| سرطان مرى نهمين سرطان شايع در جهان است. اين سرطان در کشورهاى در حال پيشرفت مقام پنجم را دارد. بيمارى به شدت کشنده است و در مناطق محدود جغرافيائى نيز تفاوت واضحى بين ميزان بروز آن وجود دارد. اين تفاوت مى‌تواند ناشى از عوامل محيطى و يا استعداد ژنتيک باشد. بيشتر سرطان‌هاى مرى از نوع کارسينوم ياختهٔ سنگفرشى مى‌باشد.
(Squamous cell carcinoma) در سال‌هاى اخير در بسيارى از نقاط دنيا درصد موارد آندوکارسينوم (شکل ديگر سرطان مري) در حال افزايش مى‌باشد.
|
|
|
|
|
|
|
|
| اپيدميولوژى توصيفى سرطان مِرى
|
|
|
|
|
| مناطقى با بروز بالاى سرطان مرى در آسياى ميانه (کمربند آسيائى)، فرانسه، ايتاليا، برزيل، آفريقاى شرقى و جنوبى قرار دارند. جالب توجه اين نکته است که در همين کشورها نيز شاهد وجود کانون‌هائى از مناطق با بروز بسيار بالا در کنار مناطقى با بروز کم هستيم. بيشترين ميزان بروز گزارش‌شدهٔ سرطان مرى در دنيا مربوط است به گزارشى از مرکز سرطان درياى خزر در سال ۱۹۷۳. در اين گزارش ميزان بروز سرطان مرى در گروه سنى ۳۵ سال به بالا براى مردان گنبد
۱۶۵/۵ و براى زنان اين شهرستان ۳/۱۹۵ در ۱۰۰،۰۰۰ گزارش شده است.
|
|
|
|
| مطالعه‌ها نشان مى‌دهند که در دهه‌هاى اخير سرطان مرى در کمربند آسيائى رو به کاهش نهاده است. به‌طورى که در چين تا حدود ۵۰% از بروز اين سرطان کاسته شده است. اين کاهش بروز در
آفريقا و اروپا (جزء مردان جوان) نيز ديده شده است. در مقابل افزايش ناگهانى بروز در سياه‌پوستان آمريکا ديده مى‌شود. اين دگرگونى‌هاى زمانى همه شواهدى از تغيير مواجهه‌هاى مرتبط
با بيمارى مى‌باشند.
|
|
|
|
| با افزايش سن، ميزان بروز سرطان مرى افزايش مى‌يابد به‌طورى که از دههٔ ۶ عمر اين ميزان به‌شدت زياد مى‌شود. موارد گزارش شده در ثبت سرطان شمال ايران همگى بالاتر از ۴۰ سال سن
داشته‌اند. در مورد نسبت جنسى (مرد به زن) در بروز سرطان مرى آمارها متفاوت است. در حالى‌که در فرانسه اين نسبت بيشتر از ۱۰ مى‌باشد، در شمال ايران اين نسبت حتى کمتر از ۱ گزارش شده است.
|
|
|
|
|
|
|
| - توتون، الکل، ترياک:
|
| مصرف توتون در همه اشکال همراه با افزايش خطر ابتلاء به‌سرطان مرى مى‌باشد. هم‌چنين مصرف الکل نيز عامل خطر در ابتلا به سرطان مرى مى‌باشد. در کشورهاى غربى ميزان سرطان مرى قابل انتساب به اين دو ماه کمتر از سرطان حفرهٔ دهان و حدود ۵۰% است. در مناطق پُرخطر آسياى ميانه مصرف الکل مشکل بهداشتى عمده نيست، بلکه به‌نظر مى‌رسد مصرف ترياک (در اشکال مختلف) از عوامل خطر مهم ابتلاء به سرطان مرى باشد. سوختهٔ ترياک که در اين مناطق به‌خصوص شمال ايران به‌وفور مورد استفاده قرار مى‌گيرد در مطالعه‌هاى آزمايشگاهى اثر سرطان‌زائى بسيار قوى داشته است.
|
|
| - مصرف مواد غذائى و نوشيدنى‌هاى داغ، نيتروزامين‌ها:
|
| در برزيل مصرف يک نوع نوشيدنى خيلى داغ از عوامل خطر ابتلاء به سرطان مرى مى‌باشد. مطالعه‌هاى اکولوژيک در مناطق با ميزان بروز بالا نشان‌دهندهٔ رايج بودن مصرف نوشيدنى و غذاى خيلى داغ (به‌خصوص چاى داغ) بوده است. هم‌چنين بعضى از پژوهش‌ها در چين و فرانسه مؤيد افزايش دريافت نيتروزامين‌ها (به‌دنبال آلودگى آب و مواد غذائي) در بيماران مبتلا به سرطان مرى مى‌باشد.
|
|
| - عوامل اقتصادى - اجتماعى:
|
| مطالعه‌هاى متعدد در ايران، آمريکا و سنگاپور شواهد معتبرى به‌نفع افزايش شديد خطر ابتلاء در طبقه‌هاى پائين اجتماعى ارائه داده‌اند. فقر غذائي، عادت‌هاى خاص غذائي، مصرف الکل و ترياک مى‌تواند در گروه‌هاى فوق افزايش خطر ابتلاء به سرطان مرى را به‌دنبال آورد.
|
|
| - ساير عوامل خارجى:
|
| شواهدى به‌نفع افزايش خطر ابتلاء به اين بيمارى به‌دنبال سوختگى‌هاى شيميائى و اثر سرطان‌زائى بلورهاى سيليس موجود در مواد غذائى يافت شده است. هم‌چنين يافته‌هائى درمورد اثر سرطان‌زائى ويروس پاپيلوماى انسانى (Human papilloma virus-HPV) و نوعى قارچ فوزاريوم وجود دارد.
