معاینه‌

مصدوم چه بيهوش باشد چه نباشد بايد يک معاينه کلى براى تشخيص درمان قطعى براى نجات زندگانى او به‌عمل آورد. تا آنجا که مى‌توانيد مريض را کمتر حرکت دهيد. معاينه را از سر او شروع کرده و به‌صورت منظم تا پاهاى او ادامه دهيد.

براى معاينه از تماس حواس خود، ديدن، احساس کردن، شنيدن و بو کردن استفاده کنيد. هميشه يک سمت بدن را با سمت ديگر مقايسه کنيد.

اگر در هر مرحله‌اى در خلال معاينه تنفس مصدوم دچار اشکال شد مصدوم را در وضعيت بهبود قرار دهيد (به مبحث وضعيت بهبود مراجعه شود).

- سر:

۱. دهان:

تنفس را مجدداً چک کنيد. به عمق، ميزان و ماهيت آن (اينکه آيا آسان نفس مى‌کشد يا مشکل، با صدا نفس مى‌کشد يا آرام) توجه کنيد، به بو توجه کنيد، سريعاً داخل دهان را بگرديد تا مطمئن شويد که چيزهائى مثل استفراغ، خون، غذا، دندان مصنوعى و غيره که باعث بند آمدن نفس بيمار مى‌شود در دهان وجود ندارد. لب‌ها را چک کنيد و ببينيد آيا سوخته يا بى‌رنگ هستند يا نه؛ که احتمالاً نشانهٔ مسموميت هستند. پشت‌ لب‌ها را نگاه کنيد و ببينيد که آيا کبود هستند، چون کبودى لب‌ها نشانهٔ خفگى است. دندان‌ها را آزمايش کنيد. مطمئن شويد که دندانى لق به گلوى بيمار نيفتاده باشد. مطمئن شويد که دندان‌هاى مصنوعى محکم به لثه چسبيده باشند، اگر نه آنها را خارج کنيد.

۲. بينى:

بينى را براى يافتن نشانه‌هائى از خون، مايع روشن يا مخلوطى از هر دو، معاينه کنيد ممکن است از داخل جمجمه آمده باشند.

۳. چشم‌ها:

دو چشم را با هم معاينه کنيد به واکنش مژه‌ها در برابر تماس توجه کنيد. مردمک‌ها (دايره سياه در مرکز چشم) را با هم مقايسه کنيد و توجه کنيد که آيا هر دو به يک اندازه هستند يا خير. حدقه سفيد چشم را از نظر خون‌گرفتگى معاينه کنيد.

۴. صورت:

به رنگ صورت توجه کنيد ممکن است رنگ‌پريده يا برافروخته باشد، و حتى ممکن است در صورت اشکال در تنفس کبود باشد. در همان حال حرارت صورت را بى‌آزمائيد و ببينيد که به‌طور غيرعادى سرد است يا گرم. و به حالت پوست توجه کنيد. که خشک است يا مرطوب، عرق کرده است يا مى‌کند يا نه.

۴. گوش‌ها:

گوش‌ها بايستى از نظر اشياء خارجى چک شود. توجه کنيد که آيا چيزى در گوش فرو رفته يا نه. به‌دنبال نشانه‌هائى از خون و (يا) مايع شفاف نخاعى بگرديد که احتمالاً نشان‌دهنده شکستگى در جمجمه هستند. در گوش مصدوم صحبت کنيد تا شنوائى او را بسنجيد.

۵.جمجمه:

با ملايمت سر را از زمين بلند کنيد به دنبال خونريزي، ورم يا برآمدگى - فرورفتگى بگرديد اينها احتمالاً نشان‌دهنده شکستگى در جمجمه هستند.

- گردن:

يقه يا کراوات اطراف گردن را شل کنيد. انگشتان خود را روى ستون فقرات قرار دهيد و از بالاى گردن (انتهاى جمجمه) تا به پائين تا آنجائى که دست شما مى‌رسد انگشتان خود را بين دو کتف بلغزانيد و چک کنيد که آيا بى‌نظمى در ستون فقرات وجود دارد که اگر وجود داشته باشد احتمالاً نشانهٔ شکستگى است. دورادور گردن را چک کنيد و ببينيد که آيا شخص مدالى به گردن دارد يا نه. نبض شريان سباتى را چک کنيد و به‌سرعت، قدرت و ريتم آن توجه کنيد (به مبحث نبض مراجعه شود). اگر مصدوم بيهوش باشد و گردن صدمه نديده باشد، گردن را همان‌طور که قبلاً توضيح داده شد در وضعيتى قرار دهيد که راه تنفس آن باز باشد (به مبحث باز کردن راه تنفس مراجعه شود).

- ستون فقرات:

انگشتان خود را با ملايمت در زير فرورفتگى پشت قرار دهيد و بدون آنکه بيمار را حرکت دهيد يا لباس وى را دربياوريد از روى لباس تا آنجا که ممکن است بالا و پائين پشت را بگرديد تا مطمئن شويد که دررفتگى يا شکستگى روى ستون فقرات حس مى‌شود يا خير. و هم‌چنين به‌دنبال ورم وبى‌نظمى احتمالى مهره‌ها بگرديد.

- تنه:

سينه را از نظر يکنواختى حرکت دنده‌ها در هنگام نفس کشيدن و پيدا کردن جراحت احتمالى روى سينه معاينه کنيد. دنده‌ها را از نظر نظم و ترتيب يا فرورفتگى که ممکن است نشانه شکستگى در آنها باشد آزمايش کنيد. انگشتان خود را در طول خطوط قفسه سينه حرکت دهيد.

