چه معالجاتى را مى‌توان بدون مشورت با پزشک شروع کرد؟
فرزند شما آنژين گرفته، يا دست‌کم شما اين طور فکر مى‌کنيد. آخرين بارى که آنژين گرفته بود ـ يا خواهر يا بردار وى به اين بيمارى مبتلا شده بودند ـ پزشک فلان دارو را تجويز کرده بود. طبيعى است که شما به استفاده از همان دارو وسوسه شويد. اما نبايد دست به چنين کارى بزنيد، زيرا آنچه به‌نظر شما آنژين مى‌رسد، ممکن است شروع بيمارى ديگرى باشد. در کودکى، چه بسيار بيمارى‌هائى که با قرمزى گلو شروع مى‌شوند!
علاوه بر اين، هر بيمار مسائل مخصوص به خود را دارد. اگر شما خودتان شروع به مداواى فرزند خود بکنيد، مخصوصاً با داروهاى حساسى چون آنتى‌بيوتيک‌ها به استقبال خطرهاى مهمى مى‌رويد.
علاوه بر اين، خطر به‌کار گرفتن دارو بدون تجويز پزشک اين است که احتمالاً دارو نشانه‌هائى را که مى‌توانست پزشک را در تشخيص بيمارى کمک کند، از بين مى‌برد.
چه معالجاتى را مى‌توان بدون مشورت با پزشک شروع کرد؟
- در برابر سرماخوردگى: از سرم فيزيولوژى به‌صورت قطرهٔ بينى و بخور اکاليپتوس مخصوص اطفال مى‌توانيد استفاده کنيد.
- در برابر اسهال خفيف در اطفالى که بيش از شش ماه دارند: شير طفل را قطع کنيد و پودرهاى مخصوص تأمين آب بدن (که در داروخانه‌ها به فروش مى‌رسند) و آب برنج، آرد برنج، و رندهٔ سيب و هويج و ژلهٔ به و موز به او بدهيد.
- در برابر يبوست: از شياف گليسرين مخصوص اطفال و روغن پارافين استفاده کنيد، و سبزى و ميوه به او بدهيد.
- در برابر سرفه: از شربت سادهٔ سينه که حاوى کُدئين نباشد، کمک بگيريد.
- در برابر هيجان‌زدگى و بى‌خوابى: از بهارنارنج و زيزفون استفاده کنيد.
- براى مقابله با دل‌درد و سوءهاضمه از بابونه کمک بگيريد.
- ناراحتى‌هاى کوچک روزمره را با زيزفون مداوا کنيد که از بسيارى داروهاى شيميائى در اين موارد مؤثرتر است. از يک ليوان آب که يک قاشق عسل در آن حل کرده‌ايد و با حالت مرموزى آن را به طفل مى‌دهيد و مى‌گوئى:
'اين دل‌درد تو را بر طرف خواهد کرد' سخنى نمى‌گوئيم، اغلب اين حيله بسيار مؤثر مواقع مى‌شود.
- توجه:
به‌جز داروهاى بى‌خطر ياد شده، بدون تجويز پزشک هيچ داروى ديگرى به طفل ندهيد و مخصوصاً از به‌کار بردن آنتى‌بيوتيک‌ها و سولفاميدها، حتى به‌صورت پماد، خوددارى کنيد. همين‌طور قطرهٔ بينى روغنى و داروى ضدکرم را نبايد بدون دستور پزشک به‌کار بريد. در سنين مورد نظر ما ـ يعنى تا قبل از چهارسالگى ـ بدون مشورت با پزشک، براى پائين آوردن تب به طفل آسپرين ندهيد.
مقدار متفاوت اثر متفاوت
اگر پزشک داروئى تجويز کرده است و شما نتوانسته‌ايد آن را به بچه بخورانيد يا بچه فقط نصف آن را خورده است، بايد اين مشکل را با طبيب در ميان بگذاريد. در بيشتر موارد والدين داروئى را که درست مصرف نشده است، بى‌اثر مى‌پندارند.
مقدار و ساعت مصرف دارو و مدت مداوا بايد رعايت شود.
هيچ داروئى بى‌اثر نيست. بالا بردن مقدار مصرف دارو به اين اميد که تأثير آن افزايش يابد، کودک را در برابر خطر مسموميت قرار مى‌دهد. در ضمن امکان بروز حساسيت نيز هميشه موجود است، پس در مورد کودکان نيز مثل بزرگسالان از طبابت بپرهيزيد.
چگونه به طفل بيمار دارو بدهيم؟
اين کار هميشه آسان نيست. برخى از کودکان با خوردن دارو مخالفت مى‌کنند. چون کودک بيمار است بايد رفتارى ملاميت‌آميز داشته باشيد، ولى در عين حال چون خوردن دارو براى او لازم است، بايد قاطعيت نشان دهيد.
