|
| مراسم عروسى، استان آذربايجان شرقى
|
|
| مراسم عروسى از جذاب‌ترين و ديدنى‌ترين مراسم در آذربايجان است؛ اين رسم کهن با شادى و گرميِ ويژه‌اى اجرا مى‌شود.
|
|
| مراسم عروسى که معمولاً در فصل پاييز انجام مىگيرد، در واقع با نشان کردن و نامزد کردن دختر شروع مى‌شود. در آغاز در خانهٔ دختر (نشان کرده) بازى‌ها، نمايش‌ها و معرکه‌هاى زيادى به راه مى‌افتد. اجراکنندگان اين مراسم غالباً دختران هستند. آنها حتى نقش مردها را ايفا مىکنند. به علاوه در نقش کسانى که به نوعى در عروسى دخالت دارند در مى‌‌آيند. مثلاً در نقش مادر زن و پدر شوهر و عاقد و مانند آنها.
|
|
| عروسى معمولاً با خواندن سرودها و تصنيف‌ها همراه است. اين تصنيف‌هاى زيبا و تغزلى و حتى طنزآلود در واقع زينت‌بخش مجالس عروسى هستند و هميشه به همراه موسيقى و رقص اجرا مى‌شوند.
|
|
| مراسم عروسى در چند مرحله انجام مى‌شود از جمله خواستگارى، عقد، نامزد کردن و نشان بردن، شب حنابندان، بردن جهيزيه و «پاينده‌تخت». هر مرحله سرود و آوازى خاص دارد که خصوصيات همان مرحله را نشان مى‌دهد. سرودهاى زير مربوط به مراحل نامزد کرد و خواستگارى است:
|
|
آذرى
|
|
فارسى
|
| قيزاگلميشيک بيز سيزه
|
|
براى دختر آمده‌ايم
|
| حؤرمت ائدينيز بيزه
|
|
ما را گرامى داريد
|
|
|
|
|
| بوگئجه قيز سيزيندى
|
|
امشب دختر مال شماست.
|
| صاباح آپاريق بيزه
|
|
فردا در خانه ماست.
|
| قيرميزى ياسديق اوزو
|
|
رويهٔ بالش سرخ است
|
| سيز نه تانيرديز بيزى
|
|
شما ما را از کى شناختيد
|
| سوداسيز اتورموشدوق
|
|
آسوده خاطر نشسته بوديم
|
| سودايا سالديز بيزى
|
|
گرفتار عشقمان کرديد
|
| آل آلماغا گلميشم
|
|
براى گرفتن سرخ‌رويى آمده‌ام
|
| شال آلماغا گلميشم
|
|
براى گرفتن حرير سرخ آمده‌ام
|
| اوغلانين باجى سى يام
|
|
خواهر داماد هستم
|
| آداخلاماغا گلميشم
|
|
براى نامزد کردن آمده‌ام.
|
|
|
| پس از رفت و آمدهاى زياد سرانجام رضايت خانوادهٔ دختر جلب مى‌شود و دختر را به خانهٔ داماد مى‌برند. اين مرحله نيز سروده‌هاى خاص خود را دارد:
|
|
| وئرديم بير دانا
|
|
يک گوساله دادم
|
| آلديم بير صونا
|
|
يک قو گرفتم
|
| آى قيز آناسى
|
|
مادر دختر
|
| قال يانا يانا
|
|
بسوز و بساز
|
|
|
| در حين آوردن عروس به خانهٔ داماد نيز سرودهايى خوانده مى‌شود:
|
|
| آنام - باجيم قيز گلين
|
|
خواهرمى، مادرمى عروس
|
| ال - اياغى دوز گلين
|
|
دست و پايت بى‌عيب و ايراد.
|
| يئددى اوغول ايسته‌رم
|
|
هفت پسر از تو مى‌خواهم
|
| بيرجه دنه قيز گلين
|
|
و يک دختر، عروس خانم.