هر دو استخوان ترقوه و شانه‌ها را معاينه کنيد. هر دو طرف لگن خاصره را همان‌طور که مصدوم خوابيده با دست امتحان کنيد و ببينيد که آيا اثرى از شکستگى وجود دارد يا نه و هم‌چنين توجه کنيد که آيا نشانه‌اى از بى‌اختيارى در دفع (ادرار يا مدفوع) وجود دارد يا نه.

- بازوها:

استخوان‌هاى بازو و استخوان‌هاى ساعد، مچ‌ها، کف دست و انگشتان به‌ترتيب بايستى معاينه شوند. ببينيد آيا از شکل‌افتادگى يا ورم وجود دارد يا خير. که اگر داشته باشد احتمالاً نشانهٔ شکستگى است. ساعدها را به دقت چک کنيد تا ببينيد آيا بازوبند پزشکى يا نشانهٔ خاصى مبنى بر هشدار در مورد تزريق وجود دارد يا نه.

- پاها:

ران‌ها، مفصل زانو، هر دو استخوان ساق پا، مچ پا، کف پا و انگشتان به‌همان ترتيبى که در مورد دست‌ها ذکر شد بايد معاينه شوند.

- سطح هوشيارى:

بين هوشيارى و بيهوشى درجات مختلفى وجود دارد. اين موارد به‌طور کامل در مبحث مصدوم بيهوش بحث شده است. اما مقدمتاً بايد گفت اگر مصدومى به‌خوبى نسبت به تحريکات خارجى واکنش نشان داد مى‌توان گفت در يک بيهوشى خفيف به‌سر مى‌برد. (مثلاً ضعف). اما اگر ميزان واکنش پائين باشد مى‌توان گفت که بيهوشى مصدوم تقريباً عميق است و اگر به‌طور کلى واکنشى وجود نداشت مصدوم بالقوه در حالت خطرناکى به‌سر مى‌برد. هر ده دقيقه يکبار بايستى مصدوم را از اين نظر چک کنيد و به واکنش‌هاى مصدوم نسبت به اين تحريکات توجه کنيد: صدا (بلند در گوش بيمار داد بکشيد)، تماس (سعى کنيد مصدوم را با تکان ملايم شانه‌ها بيدار کنيد)، درد (در حالى‌که پوست دست يا قوزک پا را نيشگون مى‌گيريد به‌صورت مصدوم نگاه کنيد) و اعمال انعکاسى مصدوم مانند حرکت پلک چشم را آزمايش کنيد (به مژه‌ها دست بزنيد). آزمايش‌هائى مشابه در مورد تنفس (مبحث آزمايش تنفس)، نبض (به مبحث نبض مراجعه کنيد) و حرارت بدن مصدوم بايد انجام شود، مشاهدات خود را يادداشت کنيد.

مواردى که به تشخيص کمک مى‌کند

تشخيص شما براساس اطلاعاتى است که از منابع مختلف کسب مى‌کنيد. به‌وسيله اطلاع از چگونگى حادثه، سؤال از مصدوم در مورد عوارضى که احساس مى‌کند و معاينهٔ او براى يافتن نشانه‌ها، مى‌توانيد يک تشخيص دقيق داشته باشيد.

جدول زير خلاصه‌اى است از آنچه که شما را به اين هدف مى‌رساند.

چگونگى وقوع حادثه را مى‌توان از خود مصدوم و حاضرين سؤال نمود.

عوارض

نشانه‌هابه‌وسيله حواس امدادگر درک مى‌شود

عبارت هستند از آنچه که مصدوم احساس و تجربه مى‌کند و مى‌توان از آن به‌وسيلهٔ سؤال از مصدوم آگاه شد.

ديدن

تماس

بو کردن

شنيدن

درد

تنفس

رطوبت (خونريزي، ادرار يا مدفوع)

تنفس

تنفس

حساس‌بودن (اگر به عضو دست بزنيم درد مى‌گيرد)

خونريزى (نوع و شدت)

حرارت

سوختگى گاز

ناليدن

نداشتن حرکت عادى

زخم‌ها اشياء خارجى

نبض ورم

الکل

بى‌حسى

احساس سرما

رنگ صورت

از شکل افتادگى

احساس گرما

ورم

بى‌نظمى

تشنگى

از شکل‌افتادگى

حساسيت

حالت تهوع

کبودى

کم‌جانى (بى‌حالى)

واکنش‌هاى انعکاسى

گيج‌بودن

واکنش به تماس و صدا

ضعف

بى‌اختيارى (در دفع مدفوع يا ادرار)

بيهوشى موقت فراموشى

محتويات استفراغ

- مدارک راهنما:

اگر مصدوم بيهوش باشد امکان دارد در جيب‌ها يا ساک دستى يا کيف پول او مدارکى وجود داشته باشد. مثلاً يک کارت تعيين وقت براى بيمارستان يا يک کارت اطلاعاتى که نشان‌دهنده مبتلا بودن مصدوم به صرع مى‌باشد يا يک تکه قند يا گلوکز که احتمالاً نشان‌دهنده کمبود قند خون در مصدوم است. اگر امکان داشته باشد اين بازرسى را در حضور ديگران انجام دهيد.

ممکن است مصدوم به همراه خود بازوبند يا مچ‌بند يا گردن‌آويزى (پلاک) داشته باشد که وضعيت پزشکى مصدوم را مشخص نمايد.