- توجه:
داروهاى مايع يا جامد تفاوتى ندارند، نبايد آنها را به زور به طفل بخورانيد. ممکن است دارو وارد شش او شود و حادثه‌اى خطرناک به‌بار آورد.
خوشبختانه راه‌حل‌هائى براى قبولاندن پاره‌اى داروها هست. در اينجا شکل‌هاى مختلف داروها را بررسى مى‌کنيم.
- قرص:
قرص را مى‌توانيم با فشار دادن بين دو قاشق به‌صورت پودر در آورديم و آن را در کمى آب شيرين حل کنيم، و سرانجام چند قطره آبليمو به آن بيفزائيم.
البته پس از آنکه طفل مايع را نوشيد بايد اطمينان حاصل کنيد که پودر در ليوان ته‌نشين نشده باشد. معمولاً طفل قرصى را که به اين صورت به او بدهيد به آسانى مى‌خورد.
اما قرص‌هاى خيلى تلخ را بهتر است با مواد غذائى سفت مثل مربا، عسل و موز له شده مخلوط کنيد. به اين ترتيب بهتر مى‌توانيد از اينکه طفل تمام دارو خورده است، مطمئن شويد. چنانچه کودک مايع را تف کند، نمى‌توانيد بفهميد چه مقدار از دارو را خورده است، و اگر دوباره بکوشيد دوا را به او بدهيد ممکن است بيشتر از اندازه به او بخورانيد. در عين حال توجه داشته باشيد که نبايد دارو را با غذاى اصلى کودک، مثل شير، مخلوط کنيد، زيرا اگر طفل خاطرهٔ بدى از آن نگه دارد، ممکن است بعدها ديگر شير خود را هم نخورد.
- يک توصيه:
قرص را با مقدار زيادى مواد غذائى مخلوط نکنيد. بهتر است طورى عمل کنيد که کودک دارو را يک‌باره بخورد، زيرا ممکن است نتوانيد بار دوم او را به خوردن بقيهٔ دارو تشويق کنيد.
- دراژه و کپسول:
داروهاى عرضه شده به اين شکل را نبايد به‌صورت پودر در آوريد، زيرا حتماً دليلى براى دراژه بودن آنها وجود دارد. براى مثال، پاره‌اى از داروها بايد به همان شکل از معده رد و در روده حل شوند.
- شربت‌ها:
اين نوع داروها معمولاً اشکالى توليد نمى‌کنند، چون اکثراً خوشمزه هستند. فراموش نکنيد که قبل از ريختن شربت در قاشق حتماً آن را محکم تکان دهيد تا دارو خوب مخلوط شود.
- شياف:
شياف را با وازلين، چرب يا با آب تر کنيد. در صورت موافقت کودک استفاده از آن مشکل نيست. تنها مشکل اين است که هرگز نخواهيد فهميد چه مقدار از آن جذب شده است. اگر از شياف براى نوزاد استفاده مى‌کنيد، پس از استعمال، چند دقيقه ما تحت او را فشار دهيد تا مطمئن شويد که آن را بيرون نمى‌دهد. پزشکان مايل هستند شياف را براى طفلى تجويز کنند که استفراغ مى‌کند و نمى‌تواند دارو بخورد.
مداوا را تا چه موقع بايد ادامه داد؟
کودک تب ۴۰ درجه دارد؛ پزشک براى او آتنى‌بيوتيک تجويز کرده است؛ صبح روز بعد درجهٔ حرارت بدن او ۸/۳۶ است. اگر احياناً پزشک مدت استفاده از دارو را معين نکرده است آيا بايد آن را قطع کنيم؟ خير، مداواى با آنتى‌بيوتيک تا چند روز پس از ناپديد شدن نشانه‌هاى بيمارى بايد ادامه يابد. نشانهٔ اصلى بيمارى در آنژين و سرماخوردگى طبيعتاً تب است. وقتى تب قطع شد تا چند روز ديگر هم بايد آنتى‌بيوتيک را ادامه دهيد. از بين رفتن تب به معناى شفاى کامل بيمارى نيست؛ اگر خيلى زود مداوا را قطع کنيد، امکان دارد بيمارى عود کند.
با توجه به آنچه آمد، در حقيقت پزشک بايد دربارهٔ قطع مداوا تصميم بگيرد.
قفسهٔ دارو
- محل قفسه:
بايد قفسه را آنقدر بالا نصب کنيد که دست کودکان به آن نرسد. در قفسه را قفل کنيد، در غير اين صورت ممکن است کودکى که از بازکردن آن مغرور است، وسوسه شده درب جعبه يا شيشهٔ داروئى را باز کند و آن را بچشد. فراموش نکنيد که داروى بى‌اهميتى چون آسپرين که جعبهٔ آن را در هر گوشه‌اى قرار مى‌دهيد، و همچنين ساير آرام‌بخش‌ها، بيش از همه باعث مسموميت‌هاى شديد اطفال مى‌شوند. قفسهٔ دارو نبايد در جاى مرطوب يا بالاى رادياتور شوفاژ قرار گيرد.
