غنودن نرگس لیلی از بیماری، و مجنون بی‌خواب را در خو...

افسانه سرای شکرین گفت		ز الماس زبان، گهر چنین سفت:
کان گوشه نشین روی بسته		بودی همه وقت دل شکسته
پرداخته دل ز صبر و آرام		گشتی همه شب چو ماه بر بام
هنگام سحر، ز بخت ناشاد		چون ابر گریستی به فریاد
ناگاه شبی، ز بعد سالی		بگرفت ز اندهش ملالی
دید از نظر جمالش		دیوانه‌ی خویش را به صد درد
کامد به نظاره خیال پرورد		نالید بسی ز زلف و خالش
گه شست به خون دل سرایش		گاه از مژه رفت خاک پایش
می‌خواند قصیده‌های دل سوز		می‌کرد گله ز بخت بد روز
زان ناله که زد به خواب در یار		بیننده‌ی خواب گشت بیدار
چون جست ز خواب تا نشیند		وان دیده‌ی خویش باز بیند
نی یار و نه آن وفا سگالی		بستر تهی و کنار خالی
لختی ز طپانچه روی را کوفت		خونابه ز رخ باستین روفت
آهی زد و سوخت پرده‌ی راز		وز پرده برون فتادش آواز
در خانه همه مزاج دانان		بر بسته دهن چوبی زبانان
زان بیم که خواست زهره سفتن		کس زهره نداشت پند گفتن
چون، سبزه‌ی این کبود گلشن،		آراسته شد، ز صبح روشن
آن مهد نشین، به جهد برخاست		بر پشت جمازه محمل آراست
بگشاد زمام را به تندی		کامد ز تکش صبا به کندی
میراند شتر به دشت پویان		آن گمشده را به خاک جویان
چون شیب و فراز را بسی جست		وز هر خاری چو گلبنی رست
دیدش، چو ز بن شکسته شاخی،		افتاده، میان سنگلاخی
بر پشته‌ی کوه پشت داده		بر بالش خار سر نهاده
آورده صباش بوی لیلی		مژگانش به خواب کرده میلی
او خفته و سر به خاکدانش		شیران شکار، پاسبانش
از بوی ددان صید فرسای		از کار بشد جمازه را پای
آن تشنه جگر، ز جان خود سیر		آمد سبک از جمازه در زیر
اندیشه نکرد از آن دد و دام		در خوابگه‌ی رفیق زد گام
با عشق چو صدق بود هم دست		هر یک ز ددان به جانبی جست
او پهلوی یار خویشتن رفت		جان جلوه کنان به سوی تن رفت
افشاند غبارش از تن ریش		بنهاده سرش به زانوی خویش
از گریه‌ی زار در مکنون		می‌ریخت ولی بر وی مجنون
آن چشم که راه خواب می‌زد		بر عاشق خفته آب می‌زد
یعنی که ز گریه‌ی گهر بار		زد بر رخش آب و کرد بیدار
باران چو نشاند سبزه را گرد		از خواب درامد آن گل زرد
مجنون که ز خواب دیده بگشاد		چشمش به جمال لیلی افتاد
از جانش برامد آتشین جوش		زد نعره و باز گشت بی‌هوش
بیمار که دارویش بتر کرد		دردش به طبیب نیز اثر کرد
او داشته دل، ولی سپرده		این، یافته جان، و لیک مرده
ار، خفته میان خاک مانده		این، بر شرف هلاک مانده
او، باخبر از گزند این غم		این، بی خبر از خود و ازو هم
آمد، چو دران قصاص هجران،		در هر دو، ز بوی یکدگر جان
جستند ز جا فرشته و حور		چون مرده به محشر از دم صور
مجنون ز جگر نفیر می‌زد		لیلی ز کرشمه تیر می‌زد
گشت آن پری از دو چشم غماز		دیوانه خویش را فسون ساز
