۱. تشخيص و شناسائى زودهنگام و جداسازى افراد بيمار.
۲. بيماريابى.
۳. پيداکردن حاملين يا ناقلين سالم.
بهبود تغذيه، مسکن مناسب، دورى از اعتياد و الکليسم، پرهيز از تغييرات هوا و آب، واکسيناسيون به‌موقع، آموزش بهداشت، دفع صحيح فاضلاب، مبارزه با حيوانات و حشرات موذى و رعايت بهداشت فردى در پيشگيرى از بيمارى‌ها مؤثر است.
در ادامه به چند بيمارى واگيردار که به‌خصوص در زمان حوادث شايع مى‌شوند و يا شيوع آنها خود به‌عنوان يک سانحه فراگير تلقى مى‌شود اشاره کوتاهى مى‌گردد:
ديفترى
بيمارى ميکروبى است که سم ميکروب علائم بيمارى را به‌شکل بيمارى حاد تنفسى با ترشحات چرکى در حلق ايجاد مى‌کند. مخزن اين بيمارى فقط انسان است. ترشح حلق و بينى و به‌ندرت پوست، مستقيماً فرد ديگرى را مى‌تواند درگير بيمارى نمايد. شير نجوشيده هم مى‌تواند عامل انتقال بيمارى باشد. پيشگيرى آن از طريق واکسيناسيون از ۲ ماهگى (DPT) انجام مى‌شود. در اين بيمارى لازم است افراد بيمار ۲۴ ساعت قبل از تأييد آزمايش و تا ۱۴ روز پس از روشن‌شدن وضعيت، جداسازى شوند. فرد بيمار تا ۶ ماه مى‌تواند ناقل باشد.
ايمن‌سازى افراد در محيط‌هاى عمومى مثل مدارس، بيمارستان‌ها، کارخانجات و پادگان‌ها الزامى است. گزارش حتى يک مورد از بيمارى الزامى است.
کزاز
بيمارى کليوى است و سم ميکروب علائم بيمارى را ايجاد مى‌کند. اين سم روى اعصاب مرکز تأثير مى‌گذارد و باعث انقباض دردناک عضلات مى‌شود. مخزن ميکروب، خاک و مدفوع آلوده به ميکروب است. سرايت معمولاً از طريق زخم‌هاى آلوده به خاک يا مدفوع عفونى انجام مى‌شود. اين بيمارى از انسان به انسان قابل سرايت نيست. پيشگيرى آن از طريق واکسيناسيون از ۲ ماهگى (DPT) و واکسيناسيون خانم‌هاى باردار در ماه‌هاى آخر حاملگى انجام مى‌گيرد. در صورت آلودگى زخم بدن با مخزن عفونت، شستشوى محل با آب و صابون و پانسمان محل زخم، تزريق واکسن در سن بالاى ۵ سال يا تزريق تتابولين که سرم ضد کزاز است، ضرورى است. جداسازى بيمار از سايرين ضرورت ندارد. گزارش بيمارى الزامى است.
سياه‌سرفه
بيمارى ميکروبى و حاد تنفسى است. اين بيمارى بسيار مسرى است. مخزن بيمارى انسان است و از راه سرفه و عطسه منتقل مى‌شود. اين بيمارى با سرفه‌هاى شديد قطارى مشخص و عوارض آن عقب‌ماندگى ذهني، اختلالات ريوى و عصبى است. اين بيمارى از ۲ ماهگى با واکسن (DPT) قابل پيشگيرى است. جداسازى بيمار الزامى است.
فلج اطفال
اين بيمارى ويروسى است و ويروس عامل آن در مدفوع ناقلين يا بيماران دفع مى‌شود. آب آلوده به فاضلاب مى‌توان حاوى ويروس باشد. ايمن‌سازى افراد با واکسيناسيون خوراکى انجام مى‌شود. در اين بيمارى جداسازى بيمار از ديگران، اطلاع به مرکز بهداشت منطقه، ضدعفونى‌کردن لوازم و محيط آلوده به ترشحات حلق و مدفوع بيمار و تزريق واکسن به نزديکان وى ضرورى است.
سرخک
اين بيمارى حاد و بسيار مسرى است، مخزن بيمارى انسان است و از طريق هوا و ترشحات حلق و بينى فرد بيمار منتقل مى‌شود. اين بيمارى از زمان قبل از شروع علائم تا ۵ روز پس از بروز ضايعات پوستى (دانه‌هاى قرمز) قابل انتقال است. پيشگيرى از طريق واکسيناسيون انجام مى‌گيرد و تا ۹۵درصد مصونيت ايجاد مى‌کند. جداسازى مبتلايان ضرورت دارد و اين جداسازى بايد حداقل به‌‌مدت ۷ تا ۱۰ روز از زمان شروع علائم باشد.
سل
اين بيمارى يک بيمارى ميکروبى است. از راه هوا، گرد و خاک، شير آلوده، دست آلوده قصابان (آلودگى گوشت) يا شيردوشان (آلودگى شير) منتقل مى‌شود. مخزن ميکروب انسان يا گاو است، ميکروب در اثر تماس با آفتاب از بين مى‌رود. راه انتقال معمولى بيمارى دستگاه تنفس است. بيمارى حتى در دو هفته اول پس از درمان واگيردار است. رعايت بهداشت عمومى و فردى و واکسيناسيون به‌موقع در پيشگيرى بيمارى مؤثر است. جداسازى افراد بيمار از افراد سالم ضرورى است. گزارش حتى يک مورد بيمارى به مرکز بهداشت لازم است.