|
|
| اته گى چين - چين گلين
|
|
دامن عروس چين چين است
|
| چينى گوورچين گلين
|
|
و هر چين‌اش کبوترى را ماند
|
| گلين‌لر آراسيندا
|
|
در بين همه عروس‌ها
|
| هامى دان گؤيچک گلين
|
|
زيباترين عروس است
|
|
|
| خواندن سرودهاى مادرشوهر از جالب‌ترين قسمت‌هاى مراسم است. از زبان مادرشوهر چنين بيان مى‌شود:
|
|
| گلين گلير، خان گلير
|
|
عروس مى‌آيد، خان مى‌آيد
|
| ائولرى ييخان گلير
|
|
خانه خراب کن مى‌آيد
|
| الينده اولگوج، تييه
|
|
دست به تيغ است
|
| باشلارى قيرخان گلير
|
|
براى تراشيدن سرها مى‌آيد
|
|
وقتى که وصف نوه خود را مىکند:
|
| ساريمساغيم، سوغانيم
|
|
سير من و پياز من
|
| يادقيزيندان دوغانيم
|
|
زادهٔ دختر بيگانه
|
| ياريسى ايلام بالاسى
|
|
نيمش بچهٔ مار است
|
| ياريسى جانيم پاراسى
|
|
و نيم ديگرش پارهٔ تنم
|
|
|
| وقتى که عروس و داماد و پدر و مادر آنها مى‌رقصند، باز هم تصنيف‌هاى مناسب خوانده مى‌شود. اين تصنيف‌ها علاوه بر نشان دادن ذوق شاعرانه و موسيقى‌پرور مردم آذربايجان، عادات و اعتقادات آنها را نيز حفظ مىکند. اين تصنيف‌ها امروزه گاهى جدا از مراسم خاص عروسى نيز خوانده مى‌شود.
|
|
| مراسم عروسى، استان كهكلويه‌وبويراحمد
|
|
| مراسم عروسى در بين عشاير کهگيلويه و بويراحمد تقريباً مشابه است. در زير به اجراى مراسم عروسى در ميان يکى از ايلات بويراحمد به طور اختصار اشاره مى‌شود:
|
|
| در بين مردم بويراحمد بيشتر پيوندها بر مبناى خويشاوندى و به شکل کدخدامنشى صورت مىگيرد. معمولاً دختر از کودکى و حتى در هنگام وضع حمل براى پسر مشخصى نشانه‌بندى مى‌شود و معمول است که لباسى از سوى مادر پسر به نوزاد هديه مى‌شود و به اين ترتيب آن پسر و دختر نامزد مى‌شوند. از آن پس به ندرت ملاقاتى روى مى‌دهد. در شرايط معمولى پسر در ايام نوروز به خانهٔ پدر دختر مى‌رود، لباس و مقدارى قند و شيرينى به خانوادهٔ دختر هديه مى‌دهد تا هنگام ازدواج فرا برسد. پدر پسر چند نفر از ريش سفيدان ايل را جهت کسب اجازهٔ عقدکنان به خانهٔ پدر دختر مى‌فرستد. پس از اجازهٔ پدر دختر، خانوادهٔ پسر مشغول تهيهٔ تدارکاتى از قبيل : برنج‌‌کوبى، نان‌پزى، معين کردن تعداد گوسفندان قربانى، تهيهٔ مقدمات مراسم عروسى و همچنين تهيه هيزم و آماده کردن جايى براى برگزارى مراسم عروسى مى‌پردازند. اين مرحله را «واطلب نون» مىگويند. طى اين مدت خويشاوندان داماد به خانواده داماد در انجام کارها کمک مىکنند.
|
|
| يک روز قبل از عروسى خانوادهٔ داماد، برنج، روغن و گوشت لازم را به خانوادهٔ پدر عروس مى‌فرستد که به گويش محلى «باروزي» مى‌نامند. در همين روز «مهتر» - خواننده و نوازنده محل - را به خانهٔ داماد دعوت مىکنند. معمولاً مراسم عقدکنان و عروسى در دو مرحلهٔ جداگانه انجام مى‌شود. در مراسم عقدکنان شيربها يا به اصطلاح محلى «باشلق» تعيين مى‌گردد و باشلق عبارتست از تعدادى گوسفند، بز، الاغ، اسب و مبلغى پول که پيش از شروع مراسم عروسى تحويل پدر عروس مى‌شود و پدر دختر با پول شيربها جهيزيهٔ دختر را تهيه مىکند و پس از ۱۰ تا ۱۵ روز مراسم عروسى برگزار مى‌شود.
|
|
| جهيزيه معمولاً شامل کليهٔ لوازم ضرورى همانند: قالى، گليم، جاجيم، نمد، ظروف، جعبه (جاى استکان)، آيينه‌دان، سفره، آفتابه و لگن است. در هنگام عقدکنان که مهريه و شيربها تعيين مى‌گردد، پدر عروس و پدر داماد هر يک براى خود دو يا سه نفر وکيل از افراد سرشناس انتخاب مىکنند. وکلا در گوشه‌‌اى در ميان حاضرين بحث و گفتگو را شروع مىکنند تا سرانجام به توافق برسند. پس از آن کاغذى را که مشخصات عروس و داماد و همچنين صيغهٔ نکاح در آن نوشته شده، به نزد عاقد جهت امضاء و ثبت مى‌برند.