از ساعد و زلف کرد تسلیم		زنجیر ز مشک و طوقش از سیم
چون بود دو دل یکی به سینه		یعنی که دو در به یک خزینه
تن نیز به یک سبیله شد راست		نقش دویی از میانه برخاست
در ساخت به مهر دوست با دوست		وامیخت دو مغز در یکی پوست
شد تازه دو چاشنی به یک خوان		شد زنده دو کالبد به یک جان
آسود، دو مرغ در یکی دام		وامیخت دو باده در یکی جام
آراسته شد دو تن به یک ذوق		افروخته شد دو دل به یک شوق
بودند، به یاری، آن دو هم عهد		آمیخته همچو شیر با شهد
چون حاجت دوستی روا شد		هر چیز که جز غرض، وفا شد
از بوس و کنار دل بیاسود		جز مصحلتی، دگر همه بود
از هر نمطی سخن شد آغاز		آمد به میان جریده‌ی راز
مجنون ز نشاط یار جانی		بگشاد زبان به در فشانی:
کای از خم زلف عنبرین تاب		بر بسته به چشم دوستان خواب
عمری، در تو بدیده رفتم		عمری دگر، از غمت نخفتم
امروز که بعد روزگاری		بادی خوشی آمد از بهاری
ز آسایش دل ربود خوابم		ناگه به سر آمد آفتابم
در خواب چنان نمود بختم		کاختر به فلک نهاد رختم
بر تخت من و تو روی بر روی		چون موج دو چشمه بر یکی جوی
خوابم چو ز پیش پرده برداشت		تعبیر نظاره در نظر داشت
تا روز قیامت ار بود تاب		نتوان خفتن، به یاد این خواب
لیلی، که دو خواب هم عنان دید		بیداری بخت را نشان دید
اول بگزید لب به دندان		پس باز گشاد لعل خندان
دوشینه خیال خود کم و بیش		آن آینه را نهاد در پیش
چون عکس دو آینه یکی بود		رفت، ار به یگانگی شکی بود
آن هر دو، چو بخت خویش بیدار		زان خواب عجب، به حیرت کار
افسانه‌ی خواب چون به سر شد		بیداری هجر پرده در شد
هر یک ز شب سیاه بی روز		می‌کرد شکایتی جگر سوز
چندان غم دل شد آشکارا		کامد به نفیر سنگ خارا
چندان نم دیده رفت در خاک		کز تندی سیل شد زمین چاک
هر دو چو دو سرو ناز پرورد		ز آسیب خزان فتاده در گرد
مجنون ز خیال غیرت اندیش		می‌خواست برد ز سایه‌ی خویش
زان آه که بی‌دریغ می‌زد		بر سایه‌ی خویش تیغ می‌زد
وان یار یگانه وفا جوی		کشته به یگانگی یکی گوی
خود را چو نکرد ز آشنا فرق		می‌کرد به خون دو دیده را غرق
دو سوخته دل، بهم رسیده		سیوم نه کسی جز آب دیده
حوران ز نسیم شوقشان مست		بگشاده فرشته در دعا دست
از عشرت آن دو مست بی‌جام		در رقص درامده دد و دام
تیهو به عقاب راز گفته		یوسف به کنار گرگ خفته
جولان زده آهویی به نخجیر		بر گردن شیر بسته زنجیر
صیاد که تیر بی‌حد انداخت		بر صید کشید و بر خود انداخت
ساقی و حریف جام در دست		ناخورده شراب، هر دو سرمست
صبحی به چنین امیدواری		نشگفت شکوفه‌ی بهاری
بر گنج رسیده دزد را پای		خازن شده و خزینه‌ی بر جای
افزون ز طلب چو بافت مردم		شک نیست که دست و پا کند گم
مفلس که رسد به گنج ناگاه		ز افزونی حرص گم کند راه
آب از پس مرگ تشنه جستن		هم کار آید ولی به شستن