متحواى قفسهٔ دارو
- پنبهٔ هيدورفيل
- گاز استريل
- چسب مخصوص زخم‌بندى
- 'گاز وازلين' مخصوص سوختگى
- وازلين
- قيچى
- شيشهٔ محتوى محلولى ضدعفونى کننده، مثل بتادين Betadine
- سرم فيزيولوژى
- درجهٔ مخصوص اندازه‌گيرى تب
- يک شيشه ائوزين رقيق (۱%)
- يک شيشه صابون مايع
- يک جعبه شياف گليسرين مخصوص اطفال
- آسپرين يا استامينوفن به‌صورت قرص يا شياف
چه داروهائى را نگاه داريم و کدام‌ها را دور بزنيم؟
گاه‌گاهى از موجودى قفسهٔ داروها صورت بردارى کنيد، و در همين هنگام داروهاى غيرقابل استفاده را دور برزيد و آنچه کم داريد تهيه کنيد. پاره‌اى از داروها را مى‌توانيد مدت‌ها نگاه داريد، در حالى‌که برخى ديگر قابل نگاهدارى نيستند. به چند مورد خاص توجه کنيد:
- آمپول‌ها تاريخ مصرف روى جعبه آنها نوشته شده است.
- آنتى‌بيوتيک‌ها و سولفاميدها (قرص يا شربت): بى‌تجويز پزشک از اين داروها استفاده نکنيد، حتى اگر تاريخ مصرف آنها معتبر باشد. پس از پايان دورهٔ مداوا با آنتى‌بيوتيک‌ها و سوفاميد، باقى اين داروها را دور بريزيد.
- پودر، قرص، دراژه: اگر در معرض رطوبت نباشد، آسيبى نمى‌بيند.
- محلول‌هاى شست‌وشوى چشم: پس از بازشدن بيش از ۱۵ روز قابل استفاده نيستند.
- پماد: اگر وقتى لولهٔ پماد را فشار مى‌دهيد، ابتدا آب و سپس پماد خشک و سفت از آن خارج مى‌شود، بايد آن را دور بريزيد. پماد حاوى آتنى‌بيوتيک يا سولفاميد را نبايد بيش از چند هفته نگه داريد.
- سرم فيزيولوژى: تاريخ مصرف دارد.
- شربت: پس از آنکه سر آن را باز کرديد، بيش از چند هفته قابل مصرف نيست.
- شياف: اگر در مجاورت حرارت نباشد، قابل نگهدارى است.
آيا داروهائى که سر آنها را باز نکرده‌ايم، قابل نگهدارى هستند؟
بله، تا تاريخى که روى جعبهٔ آن قيد شده است. بى‌ترديد امروزه داروى زيادى به هدر مى‌رود. قفسه‌هاى دارو اغلب پر از فرآورده‌هائى هستند که هرگز مورد استفاده قرار نمى‌گيرند. به‌طور کلى بهتر است هر بار نسخه را تجديد کنيم تا به ذخيره کردن داروهائى بپردازيم که در استفادهٔ آتى از آنها ترديد داريم.
مى‌توانيد داروهائى را که از آنها استفاده نکرده‌ايد، به سازمان‌هاى خيريه بدهيد.
کافی بودن دارو و درمان
پاره‌اى از والدين انتظار زيادى از داروها دارند. اگر فرزند آنها تب کند، به او آنتى‌بيوتيک مى‌دهند و اگر او دچار بثورات پوستى شود به‌دنبال پمماد ضد بثورات پوستى مى‌گردند. اين کار اشتباه گرفتن عارضه يا بيمارى است. اگر فرزند شما تب دارد، دليل آن اين است که بيمار است و بايد بيمارى او را معالجه کنيد. با وجود داروهاى فراوانى که قفسه‌هاى داروخانه‌ها را پر کرده است، نبايد تصور کنيد که دواى مخصوصى براى هر ناراحتى وجود دارد. يک دوا براى رفع خستگى، يکى براى تقويت و يکى براى خواباندن طفل و غيره... از سوئى بايد بدانيد که دارو فوراً اثر نمى‌کند، و بايد صبور باشيد. پزشک بايد به شخصيت کودک و محيط او توجه کند. سرانجام بايد به طبيب اعتماد کنيد. رعايت بهداشت (تغذيهٔ متعادل و خواب کافى) بيش از داروهاى تقويتى به طفل کمک مى‌کند تا سلامتى خود را باز يابد.
