جامعه‌شناسی خانواده

در بين تمامى نهادها، سازمان‌ها و تأسيسات اجتماعي، خانواده نقش و اهميتى خاص و به‌سزا دارد.

هيچ جامعه‌اى نمى‌تواند ادعاى سلامت کند، چنانچه از خانواده‌هائى سالم برخوردار نباشد. باز بى‌هيچ شُبهه، هيچ يک از آسيب‌هاى اجتماعى نيست که فارغ از تأثير خانواده پديد آمده باشد.

نوشته‌هاى انسان‌شناسي، مشحون از آراءِ دانشمندانى است که نه تنها خانواده را پايدار مى‌بينند، بلکه آثار عميقى از جانب آن بر فرزندان ملاحظه مى‌کنند.

انسان‌شناسان در جوامع مختلف نشان داده‌اند که طرز پرورش طفل در هر جامعه کليد فهم آن اجتماع و فرهنگ آنان است.

خانوادهٔ انسانى از آغاز پيدائى خود، همچون حريم اَمن حيات انسان تجلٌى يافت.

عصر ارتباطات جمعي، بر اين واقعيت رقم بُطلان زد و پايان اين دوران را بر حيات تاريخى خانواده اعلام داشت. بدين‌سان، ديواره‌هاى نفوذناپذير خانه فرو ريخت، و امواج راديو و تلويزيون سرتاسر آن را در تمامى شبانه‌روز انباشت. در خانواده هر لحظه جامعه جاى يافت و اين کانون امن حيات، مرکزى مباحث اساسى سياسي، اجتماعى و فرهنگى گرديد.

بنابراين ديگر خانواده محدوده‌اى جدا و محصور به‌حساب نمى‌آيد.

خانواده در تمامى تاريخ، کانون کار و استراحت بود، اما امروز کانون فرهنگى - اجتماعى نيز هست. انسان‌ها به خانه مى‌آيند تا بياموزند و باز به خانه روى مى‌کنند تا در آن از جهان آگاهى يابند. بنابراين خانوادهٔ جديد، چنان ابعادى دارد که هرگز در تاريخ نداشته است.

اگر در تمامى قرن‌ها، خانواده انحصار آموزشى و انتقال ارزش‌هاى حياتى را در خود مى‌ديديد، حال چنين نيست. فرزندان امروز از سرچشمه‌هائى ديگر و از جمله وسايل ارتباط جمعى بسيار چيزها فرا مى‌گيرند. آنان کمتر تحت تأثير والدين و به‌طور کلى بزرگ‌ترهاى خانه‌ هستند زمانى نيز که بين ارزش‌هاى خانه و آن ارزش‌ها که از طريق وسايل ارتباط جمعى ارائه مى‌شوند تعارض رخ مى‌دهد، به‌نظر چنين مى‌رسد که قدرت غالب از آن وسايل همه‌گير و همه‌جا حاضر ارتباط جمعى است. بنابراين، مى‌توان گفت که خانهٔ جديد از بزرگ‌ترين امتيازات سنتى خود خالى گشته است.

خانواده نزديک‌ترين واحد حيات به انسان است. اکثريّت قريب به اتفاق انسان‌ها در خانواده به‌ دنيا مى‌آيند و نخستين گام‌هاى حياتى را نيز در آن بر مى‌دارند. باز اکثريّت قاطع انسان‌ها خود نيز خانواده‌اى بنا مى‌کنند و تمامى عمر را در آن به‌سر مى‌آورند. لذا، شناخت اين واحد اجتماعي، به جهت نزديکى آن با انسان سخت دشوار خواهد بود. و اين مشکل براى تمامى جامعه‌شناسان خانواده در جهان و در هر بُرهه از تاريخ وجود دارد.