|
|
| صبح روز برگزارى مراسم عروسى، خويشاوندان داماد به همراه مردم طايفه‌هاى ديگر با نوازنده به خانهٔ عروس مى‌روند. مدت برگزارى جشن عروسى به نسبت وضع مالى آنان تعيين مى‌شود. پس از صرف نهار در خانهٔ عروس زن «سلماني» به عروس لباس نو مى‌پوشاند و چارقد سرخ بزرگى بر سر او مى‌اندازد. سپس از پدر و بزرگان خانوادهٔ عروس اجازه سوار کردن عروس بر اسب گرفته مى‌شود. بعد مهتر نزد عروس مى‌رود و همراه با موسيقى شاد و تندى که مى‌نوازد، عروس را بر اسب سوار مىکند.
|
|
| در اين هنگام داماد در خانهٔ خود به سر مى‌برد. اسبى که عروس بر آن سوار است به وسيلهٔ «سلماني» به سمت خانهٔ داماد برده مى‌شود و در تمام مدت عروسى، تيراندازى و سوارکارى متداول است. در اين هنگام داماد لباس نو پوشيده و بر اسبى تند و چالاک سوار مى‌شود و به استقبال عروس مى‌رود. هنگامى که عروس و داماد به هم نزديک شدند، داماد سعى مىکند چارقد يا روسرى عروس را با ترکه‌اى که در دست دارد بردارد. اگر داماد نتواند چارقد را بردارد ناراحت مى‌شود و اطرافيان او را ملامت مىکنند. بالاخره عروس به خانهٔ داماد مى‌رود. در اين موقع سلمانى مرد، موى سر داماد را اصلاح مىکند، اين مراسم را «سر تراشوني» مى‌نامند. سلمانى که به آن «خطير» نيز مىگويند پارچه‌اى را به گردن داماد مى‌بندد و همه حاضرين مقدارى پول در آن پارچه قرار مى‌دهند که معمولاً به خطير تعلق مىگيرد. در هنگام اصلاح سر داماد، مهتر مى‌نوازد و حاضرين به پايکوبى مى‌پردازند.
|
|
| سپس عروس و داماد را به حجله مى‌برند. در اين موقع دست آنان را حنا مى‌بندند و زنان به رقص و شادمانى مى‌پردازند و ترانه‌هاى محلى مى‌خوانند. حجله‌گاه معمولاً يا چادرى است که داخل آن با چيت يا نى الوانى تزئين مى‌گردد و يا حجله‌اى با گليم و جاجيم ساخته مى‌شود که معمولاً بدون چادر است. مدت حجله گاه يک هفته است. در اولين برخورد، عروس جواب داماد را نمى‌دهد تا اين که داماد هديه‌اى به او بدهد ک آن را «روى گشان» مىگويند. پس از دو الى سه هفته مادر عروس غذاى بسيار لذيذى مى‌پزد و با چند زن ديگر به ديدن عروس به خانهٔ داماد مى‌رود و در اين ملاقات از عروس و داماد دعوت مىکنند که براى صرف ناهار يا شام به منزل پدر عروس بروند.
|
|
| مراسم عروسي ارمنيان، استان اصفهان
|
|
| ارمنينان، ازدواج را بزرگ‌ترين حادثه در زندگى زن و مرد مى‌دانند و به همين جهت، براى عروسى اهميت فوق‌العاده‌اى قائل‌اند و تا حد توانايى مالى، اين جشن را هر چه باشکوه‌‌تر برگزار مىکنند.
|
|
| جوان ارمنى، در انتخاب همسر کاملاً آزاد است. در روزهاى عيد، جشن يا در کليسا دختر را مى‌بيند و مى‌پسندد. اگر دختر هم مايل به ازدواج بود، بلافاصله پدر و مادر دختر و پسر در جريان قرار مى‌گيرند. کم‌تر پدر و مادر ارمنى با انتخاب فرزندشان مخالفت مىکنند. پس از اين مقدمات، پدر و مادر عروس و داماد، در خانهٔ عروس حاضر مى‌شوند و حلقه و انگشترى نامزدى رد و بدل مى‌گردد. چانه‌زدن دربارهٔ مهريه، شيربها، آيينه و چراغ و لباس‌هاى متعدد و ... اصولاً مطرح نيست.
