| مراقبت پيش از زايمان عبارت است از مراقبت زن در دوران بارداري. هدف اصلى آن به پايان رساندن دوران باردارى با حفظ سلامت مادر و کودک است. و بهتر آن است که هر چه زودتر پس از آغاز باردارى شروع شود و در تمام دوران باردارى ادامه يابد. در بعضى کشورها براى در برگرفتن هر چه زودتر مادر توسط چرخهٔ خدمات پيشگيري، گزارش موارد باردارى الزامى است.
|
|
|
|
|
|
| - ارتقاء، حفظ و نگهدارى سلامت مادر در دوران بارداري،
|
|
| - تشخيص مواد پرخطر و توجه مخصوص به آنها،
|
|
| - پيش‌بينى عوارض باردارى و پيشگيرى از آنها،
|
|
| - برطرف کردن اضطراب و ترس همراه با زايمان،
|
|
| - کاهش ميزان‌هاى ابتلاء و ميرائى در کودک و مادر،
|
|
| - آموزش اجزاء مراقبت کودک، تغذيه، بهداشت فردى و به‌سازى محيط به مادر،
|
|
| - متوجه‌کردن مادر به ضرورت تنظيم خانواده از جمله توصيه در مورد راه‌هاى مربوط به سقط پزشکي،
|
|
| - توجه دادن بر مراقبت کودک تا کمتر از پنج سالگي،
|
|
| اهداف فوق با برنامه‌هاى زير که بايد در واحدهاى خدمات بهداشتى ارائه شوند، حاصله مى‌شود:
|
|
| ۱. معاينات پيش از زايمان،
|
|
| ۲. توصيه‌هاى مربوط به دوران پيش از زايمان در مورد (رژيم غذائي، بهداشت فردي، مصرف داروها، پرهيز از پرتوها، توجه به نشانه‌هاى هشدار دهنده، مراقبت از کودک)،
|
|
| ۳. حفاظت اختصاصى سلامت از نظر کم‌خوني، کمبودهاى تغذيه‌اي، مسموميت حاملگي، کزاز، سيفيليس، سرخجه و Rh،
|
|
| ۴. آماده کردن مادر از نظر رواني، فرصت گفتگوى کافى و مناسب به‌منظور ايجاد اعتماد به‌خود و از بين بردن ترس،
|
|
| ۵. برنامه‌هاى تنظيم خانواده که در هر مرحله قابل اجراء است و با توجه به آمادگى ما در آموزش و ايجاد علاقه و ... بايد انجام شود،
|
|
| ۶. اجزاء مربوط به مراقبت کودک با کمک گرفتن از متخصص مربوطه براى راهنمائى‌هاى کمتر از پنج‌سالگى.
|
|
|
|
| دفعات و نوبت‌هاى معاينه بر حسب برنامه‌هاى کشورى مختلف متفاوت است در بعضى کشورها از ماه سوم تا هفتم ماهى يک‌بار و از ماه هفتم تا نهم ماهى دو بار و پس از آن بر حسب ضرورت هفته‌اى يک‌بار در مادرانى که علايم خطر ويژه نداشته باشند انجام مى‌شود و بر حسب شرايط مادر مى‌توان دفعات معاينه را بيشتر کرد. در اين‌باره بازانديشى‌هائى هم وجود دارد و بعضى معتقد هستند که چندزاهاى عادى بيش از چهار معاينه لازم ندارند. بايد حداقل يک‌بار معاينه در خانهٔ زن باردار انجام شود.
|
|
| خدمات پيشگيرى مادران از زايمان عبارت است از:
|
|
| ۱. در نخستين معاينه، صرف‌نظر از زمان انجام آن بايد اقدامات زير انجام گيرد:
|
|
| - سابقهٔ بهداشتي
|
|
| - معاينهٔ بدنى شامل:
|
|
| - آزمايش کامل ادرار،
|
|
| - آزمايش مدفوع،
|
|
| - CBC کامل و تعيين مقدار هموگلوبين،
|
|
| - معاينهٔ سرم‌شناختي،
|
|
| - گروه خون و Rh،
|
|
| - راديوگرافى قفسهٔ سينه در صورت لزوم،
|
|
| - آزمون PaP (در صورت امکان)،
|
|
| - کشت از نظر ميکروب سوزاک (در صورت لزوم) Gonococcal Infection) G.C test)
|
|
| ۲. در معاينات بعدي، شامل؛
|
|
| - معاينهٔ عمومى شامل (افزايش وزن، فشار خون)،
|
|
| - آزمون‌هاى آزمايشگاهى شامل آزمايش ادرار و تعيين مقدار هموگلوبين.
