ کيلومترى شمال غربى آبادان تشکيل مى‌يابد و رو به سوى جنوب شرقى از کنار شر بصره مى‌‌گذرد و بعد به داخل عراق وارد مى‌‌گردد و سپس شهرستان‌‌هاى خرمشهر و آبادان را طى مى‌کند و در ۸ کيلومترى جنوب اروندکنار به خليج فارس مى‌ريزد. در شهر خرمشهر با شاخهٔ غربى رود کارون مخلوط مى‌شود.

رودخانهٔ‌ تجن، سارى

اين رود، از کوه نيرآباد سرچشمه مى‌گيرد و پس از طى مسيرى کوهستانى وارد درهٔ تجن مى‌شود و سپس در امتداد مسير کياسر - سارى به طرف شرق سارى جريان پيدا مى‌کند و به درياى خزر سرازير مى‌شود. در مسير اين رودخانه به دليل هم‌جوارى جاده با رودخانه مى‌توان چشم‌اندازهايى زيبا مثل دره، شاليزار، جنگل و پل‌هاى ويژه نواحى روستائى - جنگلى را تماشا کرد. اين رودخانه داراى انواع ماهى قزل‌آلا و ماهى آزاد در بالادست است و انواع کپور نيز در پايين دست رود وجود دارد که با داشتن پروانه شکار، صيد آن مجاز است.

رودخانهٔ‌ چاله، تنكابن

رودخانهٔ‌ دو هزار - سه هزار، در محلى به نام چاله از به هم پيوستن دو شعبه به وجود مى‌آيد که يکى از اين دو از دهستان دو هزار و ديگرى از دهستان سه هزار مى‌‌گذرد و سرچشمهٔ‌ هر دو، ارتفاعات الموت و تخت سليمان است. اين رود پس از خروج از کوهستان، چشمه کيله ناميده مى‌شود که پس از آبيارى آبادى‌هاى اطراف، به درياى خزر مى‌ريزد.

رودخانه‌هاى ديگر استان مازندران عبارتند از : - ماشک، خيررود و اميررود که از ارتفاعات نوشهر سرچشمه مى‌گيرند. سردآبرود (کلاردشت) و نمک‌آبرود که از ارتفاعات تخت سليمان سرچشمه مى‌گيرند. فسارود و نشتارود که از ارتفاعات بنديان سرچشمه مى‌گيرند. چشمه کيله که از ارتفاعات علم کوه سرچشمه مى‌گيرد. صفارود که از جنت‌ رودبار سرچشمه مى‌گيرد. رودخانهٔ‌ فريم، گرماب‌رود، لاجيم، رودخانهٔ زرين‌گل، رودخانهٔ‌ حاجى‌لر که از ارتفاعات مختلف استان سرچشمه مى‌گيرند و به رودخانه‌هاى ديگر و در نهايت به دريا مى‌پيوندد. ديگر رودهاى معروف عبارتند از سجارود، بابل‌رود، ‌نکارود و سياه‌رود.

رودخانهٔ‌ سيمره، ايلام

اين رودخانهٔ بزرگ که از حاشيه شرقى استان ايلام عبور مى‌کند جزء حوزه کرخه محسوب مى‌شود. شاخه‌هاى اصلى اين رودخانه عبارتند از : رودخانه‌هاى گاماسياب، قره‌سو و شعبهٔ‌ ديگرى که از ارتفاعات کامياران و ماهى‌دشت سرچشمه گرفته و در ۸۰ کيلومترى شرق کرمانشاه به شاخه‌هاى اصلى متصل مى‌‌گردد.

اين رودخانه‌ از محل اتصال قره‌سو و گاماسياب به نام سيمره خوانده مى‌شود و تا انتهاى حوزه کرخه ۶۵۰ کيلومتر طول دارد. شعبهٔ‌ اصلى ديگر اين رودخانه به نام چناره از ارتفاعات کرند و چرداول و آسمان‌آباد سرچشمه مى‌گيرد و در شمال شيروان به سيمره ملحق مى‌شود. رودخانه کشکان از ارتفاعات خرم‌آباد و الشتر سرچشمه مى‌گيرد و در چم مهر به سيمره متصل مى‌‌گردد و پس از آن کرخه ناميده مى‌شود.

رودهاى کوچک ديگرى که از زه‌آب‌هاى دامنه شرقى ارتفاعات کبيرکوه بوجود مى‌‌آيند مانند : سرآب کلان، سراب زنجيره، گرود، کليم و ميکان پس از عبور از مسيرهاى کوتاه به سيمره ملحق مى‌شوند. از رشته‌هاى فرعى سيمره در مناطق شرقى استان بهره‌بردارى محدودى براى زراعت بعمل مى‌آيد. سرچشمه‌‌ها و سرشاخه‌هاى اين رودخانه قابليت‌هاى تفرجگاهى بسيار مناسبى دارند.

