مشکلات تعریق

ما در اينجا به موضعى که از نظر بسيارى از افراد (به‌ويژه آنهائى که به جنبه‌هاى اجتماعى تعريق بيش از حد بهاء مى‌دهند) حساس تلقى مى‌شود، مى‌پردازيم. اين افراد در گفتگوهاى مؤدبانهٔ خود حتى از به‌کار بردن کلمهٔ آنگلوساکسون 'Sweat' (به معنى تعريق) خوددارى مى‌کنند و ترجيح مى‌دهند که عادى‌ترين عملکرد بدن را در قالب کلمهٔ محترمانه ترولاتينى 'perspiration' پنهان کنند.

بديهى است که هدف از تعريق کاهش درجهٔ حرارت بدن است. وقتى‌که درجه حرارت قسمت مرکزى بدن (درجه حرارت اعضاء داخلى و خون) بالاى ۳۷ درجهٔ سانتى‌گراد مى‌رود، هيپوتالاموس که در عمق مغز قرار دارد، علائمى مى‌فرستد که باعث ارسال خون بيشتر به قسمت‌هاى خارجى بدن که مى‌تواند حرارت را به محيط انتقال دهد، مى‌شود (به شرط آنکه درجه حرارت محيط کمتر از درجه حرارت بدن باشد). غدد عرق به‌طور هم‌زمان مايع ترشح مى‌کنند. اين مايع معمولاً قبل از آنکه به‌صورت رطوبت محسوس تجمع يابد، تبخير مى‌شود. به اين پديده تعرق نامحسوس مى‌گويند چون پوست خشک باقى مى‌ماند.

وقتى نياز به اتلاف گرما به‌علت افزايش ميزان سوخت و ساز يا بالا رفتن درجه حرارت محيط، افزايش مى‌يابد، هيپوتالاموس غدد عرق را براى ترشح مقدار بيشتر مايع تحريک مى‌کند. به اين پديده تعريق محسوس مى‌گويند. به اين ترتيب وقتى رطوبت تبخير مى‌گردد حرارت از طريق گرماى تبخير از پوست دور مى‌شود.

از دست دادن آب از راه تعريق در هواى سرد از مقادير ناچيز تا حدود دو ليتر در روز متغير است. حرارت، تب، و فعاليت بدنى مى‌توانند اين ميزان را به ۵ تا ۱۰ ليتر در روز برسانند.

عواملى مثل جنس، نژاد، سن و درجه حرارت محيط نيز در ميزان تعريق مؤثر هستند. براى بحث در مورد فرسودگى ناشى از گرما و گرمازدگى به مبحث انقباضات عضلانى ناشى از گرما و گرمازدگى را ببينيد.

تعريق شبانه

تعريق شبانه علل بسيارى دارد و در نتيجه نسبتاً شايع است. علل آن عبارتند از:

- ورزش قبل از خواب ممکن است باعث تعريق مداوم تا مدت دو ساعت شود.

- آسپيرين و استامينوفن هر دو باعث کاهش درجه حرارت بدن مى‌شوند. يکى از روش‌هائى که بدن براى تحقق اين امر به‌کار مى‌برد، تعريق است.

- الکل توانائى بدن در تنظيم حرارت را مختل مى‌کند. تعريق شبانه بعد از زياده‌روى در مصرف الکل هنگام شب، شايع است. اين پديده همچنين ممکن است نشانه‌اى از بيمارى کبدى در الکلى‌هاى افراطى باشد.

- حاملگى باعث مى‌شود که در حدود ۶۰ درصد زنان دچار تعريق شبانه شوند.

- بيمارى‌هائى که به‌طور شايع با تعريق شبانه همراه هستند عبارتند از: سل، لنفوم، سرطان، و ايدز.

- در تعريق شبانهٔ گاه به گاه احتمالاً دليلى براى نگرانى وجود ندارد. با وجود اين اگر با تب همراه باشد، تعريق مرطوب بعد از لرز پديد آيد، يا تعريق هم‌زمان با کاهش وزن غيرمنتظره بروز کند، بايد به پزشک مراجعه کنيد.

تعريق بيش از حد

تعريق خيلى زياد (هيپرهيدروز) در تعداد کمى از مردم ايجاد مى‌شود. تعريق معمولاً به زير بغل، يا کف دست‌ها و کف پاها محدود است و توسط هيجان‌ها، فشار روحي، اضطراب، يا ورزش برانگيخته مى‌شود. تعريق عمومى بيش از حد ممکن است به‌علت يک عفونت زمينه‌اي، پرکارى تيروئيد، يا يک بيمارى غدد درون‌ريز ايجاد شود.

وقتى تعريق موضعى باشد، استفاده از مواد ضد تعريق موضعى معمولاً براى مهار تعريق بيش از حد کافى است. يکى از مواد ضد تعريق مؤثر محلول کلريد آلومينيوم ۲۰ درصد در اتيل الکل خالص (دراى سُل) است. اين ماده معمولاً هنگام خواب به‌کار مى‌رود و با پوشش ساران (مادهٔ پلاستيکى قابل ارتجاعى که از ترکيبات وينيل مشتق شده است - م)، پوشانده مى‌شود. اين پوشش صبح برداشته مى‌شود و ناحيه از املاح شسته مى‌شود. اين نحوهٔ درمان يک بار در هفته کافى است.

غدد عرق را مى‌توان از طريق جراحى برداشت ولى اين‌کار بايد به‌عنوان آخرين راه چاره و توسط يک جراح با تجربه انجام شود. در موارد مقاوم به درمان، اعصاب سمپاتيک ناحيهٔ مبتلا را مى‌توان از طريق جراحى قطع کرد (سمپاتکتومى).

عرق‌سوز

اين عارضه که به ميلياريا نيز موسوم است، ضايعه پوستى حاد است که در اثر انسداد مجارى‌اى که عرق در آنها محبوس شده است، ايجاد مى‌شود و تشکيل تاول‌هاى ريزى مى‌دهد که شديداً خارش دارد. عرق‌سوز در افرادى که پوست روشنى دارند و در آب‌وهواى گرم و مرطوب شايع‌تر است. متأسفانه کار زيادى جز خنک و خشک نگه داشتن پوست و پيشگيرى از بروز شرايطى که باعث تعريق مى‌شود، نمى‌توان انجام داد. رفتن به اتاقى که داراى تهويهٔ مطبوع است کمال مطلوب است. نيازى به ذکر نيست که مبتلايان به عرق‌سوز با پرهيز از آب‌وهواى گرمسيرى راحت خواهند بود.