|
|
| - فقر تغذيه:
|
| کاهش مصرف سبزى‌ها و ميوهٔ خام و نقصان آهن، ويتامين‌ها و بعضى از عناصر ديگر از علل احتمالى ابتلاء به سرطان مرى قلمداد مى‌شوند.
|
|
|
|
| در مناطق پُرخطر آسياى ميانه ميزان ابتلاء در نژادهائى با منشاء ترک (ترکمن، ازبک، قزاق) در مقابل نژادهاى هندى و اروپائى (فارس و روس) بسيار بالاتر است. هم‌چنين در پاره‌اى از
بيمارى‌ها مثل تيلوز (Tylosis)، بروز سرطان مرى به شدت بالا مى‌رود.
|
|
| عوامل خطر آدنوکارسينوم مرى
|
|
| شايع‌ترين محل رخداد آدنوکارسينوم مرى ثلث تحتانى آن است. برگشت طولانى محتويات معده به مرى که منجر به تغيير مُخاط مرى (Barrett's esophagitis) مى‌شود، خطر ابتلاء به آدنوکارسينوم مرى را
مى‌افزايد. ارتباط روشنى بين آدنوکارسينوم مرى با سيگار، الکل و مواد غذائى به اثبات نرسيده است.
|
|
|
|
|
|
|
| آنچه درچگونگى سرطان‌زائى عوامل خطر در مرى مهم به‌نظر مى‌رسد تماس مستمر سه نوع عامل با مخاط مرى است:
|
|
| - يک حلال مخاط مرى مثل الکل
|
|
| - يک کارسينوژن که در حضور حلال به مخاط مرى نفوذ مى‌کند، مثل ترکيب‌هاى موجود در سوخته ترياک
|
|
| - يک ماده آسيب‌رسان به مخاط مثل نوشيدنى داغ يا بلور سيليس که باعث افزايش تکثير سلول‌هاى مرى مى‌شود. حضور اين عوامل در کنار حساسيت ژنتيک و ذاتى منجر به رخداد سرطان مرى
مى‌شود.
|
|
| اپيدميولوژى سرطان مِرى در ايران
|
|
| در واقع مطالعه‌هاى سرطان‌شناسى در ايران از سال ۱۳۴۴ با مطالعه‌هاى سرطان مِرى آغاز شده است و بررسى‌هاى همه‌گيرى‌شناختى اين سرطان در ايران از ساير سرطان‌هاى ديگر بيشتر
صورت گرفته‌اند.
|
|
|
|
| گزارش دکتر محبوبى در سال ۱۹۷۳ نشان‌دهنده بروز بسيار بالاى سرطان مرى در شرق استان مازندران و کاهش تدريجى اين بروز به‌سمت غرب درياى خزر مى‌باشد. آخرين گزارش مرکز آموزش و
تحقيقات پزشکى بابل در سال ۱۳۷۵ نشانگر ميزان بروز حدود ۱۰ تا ۱۵ در ۱۰۰،۰۰۰ در استان‌هاى گلستان و مازندران مى‌باشد که حاکى از کاهش بسيار شديد ميزان بروز نسبت به سال ۱۹۷۳ است.
هم‌چنين در حالى‌که در گزارش‌هاى اوليه نسبت جنسى ابتلاء کمتر از يک بود (مرد به زن) در حال حاضر اين نسبت از يک فراتر رفته است. در گزارش ادارهٔ مبارزه با بيمارى‌هاى مربوط به سال
۱۳۶۵ اين سرطان بعد از سرطان پوست و سرطان معده در کل کشور در جاى سوم بوده است. از گزارش انستيتو سرطان در سال ۱۳۷۴ ميانگين سنى مبتلايان ۸/۶۰ سال بوده است. همان‌طور که قبل از اين نيز
گفته شد، موارد ديده شده در شمال ايران همگى بيش از ۴۰ سال سن داشتند.
|
|
|
|
| - مصرف سيگار، الکل، ترياک:
|
| در مطالعه‌هاى صورت‌گرفته در ايران ارتباطى بين مصرف سيگار، توتون جويدنى و الکل با سرطان مرى يافت نشده است. در مقابل شواهد زيادى به نفع اثر شديد مصرف ترياک (به‌خصوص سوخته و شيره) در افزايش خطر سرطان مرى در شمال ايران وجود دارد.
|
|
| - وضعيت اجتماعى - اقتصادي:
|
| در شمال ايران کاهش سواد و وضعيت اجتماعى - اقتصادى با ابتلاء به سرطان مرى مرتبط بوده است که به‌نظر مى‌رسد مربوط به کمبود بعضى ويتامين‌هاى مهم مانند ويتامين A و B2 باشد.
|
|
| - نوشيدنى و غذاى خيلى داغ:
|
| ارتباطى بين مصرف چاى و غذاى خيلى داغ و ابتلاء به سرطان مرى در شمال ايران يافت شده است.
|
|
| - ساير عوامل:
|
| ارتباط قوى بين مصرف ميوه و سبزى خام و کاهش خطر سرطان مري، نقش آلودگى مواد غذائى با بلور سيليس و قارچ‌هاى موجود در غلات مانده در ابتلاء به سرطان مرى محتمل است، مطالعه‌هاى
صورت گرفته در ايران شواهدى به نفع افزايش سطح نيتروزامين‌ها در مواد غذائى در شمال ايران و ارتباط گوشت و سرطان مرى نشان نداده است.
|