رودخانهٔ‌ شاهرود، الموت، قزوين

اين رود تنها رودخانهٔ دامنهٔ جنوبى البرز است که آب آن به درياى مازندران مى‌ريزد. اين رودخانه از دو شاخهٔ اصلى طالقا‌ن‌رود و الموت‌‌رود تشکيل مى‌شود که در شمال غربى روستاى شيرکوه به هم مى‌پيوندند. رودخانهٔ شاهرود همواره طغيانى است و تا اواخر بهار، آب آن با گل و لاى فراوان همراه است. آبرفت اين رود براى شاليزارهاى پيرامون آن، اهميت قابل توجهى دارد. اين رود با جهت شرقى - غربى، پس از طى مسافتى و گذشتن از لوشان، در تنگ منجيل به درياچهٔ سد سفيدرود مى‌ريزد.

رودخانهٔ‌ شور، بوشهر

رودخانهٔ شور از ارتفاعات گچ ترش و کلاه‌فرنگى سرچشمه مى‌‌گيرد و از حدفاصل دهستان حيات داود شبانکاره مى‌گذرد و در خورمزين وارد خليج فارس مى‌‌شود.

رودخانهٔ‌ مهران، بندر‌لنگه

اين رود که پرآب‌ترين و بزرگ‌‌ترين رودخانهٔ‌ شهرستان بندر لنگه است، از جنوب کوه‌هاى هفتچن در ۱۵ کيلومترى شمال بندر علويه سرچشمه مى‌گيرد.

جريان اين رودخانه در امتداد غربى - شرقى است که در شرق بندر لنگه، در شن فرو مى‌رود و ناپديد مى‌شود؛ اما بار ديگر بيرون آمده و در منطقهٔ خوران، به خليج‌فارس مى‌ريزد.

رودخانهٔ‌ مهران شور، لامرد

از ارتفاعات کوه سياه، کوه پردى و کوه‌هاى شمال گاوبست سرچشمه مى‌گيرد و پس از عبور از دشت لامرد، از قسمت جنوب شرقى استان خارج مى‌شود. اين رودخانه در سال‌هاى کم باران، تنها در فصل‌هاى باران‌خيز به جريان در مى‌آيد و کيفيت آن براى کشاورزى نامناسب است.

رودخانهٔ‌ ميناب، ميناب

اين رود يکى از پرآب‌ترين رودهاى جنوبى ايران است و از دو رودخانهٔ ديگر به نام‌هاى رودان و جغين تشکيل شده است. رودخانهٔ رودان از بلندى‌هاى گلاشگرد واقع در غرب کهنج و رودخانهٔ جغين از ارتفاعات جنوب شهرستان کهنوج سرچشمه مى‌گيرد. اين دو رودخانه، در نزديکى روستاى برجگان واقع در ۲۵ کيلومترى شمال شرقى شهر ميناب به هم مى‌پيوندد و رودخانهٔ ميناب را به وجود مى‌آورند. به علت شيرينى آب اين رودخانه و امتيازات عمرانى و اقتصادى ناشى از آن، سد بزرگى نيز بر روى آن ساخته شده است.

رودخانهٔ ميناب که از کنارهٔ شهر ميناب مى‌گذرد؛ به چهرهٔ‌ اين شهر که در طرفين اين رود دامن گسترده است و با سرسبزى نخلستان‌هاى اطراف درآميخته، جلوه‌اى ويژه مى‌بخشد؛ به طورى که اين شهر را يکى از نقاط بسيار زيباى استان هرمزگان ساخته است. سد ميناب در ۲ کيلومترى شرق ميناب بر روى اين رود احداث شده است. اين سد همراه با درياچهٔ آن که مخزن آب طبيعت سرسبز دره‌هاى اطراف است، فضايى با ارزش‌هاى توريستى و بسيار ديدنى فراهم آورده است.

رودخانهٔ‌ ياسوج، بويراحمد(ياسوج)

اين رودخانه از ارتفاعات دنا سرچشمه مى‌گيرد و از تنگهٔ‌ آبشار (واقع در شمال ياسوج) وارد ياسوج مى‌شود. مقدارى از آب اين رودخانه به مصرف شرب شهر ياسوج مى‌رسد و بقيهٔ آن، ضمن آبيارى اراضى پيرامون ياسوج به رودخانهٔ بشار مى‌پيوندد.