ارزش‌های خبری

هر روز صدها و شايد هزاران رويداد کوچک و بزرگ در گوشه و کنار جهان اتفاق مى‌افتد، اما امکان تهيه گزارش از تمام آنها وجود ندارد و تعداد زيادى از وقايع نيز ارزش خبرى لازم را براى گزارش و انتقال آنها به مخاطبين ندارند. بنابراين براى تشخيص اين که چه رويدادى ارزش تهيه گزارش دارد، احتياج به معيارهائى است که به کمک آن بتوان وقايع را ارزش‌يابى و گزارش جامعى از آن رويداد براى مخاطبان تهيه کرد. اين معيارها که به تنهائى يا گاه با ترکيب با يکديگر، يک رويداد را پديد مى‌آورند و در ماهيت خود رويداد وجود دارند، 'ارزش‌هاى خبري' ناميده مى‌شود.

اهميت شناخت ارزش‌هاى خبرى در اين است که مى‌تواند هم خبرنگار را در شناخت و فهم خبر (سوژه‌يابي) کمک کند، هم در تنظيم خبر او را يارى دهد و هم مى‌تواند به‌عنوان معيارهائى براى مقايسه، ارزش‌گذارى و گزينش رويدادهاى روز (از جهات اولويت‌گذاري، جا در صفحه، اندازه تيتر و...) مورد بهره‌بردارى قرار گيرد.

اين معيارها شامل دربرگيري، شهرت، برخوردها و اختلافات، استثنائات و شگفتى‌ها و بزرگى مجاورت و تازگى خبر است.

دربرگيرى

رويداد هنگامى داراى ارزش دربرگيرى (Impact)، است که بر روى تعداد زيادى از افراد جامعه تأثيرى در زمان حال يا آينده داشته باشد. دربرگيرى يک رويداد ممکن است نفع يا زيان چه مادى و چه معنوى افراد جامعه را سبب شود و تأثيرى مستقيم يا غيرمستقيم بر روى مردم داشته باشد. در برگيرى در مورد مخاطبان يک رسانه نسبى است. به‌عنوان مثال يک روزنامه عمومى که مخاطبانى از هر طبقه جامعه دارد، در مقام گزينش و انتخاب بين چند رويداد با مخاطبان مختلف، طبعاً با در نظر گرفتن ارزش در بر گيري، خبرى را برمى‌گزيند که گروه بيشترى از مخاطبان را پوشش دهد.

به مثال‌هاى زير توجه کنيد:

۱. شناسنامه کليه اتباع کشور تعويض مى‌شود.

۲. پزشکان از پرداخت ماليات مطب معاف شدند.

۳. اصناف بيمه اجبارى مى‌شوند.

۴. عوارض خروج از کشور ۱۰ درصد افزايش يافت.

باتوجه به ارزش خبرى دربرگيرى (فراگيري) اثرى که خبر شماره (۱) بر عموم مردم دارد جاى ترديد نيست و به ترتيب خبرهاى شماره (۲)، شماره (۳) و شماره (۴) از نظر دربرگيرى به ترتيب در مقام‌هاى بعدى قرار مى‌گيرد. خبر اول، تمامى افراد گشور را به‌طور مستقيم دربر مى‌گيرد، در صورتى‌که خبرهاى بعدى گروه‌هائى را به‌طور مستقيم و گروه‌هاى ديگرى را به‌طور غيرمستقيم پوشش مى‌دهد و بدون ترديد ارزش دربرگيرى در مورد خبر اول بيشتر است. با اين حال در رسانه‌ها، اولويت‌گذارى تفاوت مى‌کند. يک رسانه ويژه پزشکان خبر شماره (۲) را در اولويت قرار مى‌دهد و يک ارگان اصناف، خبر شماره (۳) را. پس درحالى‌که يک خبر به‌طور مطلق مى‌تواند براى رسانه‌هائى ارزش دربرگيرى داشته باشد، براى رسانه‌هاى ديگر نسبى است. اين نکته از آن جهت مورد اشاره قرار گرفت که هر خبرنگارى با توجه به مشى‌رسانه و مخاطبانى که دارد بايد ارزش خبرى 'دربرگيري' را مورد ارزيابى قرار دهد.