|
|
| ۳. تجويز آهن و اسيد فوليک به‌صورت مکمل در صورت لزوم،
|
|
| ۴. دستور غذائى انفرادى يا دسته‌جمعى همراه با مطالب تنظيم خانواده، مراقبت از خود، زايمان و سرپرستى کودک،
|
|
| ۵. معاينه در خانه توسط به‌ورز يا ماماى روستائي،
|
|
| ۶. خدمات ارجاعى (در صورت امکان)،
|
|
| رويکرد خطر (Risk Approach)
|
|
| شناسائى هر چه زودتر گروه پر مخاطره کانون اصلى مراقبت‌هاى پيش از زايمان، در بين مادران باردار و دادن ترتيبات لازم براى مراقبت‌هاى تخصصى براى آنها - همراه با ارائهٔ خدمات مناسب براى کليهٔ مادران است. اين موارد عبارتند از:
|
|
| - اول‌زاهاى سالمند (۳۰ سال به بالا)
|
|
| - اول‌زاهاى کوتاه‌قد (کمتر از ۱۴۰)
|
|
| - بدى وضعيت جنين (ته، عرضى و ...)
|
|
| - خون‌ريزى پيش از زايمان و تهديد سقط
|
|
| - اکلامپسى و پره‌اکلامپسي
|
|
| - کم‌خونى (هموگلوبين کمتر از ۵۰ درصد)
|
|
| - دوقلو و هيدرآمنيوس
|
|
| - سابقهٔ مرده‌زائي، مرگ درون زهداني، خارج کردن جفت با دست.
|
|
| - چندزاهاى مسن
|
|
| - طولانى شدن باردارى (۱۴ روز پس از زمان پيش‌بينى شده براى زايمان)
|
|
| - سابقهٔ سزارين قبلى و زايمان با وسايل پزشکي
|
|
| - باردارى همراه با بيمارى‌هاى عمومى مانند بيمارى‌هاى قلبي، کليوي، ديابت قندي، سل، بيمارى کبدى و ...
|
|
| روش خطر ابزار مديريتى براى بهبود مراقبت‌هاى مادر و کودک و هدف آن ارائهٔ بهترين خدمات براى همه است ولى به کسانى که نياز بيشتر دارند زيادتر توجه مى‌کند. توسل به اين روش استفادهٔ از همهٔ منابع از جمله بعضى منابع انسانى را که به‌طور سنتى در اين مراقبت‌ها نيستند، مانند ماماهاى سنتى کارکنان بهداشت و گروه‌هاى زنان، به‌حداکثر مى‌رساند. راهبرد خطر اثرات بيشترى در کل سازمان خدمات مادر و کودک و تنظيم خانواده داشته و منجر به بهبود ميزان پوشش و کيفيت خدمات در همهٔ سطوح و به‌خصوص در سطح مراقبت‌هاى اوليه خواهد شد.
|
|
| نگاه‌دارى سوابق:
|
| براى ثبت نتايج نخستين معاينه پروندهٔ مراقبت پيش از زايمان وجود دارد که داراى شماره ثبت‌داده‌هاى شناسه‌اي، سابقهٔ قبلى از نظر سلامت و بيمارى‌هاى عمده است. اين پرونده در مرکز بهداشتى / درمانى نگاه‌دارى مى‌شود. اوراق ديگر پرونده شامل کارت وضعيت زايمان و وضعيت کودک کمتر از پنج‌ساله است براى ارزشيابى و ارتقاء خدمات بهداشت مادر و کودک و تنظيم خانواده حفظ اين پرونده‌ها ضرورى است.
|
|
|
|
| معاينه در خانه ستون فقرات خدمات M.C.H است، حتى اگر مادر به‌طور منظم براى معاينه و مراقبت به مرکز مراجعه مى‌کند پيشنهاد مى‌شود که حداقل يک‌بار به‌ورز (يا پرستار بهداشت عمومي) از خانهٔ او بازديد کند و اگر قرار است زايمان در منزل انجام گيرد بايد بازديد بيشترى انجام شود. مادر به‌طور معمول در خانه آسوده‌تر است و بازديد در خانه به او اطمينان مى‌بخشد و فرصتى براى مشاهدهٔ محيط زيست و شرايط اجتماعى زن و توصيه‌هاى مربوط به مراقبت‌هاى پيش از زايمان را فراهم مى‌آورد.
|