|
|
| پس از انجام مراسم نامزدى که مدت آن ۶ ماه است، مراسم عقد انجام مى‌شود. بدين‌ترتيب که در شب عروسى، داماد به خانهٔ عروس مى‌رود و عروس را همراه افراد خانواده به کليسا مى‌برد. در کليسا، دختر و پسر در برابر محراب مى‌ايستند. آنگاه کشيش مأمور خطبه عقد از پشت پردهٔ محراب بيرون مى‌آيد. در اين هنگام همهٔ چراغ‌ها و چهل‌چراغ‌هاى کليسا روشن است و دود معطر کُندُر فضا را عطرآگين مى‌سازد.
|
|
| هنگام جارى کردن صيغهٔ عقد، عروس و داماد در برابر کشيش در کنار هم زانو مى‌زنند و بچه‌هاى کوچک که همگى لباس‌هاى سفيد بر تن دارند، در جلوى عروس و داماد صف مى‌کشند. در وقت خواندن صيغهٔ عقد، سکونت کامل برقرار است و کشيش قدرى جلوتر مى‌آيد؛ صليبى از جيب خود بيرون مى‌آورد و روى سر عروس مى‌گذارد و شروع به خواندن دعا مىکند. پس از اين که دعا به پايان رسيد، اين بار صليب را روى سر داماد مى‌گذارد و به دعا خواندن مى‌پردازد. با پايان يافتن دعا، از عروس مى‌پرسد : آيا با اين ازدواج موافقى، و حاضرى در خوشى و سختى شريک او باشي؟ عروس جواب مى‌دهد : بله. آنگاه کشيش رو به داماد کرده، سئوال را تکرار مىکند و پس از شنيدن پاسخ مثبت، به دستور او، داماد انگشترى به دست عروس مىکند و عروس هم متقابلاً انگشت داماد را با انگشترى زينت مى‌دهد. آنگاه کشيش از هر دو نفر قول مىگيرد که تا آخر عمر نسبت به يکديگر وفادار باشند. آنها هم قول مى‌دهند و در برابر کشيش يکديگر را مى‌بوسند. اکنون مهمانان در خانه يا باشگاه در انتظار هستند و عروس و داماد نيز پس از ثبت ازدواج در دفتر رسمى وارد مجلس مى‌شوند و با ورودشان، مدعوين به صرف شام و شراب مى‌پردازند. چون مراسم عروسى پايان يابد، زوج جوان لباس‌هاى خود را بسيار گرامى مى‌دارند و در سفر واپسين مرگ همين لباس‌ها را بر آنها مى‌پوشانند.
|
|
| مراسم عيد «پَسَح» كليمان، استان يزد
|
|
| مراسم عيد پسح کليمان به مدت ۸ روز با مصرف نان فطير آغاز مى‌شود. اين عيد به مناسبت نجات قوم بنى‌اسرائيل توسط حضرت موسى کليم‌اللّه (ع) از بردگى فرعون مصر باستان همراه با مراسم ويژهٔ مذهبى و قرائت تورات در کنيسهٔ «هاداش» يزد برگزار مى‌شود. در آغاز اين مراسم که بر سر سفره انجام مى‌شود نان فطير و سبزى تلخ کرفس به يادبود دورهٔ اسارت خورده مى‌شود. کليميان يزد همه ساله اين مراسم را برگزار مىکنند.
|
|
| مراسم عيد فطر، استان هرمزگان
|
|
| در اين روز، مردم از صبح به مساجد مى‌روند و نماز عيد را ادا مىکنند و اين روز را به همديگر تبريک مىگويند و به خانه‌هاى خود باز مى‌گردند. در خانه، سفرهٔ عيد به وسيلهٔ خانم خانه چيده مى‌شود و در آن شيرينى، شکلات، پرتقال، سيب و انواع و اقسام ميوه‌هاى فصل و نقل و نبات قرار داده مى‌شود. سپس افراد خانه به دور آن جمع شده و با خوشحالى و نشاط به خوردن ميوه و شيرينى مى‌پردازند.
|
|
| بعد از اين کار، اهل خانه از خانه خارج مى‌شوند و به ديدن اقوام و آشنايان مى‌روند و تا سه روز اين کار ادامه مى‌يابد. در اين روز اگر بين افراد کدورتى به‌وجود آمده باشد با يکديگر آشتى مىکنند و کدورت‌ها و دلخورى‌هاى قبلى را به فراموشى مى‌سپارند.
|