شهرت

اشخاص حقيقى و حقوقى و حتى برخى از اشياء هرگاه به‌خاطر فعاليت‌ها و معروفيت‌ آنها در جامعه ملى و فراملى شناخته شده باشند، ارزش خبرى دارند.

شهرت (Fame)، ممکن است، بار معنائى مثبت يا منفى داشته باشد. افراد و نهادهاى جامعه و برخى اشياء و به‌طور اعم ذى‌روح و بى‌روح از شهرت يکسان برخوردار نيستند. به همين دليل ارزش خبرى يکسان نيز ندارند. شخصيت‌هاى مذهبي، سياسي، فرهنگى اجتماعى از يک‌سو و بى‌روح و جامد از سوى ديگر يا سازمان‌ها و اداره‌هاى خصوصى و دولتى که به‌خاطر کارها يا خدمات آنها ميان مردم شناخته شده باشند، حاوى اين بُعد خبرى هستند. مرگ يک‌ فرد عادى با درگذشت يک فرد مشهور ارزش خبرى يکسان ندارد. يک بناى ياد بود و مشهور و بنا يا ساختمانى به‌عنوان سمبل يک شهر يا کشور با خانه‌اى معمولى در شهر يا روستائى از نظر ارزش خبرى تفاوت فاحشى دارد. بنابراين ارزش شهرت در مورد ذى‌روح و بى‌روح با توجه به معروفيت آن نزد جامعه ملى يا جهانى تعيين و ارزش‌گذارى مى‌شود.

به اين مثال‌‌ها توجه کنيد:

۱. وزير صنايع فردا به آلمان مى‌رود.

۲. رئيس‌جمهورى به آلمان مى‌رود.

۳. معلمى در راه بازگشت به خانه جان سپرد.

در اين سه مثال ارزش شهرت نمايان مى‌شود. با قياس در دو مثال اول سفر وزير صنايع و سفر رئيس‌جمهورى از نظر مقام طبعاً مقام رئيس‌جمهورى از شهرت بيشترى برخوردار است.

مثال:

۱. برج ايفل رو به انهدام است.

۲. ساختمانى در خيابان فردوسى رو به انهدام است.

در اين مثال‌ها شهرت برج ايفل به‌عنوان سمبل شهر پاريس، ارزش خبرى به خبر مى‌دهد، درحالى‌که ساختمانى در خيابان فردوسى فاقد ارزش شهرت است.

برخوردها، اختلاف‌ها، درگيرى‌ها، منازعه‌ها

اين‌گونه رويدادها حاوى برخورد (Conflict)، (اختلاف کشمکش يا درگيري) ميان افراد، گروه‌ها، ملت‌ها، حيوانات با يکديگر در طبيعت است. برخورد ممکن است به‌صورت جسمانى (فيزيکي، Physical)، يا فکرى و ايدئولوژيکى (Idealogical)، باشد. اگر کسى ترديد در اهميت اين بُعد خبرى دارد، لازم است نگاهى به روزنامه‌ها بيندازد. هر روز ده‌ها گزارش، حاوى اين بعد خبرى (به تنهائى يا با ترکيب با ارزش‌هاى خبرى ديگر) در روزنامه‌ها چاپ مى‌شود. اخبار سرقت، قتل، جنايت تصادف، سيل، زلزله، جنگ، اعتصاب، سوءاستفاده‌هاى مالي، جدال‌هاى سياسي، تظاهرات و... نمونه‌هائى از رويدادهائى است عامل برخورد، اختلاف يا درگيرى در آنها وجود دارد. دليل اهميت اين ارزش خبرى در اين است که در برخوردها، همواره احتمال برهم خوردن توزان موجود در جامعه مى‌رود که تأثير بر امنيت مادى و معنوى افراد دارد. برخورد همچنين ممکن است مثبت مثل رقابت‌هاى ورزشى يا برخورد آراء و عقايد يا منفى نظير جنگ‌ها و زد و خوردها باشد.

مثال:

۱. تظاهرات دانشجوئى سراسر کره‌جنوبى را فرا گرفت.

۲. نئونازى‌ها، اردوگاه پناهندگان خارجى را به آتش کشيدند.

۳. برخورد دو قطار ۱۰۰ کشته برجاى گذاشت.

۴. زلزله در ترکيه ۲۰ هزار نفر را کشت.

۵. رقابت احزاب سياسى در آستانه انتخابات شدت گرفت.